بیماری‌ زئونوز چیست و چه علتی دارد؟

همه چیز در مورد بیماری زئونوز

بیماری مشترک انسان و دام یا زئونوز به بیماری‌ای گفته می‌شود که بین حیوانات مهره‌دار و انسان قابل انتقال هستند. اغلب این واژه به‌طور اختصاصی برای بیماری‌هایی که از دیگر گونه‌های حیوانات منشا می‌گیرند و به انسان منتقل می‌شوند به کار می‌رود. منشا این بیماری‌ها ممکن است جانوران اهلی یا وحشی، ازجمله حشره‌ها، پستانداران، خزندگان و پرندگان باشند.

در برخی زئونوزها، انسان عفونت را به جانوران دیگر منتقل می‌کند که این حالت زئونوسیس معکوس یا آنتروپونوسیس خوانده می‌شود (برگرفته از واژه یونانی anthropo به معنی انسان). در زئونوسیس مستقیم، عامل عفونی تنها نیاز به یک میزبان برای تکمیل چرخه زندگی خود دارد و طی انتقال، دچار تغییر چشمگیری نمی‌شود.

بسیاری از سوش‌های آنفلوآنزا از این دسته‌اند. زئونوزیس مستقیم همچنین ممکن است به انتقال عامل عفونی بین میزبان‌های گوناگون، به شکل انتقال مستقیم بیماری از یک حیوان به حیوان دیگر اطلاق شود. از سوی دیگر، زئونوزیس غیر مستقیم به معنی انتقال از طریق یک میزبان حدواسط است که در این صورت میزبان واسط ممکن است همه نشانه‌های بیماری را بروز ندهد. حیوانی که بیماری را به این شکل انتقال می‌دهد ناقل خوانده می‌شود.

بسیاری از اپیدمی‌های خطرناک، زئونوزهایی هستند که از حیوانات منشا می‌گیرند، ازجمله هاری، بیماری ویروس ابولا و آنفلوآنزا. در یک بررسی روشن شد که از بین ۱۴۱۵ عامل بیماری‌زا برای انسان، ۶۱ درصد زئونوز هستند.

تعریف زئونوزها:(W.H.O)

بیمارِیها یاعفونت هائی هستند که بطور طبیعی بین انسان و حیوانات مهره دار پست تر قابل انتقال هستند.

مهمترین و مطرح ترین بیماریهای زئونوز:

لیشمانیوزها(ازجمله سالک و کالاآزار)- تب مالت – تب کریمه کنگو- تب دنگ –سیاه زخم –هاری وحیوان گزیدگی–لپتوسپیروزیس – کیست هیداتید –مشمشه –توکسوپلاسموزوجنون گاوی(vcjd)

اهمیت بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان:

1. 
   بر اساس آخرین گزارش WHO، ۶۱% بیماری های عفونی و ۷۵% بیماری های نوپدید زئونوز هستند.
2. 
   وجود مخازن و ناقلین و عوامل بیماری زای متعدد.
3. 
   خطر انتقال بیمارستانی (تب خونریزی دهنده کریمه کنگو).
4. 
   توانایی ایجاد اپیدمی (سالک، تب مالت).
5. 
   وجود عوامل ایجاد کننده مختلف و تظاهرات بالینی متعدد.
6. 
   مرگ و میر ۱۰۰% در برخی موارد (هاری، سیاه زخم ریوی).
7. 
   استفاده روزانه و گسترده از فرآورده های دامی
8. 
   توانایی آلودگی در گونه های مختلف حیوانات
9. 
   سهولت تماس با دامها و سایر حیوانات
10. 
    ایجاد عفونتهای مزمن و بدون علامت در حیوانات ( سالمونلا ، اکینوکوک ، توکسوکارا ، توکسوپلاسما و ….
11. 
    آلودگی وسیع حیوانات اهلی و وحشی
12. 
    وجود بند پایان به عنوان ناقل و مخزن برخی از این بیماریها
13. 
    در دسترس نبودن واکسن قابل قبول برای پیشگیری از ابتلا موارد انسانی و حتی حیوانی

مشکلات ریشه کنی زئونوزها:

تعدد میزبان ها (پرندگان ودام های اهلی و وحشی) وفور ناقلین (بندپایان…)تعدد راه های انتقال (آب، خاک، موجودات زنده، غذا و…)هزینه بالای ریشه کنی و بروز بیماری های جدید(بازپدید و نوپدید).

بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان با مرگ و میر قابل توجه :

فاکتورهای پیچیده‌ای در نوپدیدی بیماریهای مشترک تاثیر گذار شده‌اند که برای هیچکدام از آنها نمی‌توان یک نسخه ساده مبارزه درنظر گرفت و همگی با یکدیگر در ارتباط هستند.فاکتورهایی همچون :

تغییرات آب و هوایی و تاثیر آن برروی ناقلین مشترک بیماریها بین انسان و دام و جابجایی وسیع دام و پرندگان زنده و حتی حیوانات وحشی و تجارت مواد غذایی تهیه شده از دام و پرندگان و تجارت محصولات دامی که استفاده غذایی ندارند. و اقدامات بیوتروریستی عامدانه و عوامل اجتماعی و سیاسی متعدد و پیچیده تاثیرگذار پدیده جهانی شدن.

دانشمندان معتقدند خطرات ناشی از بیماری‌های انسان و دام روز به روز به هم نزدیک می‌شوند.دیواری که دیروز میان این دو وجود داشت روز به روز بیشتر فرو می‌ریزد.

اخیرا سازمان بهداشت جهانی دام (OIE)پرسش نامه ای را در میان ۹۲ کشور عضو خود منتشر کرده که در آن سؤال شده بزرگترین خطر موجود برای بیماری‌های حیوانی کدام است؟ هر ۹۲ کشور پاسخ داده‌اند : بیماریهای مشترک و اعلام کرده‌اند این خطر روز به روز بیشتر می‌شود.

استفاده بیوتروریستی از بیماریهای زئونوز

بیماریهای جدیدی که ناشی از دست اندازی بی محابای بشر به مناطق بکر جهان است:

• 
  بیماری EBOLA
• 
  بیماری لایم
• 
  بیماری جنون گاوی

تنها چیزی که می دانیم این است کهاین بیماری ناشی از دست کاری‌های خطرناکی است که در روشهای دام پروری و کشاورزی صورت گرفته و آینده معلوم خواهد کرد که چه هدفهایی با صادرات دام زنده دنبال می‌شد.

بیماریهای مشترک مجددا به شهرها باز می‌گردنداز طریق:

• 
  ازدحام جمعیت
• 
  حاشیه نشینهایی که بعضا با دام‌ها و پرندگان خود آمده‌اند
• 
  استفاده تفریحی از حیوانات و پرندگان.

عوامل تشدید کننده خطربیماری های زئونوز:

• 
  جابجایی جمعیت های انسانی
• 
  جابجایی جمعیت های حیوانی
• 
  تغییرات آب و هوایی
• 
  محصولات تهیه شده از حیوانات
• 
  تغییرات محیطی
• 
  نظام پیچیده تجارت بین المللی مواد غذایی
• 
  حیوانات وحشی
• 
  استفاده از سموم و آنتی بیوتیک ها

بیماری های زئونوز و سلامت فردی

بیماریهای زئونوتیک همواره یک خطر سلامتی مهم برای کسانی که با حیوانات زندگی و یا کار می کنند، محسوب می شود. بسیاری از مردم نمی دانند زندگی و تماس با هر حیوان ممکن است چه خطراتی برای سلامت آنهاداشته باشد و چگونه باید از خود در برابر این خطراتمحافظت کنند.

بسیاری از روستائیان و بخصوص بچه ها نمی دانند تماس با ادرار و یا مدفوع حیوانات ممکن است باعث انتقال بیماریهای مهمی به آنها شود. بسیاری از کسانی که با حیوانات و پرندگان زندگی میکنند هنوز به شیوه های سنتی با حیوانات برخورد کرده و نمی دانند حیوانات آنها که به ظاهرسالم بنظر میرسند، میتوانند بیماریهای مهمی را به آنها منتقل کنند.

بسیاری از کسانی که با حیوانات و پرندگان زندگی می کنند ، نمیدانند تماس حیوان اهلی آنها با حیوانهای وحشی و پرندگان مهاجر تا چه اندازه می تواند خطر آفرین باشد.