چه عواملی باعث ایجاد هپاتیت خودایمنی می شود؟

هپاتیت خود ایمنی چیست؟

علت این واکنش غیرطبیعی در بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی کاملاً مشخص نیست، اما محققان معتقدند که به دلیل عدم تعادل در سیستم ایمنی است.
التهاب مداوم و مزمن کبد می تواند باعث آسیب، سیروز، نارسایی کبد و حتی نیاز به پیوند کبد شود. شیوع هپاتیت خودایمنی در زنان حدود 4 برابر بیشتر از مردان است و معمولاً با سایر بیماری های خودایمنی از جمله دیابت نوع 1، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری سلیاک همراه است. در واقع 25 تا 50 درصد از بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی در طول زندگی خود دچار یک بیماری خود ایمنی دیگر می شوند.

انواع هپاتیت خودایمنی چیست؟

دو نوع هپاتیت خود ایمنی وجود دارد:

نوع 1 در نوجوانان و بزرگسالان تشخیص داده می شود و تا حدودی درمان آن آسان تر است.
هپاتیت نوع 2 بیشتر در کودکان تشخیص داده می شود و درمان آن دشوارتر است.
اگرچه روند پاتوژنز در هر دو تقریباً یکسان است و روند درمان هر دو یکسان است، اما نوع 2 شدیدتر از نوع 1 است و کنترل آن دشوارتر است.

امید به زندگی بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی

در صورت تشخیص زودهنگام هپاتیت خودایمنی و درمان به موقع، کبد روند بهبودی را آغاز کرده و می تواند دوباره بازسازی شود. در این صورت علائم بیماری به تدریج کاهش می یابد و عملکرد کبد به حالت عادی نزدیک می شود. البته حتی با درمان التهاب نیز بیمار باید تا پایان عمر تحت نظر پزشک باشد.
گاهی اوقات لازم است که بیمار برای کنترل التهاب مادام العمر دارو مصرف کند.
در دهه های اخیر، هپاتیت خودایمنی یک بیماری کشنده با پیش آگهی ضعیف در نظر گرفته شده است. خوشبختانه امروزه با در دسترس بودن داروهای موثر از جمله کورتون، سیر بیماری تغییر کرده است. بنابراین تشخیص سریع بیماری و شروع درمان برای پیشگیری از عوارض کبدی حیاتی است.

علائم هپاتیت خود ایمنی چیست؟

برخی از علائم زیر ممکن است در افراد مبتلا به هپاتیت خودایمن رخ دهد:

فرسودگی
درد مفاصل
حالت تهوع
از دست دادن اشتها
درد شکم در ناحیه کبد
زرد شدن چشم و پوست
تیره شدن ادرار
تغییر رنگ مدفوع

علائم هپاتیت خودایمنی از خفیف تا شدید متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به هپاتیت خود ایمنی هیچ علامتی ندارند. در چنین مواقعی پزشکان به طور تصادفی از طریق آزمایش های پیگیری یا آزمایش خونی که برای مشکلات دیگر تجویز می شود، متوجه این عارضه می شوند. افرادی که در زمان تشخیص بدون علامت هستند، معمولاً در مراحل اولیه بیماری هستند و در صورت عدم درمان، در مدت کوتاهی عوارض و علائم مربوط به هپاتیت خودایمنی را نشان خواهند داد. برخی از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمن تا زمانی که به سیروز کبدی مبتلا نشوند هیچ علامتی ندارند. اگر بافت کبد تحت تأثیر قرار گرفته و زخم ایجاد شود، علائم به شرح زیر خواهد بود:

ضعف
کاهش وزن قابل توجه
تورم شکم ناشی از تجمع مایعات در بدن
تورم پاها
خارش پوست
زردی

چه چیزی باعث هپاتیت خود ایمنی می شود؟

علت دقیق این بیماری مشخص نیست، اما مطالعات نشان می دهد که برخی از ژن ها در افرادی که از بیماری های خودایمنی مانند هپاتیت خودایمنی رنج می برند، نقش دارند و باعث حمله سیستم ایمنی به سلول های کبدی می شوند. کسانی که این ژن ها را در ژنوم خود دارند مستعد ابتلا به یک واکنش خود ایمنی هستند. علاوه بر ژن ها، برخی از محرک های محیطی نیز در هپاتیت خودایمنی نقش دارند.

این محرک ها عبارتند از عفونت های ویروسی و برخی داروها. برخی از داروها می توانند باعث آسیب کبدی مشابه هپاتیت خودایمن شوند. در چنین مواردی با قطع دارو آسیب کبدی از بین می رود. شناخته شده ترین داروهایی که باعث هپاتیت خود ایمنی می شوند عبارتند از مینوسیکلین برای آکنه و نیتروفورانتوئین برای عفونت های دستگاه ادراری.

آیا هپاتیت خود ایمنی خطرناک است؟ طبق وب‌سایت mi.clevelandclinic، در افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی، سیستم ایمنی بافت‌های سالم و سلول‌های کبد را با سلول‌های آلوده اشتباه می‌گیرد و آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند تا آنها را از بین ببرد تا پاسخ حمله را به سمت آن سلول‌ها هدایت کند.
در این حالت کبد ملتهب می شود که به آن هپاتیت می گویند. اگر این مشکل درمان نشود، می تواند منجر به سیروز (اسکار) و در نهایت نارسایی کبد شود.

تشخیص هپاتیت خودایمنی

پزشک از شما سوالاتی در مورد علائم و عواملی که ممکن است به کبد شما مرتبط باشد می پرسد. به عنوان مثال، پزشک در مورد استفاده از هر گونه دارو، مکمل یا فرآورده های گیاهی، یا در مورد استفاده از الکل، تنباکو یا مواد مخدر سوالاتی می پرسد. پزشک سابقه بیماری های خود ایمنی مانند بیماری التهابی روده یا بیماری تیروئید را نیز در نظر می گیرد.

معاینه فیزیکی علائم مشکلات کبدی را بررسی می کند، از جمله:

رنگ چشم زرد
تغییرات روی پوست
بزرگ شدن کبد یا طحال
حساسیت یا تورم در شکم
تورم در پا یا مفصل

در طول فرآیند تشخیص، پزشک معالج ممکن است یک یا چند آزمایش خون را برای کمک به تشخیص هپاتیت خود ایمنی تجویز کند. برای انجام آزمایش، نمونه خونی برای بررسی سطح آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس آمیناز (AST) و همچنین سطح آنتی بادی هایی مانند آنتی بادی های ضد هسته ای (ANA) و آنتی-آنزیم گرفته می شود. آنتی بادی عضلات صاف (ASMA). . تست ALT و تست AST اهمیت ویژه ای دارند زیرا این آنزیم ها در افراد مبتلا به هپاتیت خودایمن بسیار بالاتر از حد طبیعی هستند.

اندازه گیری سطوح ALT و AST علاوه بر کاربرد تشخیصی، برای ارزیابی اثربخشی داروها در درمان هپاتیت خودایمنی نیز استفاده می شود. پزشکان آزمایش‌های اضافی را برای بررسی سایر بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت ویروسی، کلانژیت صفراوی، استئاتوهپاتیت غیرالکلی و بیماری ویلسون تجویز می‌کنند که علائمی مشابه هپاتیت خود ایمنی دارند.

• 
  تست های تصویربرداری

در مسیر تشخیص هپاتیت خودایمنی، امکان تجویز آزمایش تصویری شکم و کبد نیز وجود دارد. متداول ترین آزمایش مورد استفاده سونوگرافی است. در سونوگرافی از امواج صوتی برای به دست آوردن تصاویری از کبد استفاده می شود که کاملا بی خطر بوده و عوارضی ندارد. در سونوگرافی می توان تشخیص داد که آیا اندازه کبد تغییر کرده است یا اینکه شکل و بافت آن طبیعی است یا خیر.

گاهی برای بررسی دقیق‌تر کبد سی‌تی اسکن تجویز می‌شود. در این روش از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از کبد استفاده می شود. علاوه بر اندازه گیری ویژگی های کبد، سی تی اسکن می تواند سیروز را نیز تشخیص دهد. پزشکان ممکن است گاهی از MRI ​​برای تشخیص هپاتیت خودایمنی استفاده کنند. در این روش از امواج رادیویی بدون استفاده از اشعه ایکس برای به دست آوردن تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های نرم استفاده می شود.

در حین بیوپسی کبد، پزشک تکه ای از بافت کبد را برمی دارد و سپس این نمونه برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه تشخیص پزشکی فرستاده می شود تا سلول های آن به صورت میکروسکوپی بررسی شوند. بیوپسی کبد برای بررسی شدت هپاتیت خودایمنی و گسترش بیماری استفاده می شود.
درمان هپاتیت خود ایمنی

هپاتیت خودایمنی با داروهایی درمان می شود که فعالیت سیستم ایمنی را سرکوب یا کاهش می دهد و از حمله سیستم ایمنی به کبد جلوگیری می کند. داروهایی که اغلب برای درمان این بیماری تجویز می شوند شامل کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون و پردنیزولون هستند و گاهی اوقات داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند آزاتیوپرین نیز تجویز می شوند.

درمان هپاتیت خود ایمنی

پزشکان معمولاً با دوز نسبتاً بالایی از کورتیکواستروئیدها برای درمان هپاتیت خودایمنی شروع می کنند و سپس به تدریج دوز را کاهش می دهند. در ادامه درمان کمترین دوز موثر تعیین و تجویز خواهد شد. بنابراین، آزمایش خون به طور منظم و دوره ای برای ارزیابی واکنش بیمار به داروهای تجویز شده انجام خواهد شد. کاهش آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس آمیناز (AST) نشان دهنده پاسخ کافی به درمان است.

بازگشت سطح ALT و AST در خون به سطح طبیعی نشان دهنده تأثیر بسیار خوب داروهای تجویزی است. مصرف یک دوره درمانی می تواند علائم را کاهش دهد و از آسیب کبدی در بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی جلوگیری کند. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع هپاتیت خودایمنی احتمال سیروز کبدی و سایر عوارض را کاهش می دهد.

داروهای مورد استفاده برای درمان هپاتیت خود ایمنی

داروهای هپاتیت خودایمنی برای تعدیل یا سرکوب سیستم ایمنی تجویز می شوند. داروها قادرند التهاب کبد را متوقف کنند. مهم ترین داروهای تجویز شده برای درمان هپاتیت خودایمنی به شرح زیر است.

پردنیزولون استروئید اصلی مورد استفاده برای درمان هپاتیت خودایمنی است. البته از این دارو برای درمان تعدادی از بیماری های التهابی دیگر مانند کولیت اولسراتیو (بیماری التهابی روده) و روماتیسم نیز استفاده می شود. پردنیزولون با سرکوب سیستم ایمنی، التهاب کبد را کاهش می دهد. قرص پردنیزولون اغلب همراه غذا مصرف می شود تا معده را از هرگونه تحریک ناشی از دارو محافظت کند. روش مصرف دارو باید دقیقا طبق دستور پزشک باشد.

آزاتیوپرین یک سرکوب کننده سیستم ایمنی است و فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می دهد. این دارو برای درمان هپاتیت خود ایمنی و سایر بیماری های التهابی و مزمن خود ایمنی استفاده می شود. این دارو پس از پیوند عضو نیز برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می شود. مکانیسم اثر آزاتیوپرین مشابه پردنیزولون است و التهاب و علائم ناشی از آن را کاهش می دهد.

هرگز مصرف داروهای هپاتیت خودایمنی خود را به تنهایی متوقف نکنید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید. شما باید به مصرف تمام داروهای تجویز شده توسط پزشک ادامه دهید زیرا هپاتیت خود ایمنی یک بیماری مزمن است و درمان آن نیاز به صبر دارد. قطع دارو بدون مشورت با پزشک باعث عود بیماری می شود.

• 
  مرحله بهبودی هپاتیت خود ایمنی

پس از شروع درمان، بیمار ممکن است وارد مرحله بهبودی یا قطع علائم شود. بهبودی دوره ای است که هیچ علامتی ندارید و نتایج آزمایش نشان می دهد که کبد شما بهتر کار می کند. اگر وارد مرحله خاموشی شده اید، پزشک به تدریج دوز دارو را کاهش می دهد یا ممکن است به طور موقت تجویز دارو را متوقف کند.
البته آزمایشات معمول خون برای ارزیابی ALT و AST همچنان ادامه دارد و معاینه فیزیکی و بررسی علائم نیز در ویزیت های منظم انجام می شود. بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی پس از مصرف منظم داروها وارد مرحله بهبودی (سکوت) می شوند، اما در صورت عدم رعایت چنین فرآیندی، پزشکان داروهای دیگری را برای درمان بیماری تجویز می کنند.

• 
  مرحله عود کننده هپاتیت خود ایمنی

اگر مصرف دارو در دوره نقاهت قطع شود، بیماری ممکن است عود کند. در زمان عود، سطح ALT و AST در آزمایش خون افزایش می یابد و هپاتیت خود ایمنی به فعالیت خود ادامه می دهد. علائم نیز پس از مدتی ظاهر می شود. در صورت عود، پزشک مجدداً شروع به تجویز داروها می کند. هپاتیت خودایمنی اغلب یک بیماری طولانی مدت و در برخی موارد مادام العمر است، بنابراین پزشک وضعیت بیمار را به دقت بررسی می کند. این در مورد قطع دارو نیز صدق می کند زیرا روند بیماری می تواند به سرعت بازگردد.

آیا داروهای هپاتیت خودایمنی عوارض جانبی دارند؟

داروهای هپاتیت خودایمنی می توانند در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کنند. پزشک معالج هرگونه عوارض جانبی را زیر نظر گرفته و به کنترل و مدیریت آنها کمک می کند. برای این کار، پزشک دوز داروها را تنظیم می کند یا داروهای ناسازگار را تغییر می دهد. عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها عبارتند از:

تغییرات ظاهری مانند افزایش وزن، پف صورت، آکنه یا رشد مو
دیابت و قند خون بالا
مشکلات چشمی مانند آب مروارید یا گلوکوم.
فشار خون بالا
کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان)
مشکلات روانی مانند نوسانات شدید خلق و خو
پانکراتیت (التهاب پانکراس)
عوارض جانبی احتمالی آزاتیوپرین عبارتند از:
کاهش تعداد گلبول های سفید خون
حالت تهوع یا استفراغ
بثورات پوستی
آسیب کبدی
پانکراتیت

کورتیکواستروئیدها و آزاتیوپرین فعالیت سیستم ایمنی را سرکوب یا کاهش می دهند و این روند خطر ابتلا به بیماری های عفونی را افزایش می دهد.

رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی چیست؟

لازم است از مصرف غذاهای مضر برای کبد مانند غذاهای فرآوری شده، نوشیدنی های الکلی، مقادیر زیاد کافئین خودداری شود. اگر اضافه وزن دارید، برای ایجاد یک برنامه غذایی سالم با یک متخصص تغذیه مشورت کنید زیرا چاقی یکی از عوامل تشدید کننده بیماری های کبدی است. رژیم غذایی خاصی برای هپاتیت خودایمنی وجود ندارد.
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای بیماران مبتلا به هپاتیت خودایمنی مهم است. مصرف متعادل ترکیبی از غلات کامل، میوه ها، سبزیجات، آجیل، گوشت بدون چربی و ماهی بهترین راه برای رفع نیازهای غذایی و دستیابی به وزن مناسب است. به ویژه، رژیم غذایی غنی از فیبر می تواند به عملکرد بهتر کبد کمک کند.