ویروس استرپتوکوک پنومونیه را جدی بگیرید!
استرپتوکوک (استرپتوکوکوس) پنومونیه یا پنوموکوک(به انگلیسی: pneumococcus)، دیپلوکوک گرم مثبت به قطر ۵/۰ تا ۲/۱ میکرومتر، آلفا همولیتیک و تحمل‌کننده اکسیژن از جنس استرپتوکوکوس است. اغلب شکل لانست دارند یا زنجیره‌ای هستند. پنوموکوکها یک کپسول پلی ساکاریدی دارند که تعیین نوع را با آنتی‌بادهای اختصاصی سرمی امکان‌پذیر می‌سازد. بیشتر انرژی این باکتری‌ها از تخمیر گلوکوز حاصل میشود. پنوموکوک انواع کربوهیدرات‌ها را تخمیر کرده و اسید لاکتیک را به عنوان فراورده نهایی تولید می‌کند.
تحت شرایط هوازی مقادیر زیادی پراکسید هیدروژن به همراه اسید استیک شکل می‌گیرد.با توجه به این که باکتری قادر به تولید کاتالاز و پراکسیداز نیست، تجمع پراکسید هیدروژن باعث کشتن باکتری میشود مگر آنکه کاتالاز به وسیله گلبول‌های قرمز خون که به محیط کشت اضافه شده، تأمین شود. پنوموکوک باکتری پرنیاز بوده و برای رشد نیاز به محیط غنی شده دارد. محدوده دمایی رشد بین ۲۵ تا ۴۲ درجه سانتیگراد بوده و بهینه دمای رشد ۳۷ درجه سانتیگراد است. در روی محیط آگار خون‌دار کلنی‌های استرپتوکوک پنومونیه دکمه‌ای شکل، کروی، مرطوب و نیمه شفاف است.
پنوموکوک یکی از مهم‌ترین باکتریهای بیماریزا در انسان است. این باکتری عامل اصلی بیماری پنومونی (سینه پهلو) می‌باشد. این باکتری میتواند عفونت‌های دیگری مانند سینوزیت، اوتیت (عفونت گوش میانی)، باکتریمی، سپسیس، مننژیت، استئومیلیت، آرتریت سپتیک، اندوکاردیت، پریتونیت، پریکاردیت، سلولیت و آبسه‌های مغزی را نیز ایجاد کند. به ذات الریه ایجاد شده به وسیله پنوموکوک ذات الریه لوبار هم گفته میشود.در عفونت گوش میانی ایجاد شده به وسیله پنوموکوک میزان اینترلوکین ۱۰، به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و از آن می‌توان به عنوان بیومارکر تشخیصی استفاده کرد.
تاریخچه ی ویروس استرپتوکوک پنومونیه
این باکتری اولین بار در سال ۱۸۸۱ همزمان توسط جورج استنبرگ در آمریکا و لویی پاستور در فرانسه به عنوان عامل سینه پهلو کشف شد. این باکتری در سال ۱۹۲۰، دیپلوکوک پنومونیه نامیده شدو در سال ۱۹۷۴ به دلیل رشد به صورت زنجیره ای در محیط مایع، به استرپتوکوک پنومونیه تغییر نام داد. در سال ۱۹۲۸، فردریک گریفیت نشان داد که در صورت تلقیح همزمان پنوموکوکهای زنده بدون کپسول (غیر بیماریزا) همراه با با پنوموکوکهای کشته شده کپسول دار (بیماریزا) به موش، پنوموکهای بدون کپسول نیز کپسول دار شده و بیماریزا خواهند شد. در سال ۱۹۴۴، ۳ دانشمند به نام‌های آوری، مک لود و مک مارتی نشان دادند عاملی که موجب کپسول دار شدن پنوموکهای بدون کپسول شدهاست، DNA بودهاست که از طریق ترانسفورماسیون طبیعی به درون باکتری راه یافتهاست. با این پژوهش، عصر مولکولی ژنتیکی آغاز شد.
ساختار آنتی‌ژنی ویروس استرپتوکوک پنومونیه
دیواره سلولی پنوموکوک، همانند سایر استرپتوکوک‌ها، دارای پپتیدوگلیکان و اسید تیکوئیک می‌باشد. پلی‌ساکارید کپسولی با پیوند کووالان به پپتیدوگلیکان و پلی‌ساکارید دیوارهٔ سلولی متصل شدهاست. پلی ساکارید کپسولی متشکل از واحدهای قندی گلوکز و گلوکورونیک اسید می‌باشد. پلی‌ساکارید کپسولی، از لحاظ ایمونولوژیک در بیش از ۹۰ نوع پنوموکوک، مشخص و متمایز است. تیپ 3 پنوموکوک بیماری‌زاترین سروتیپ پنوموکوک بوده که بیشترین میزان ماده کپسولی را نیز تولید می‌کند. کپسول پنوموکوکی ایمونوژن بوده و علیه آن آنتی بادی حفاظتی تولید میشود.ترکیب مهم ساختمانی تیکوئیک اسید، آمینو الکل کولین است که فقط در پنوکوکوک‌ها یافت شده و در دیواره سایر باکتری‌ها مشاهده نمی‌شود.
آسیب شناسی در رابطه با ویروس استرپتوکوک پنومونیه
عفونت پنوموکوکی موجب نشت مایع فیبرینی ادم به داخل آلوئول و در نتیجه، ورود گلبول‌های قرمز و لکوسیت به آن می‌گردد. به همین دلیل، قسمت‌هایی از ریه متراکم می‌شوند. پنوموکوکهای زیادی در این اگزودا (چرک) یافت می‌شوند که می‌توانند از طریق تخلیه لنفاوی ریه به جریان خون برسند. دیواره‌های آلوئولی در طی عفونت، به‌طور طبیعی بدون تغییر می‌مانند. به مرور، سلول‌های تک هسته‌ای فعالانه بقایای سلولی را فاگوسیت می‌کنند و این مایع به تدریج باز جذب میشود. پنوموکوکها توسط فاگوسیت کننده‌ها برداشته شده، به صورت داخل سلولی هضم می‌شوند.
یافته‌های بالینی در ارتباط با ویروس استرپتوکوک پنومونیه
ظهور علائم بالینی پنوموکوکی معمولاً ناگهانی و همراه تب، لرز، و درد پلورال تیر کشنده است. خلط به‌طور مشخص خونی است یا رنگ شبیه به زنگ آهن دارد. وجود چرک در فضای پلور یک عارضهٔ مهم محسوب میشود و نیاز به آسپیراسیون و تخلیه دارد. با استفاده از درمان ضد میکروبی، بیماری بطور مشخص خاتمه می‌یابد. اگر داروها در مراحل اولیه تجویز شود، پیدایش تراکم در ریه متوقف می‌گردد. میزان مرگ و میر در افراد با ضعف سیستم ایمنی بالا است.
واکسن ویروس استرپتوکوک پنومونیه
دو نوع واکسن پلی ساکاریدی و کانژوگه در بازار موجود می‌باشد. واکسن پلی ساکاریدی شامل ۲۳ سروتیپ کپسولی خالص شده می‌باشد (1, 2, 3, 4, 5, 6b, 7F, 8,9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19F, 19A, 20, 22F, 23F and 33F). ایمنی زایی واکسن پلی ساکاریدی کمتر از واکسن کانژوگه‌است. واکسن پلی ساکاریدی در کودکان زیر ۲ سال مؤثر نیست. ایمنی زایی این واکسن، طولانی نیست و هر ۵ یا ۶ سال نیاز به واکسن یادآور دارد. این نوع واکسن، ایمنی مخاطی را تحریک نمی‌کند. بنابراین بر میزان ناقلین باکتری تأثیری ندارد. واکسن کونژوگه شامل کپسول پنوموکوک اتصال یافته (بطور کوالان) به توکسوئید دیفتیری است. واکسن کونژوگه مشکلات واکسن پلی ساکاریدی را ندارد.
باکتری بیماری زای کلبسیلا پنومونیه
کلبسیلا پنومونیه (به انگلیسی: Klebsiella pneumoniae) یکی از باکتریهای بیماریزا است. این باکتری گرم منفی ، غیرمتحرک ، دارای کپسول ، تخمیرکننده لاکتوز ، بی‌هوازی اختیاری و استوانه ای شکل است.این باکتری اگرچه در فلور نرمال دهان ، پوست و روده یافت میشود ولی درصورت آسپیراسیون میتواند موجب پنومونی خطرناکی شود. پنومونی کلبسیلایی بویژه در افراد الکلی ، بستری در بیمارستان و افراد داری ضعف ایمنی مانند مبتلایان به ایدز دیده میشود.
اپیدمیولوژى این ارگانیسم از علل شایع عفونت مجارى فوقانى و تحتانى تنفس و مهم‌ترین پاتوژن گروه مایکوپلاسما مى‌باشد. ابتلاء به عفونت از طریق آئروسل‌ها صورت مى‌گیرد و دوره کمون آن ۳-۲ هفته است. در جمعیت‌هاى نزدیک به هم (مثل مدارس و پادگان‌ها) اپیدمى ممکن است اتفاق بیفتد اما اکثر موارد به‌صورت اسپورادیک یا در خانواده‌ها دیده مى‌شود.
تظاهرات بالینى شایع‌ترین سندرم بالینى تراکئوبرونشیت حاد یا تحت حاد به‌همراه علائم مجارى فوقانى تنفسى است. پنومونى به‌طور شایع اتفاق مى‌افتد. علائم به‌طور کلى شامل سردرد، بى‌حالی، تب [(103-102 درجه فارنهایت) ۴/۳۹-۹/۳۸ درجه سانتى‌گراد]، گلودرد، و سرفه خشک و ناگهانى است که بعداً با خلط همراه مى‌شود.
تظاهرات خارج ریوى غیر معمول است اما گاهى تنها علامتى مى‌باشد که نشان مى‌دهد عفونت تنفسى ناشى از مایکوپلاسما است. این تظاهرات شامل اوتیت مدیا، میرنژیت بولوز (Bullous Myringitis)، راش‌هاى ماکولر پاپولر، اریتم مولتى‌فرم، و گاهى سدرم استیون – جانسون مى‌باشد. اختلالات قلبى مثل میوکاردیت و پریکاردیت ممکن است ایجاد شود.
عوارض عصبی مایکوپلاسما :
شامل: مننگوآنسفالیت، آتاکسى مخچه‌ای، سندرم گیلن‌باره، میلیت عرضی، و نورپاتى محیطى است.
آرترالژى غیر معمول نیست و آرتریت ممکن است در بیماران مبتلا به هیپوگاما گلوبولینمى دیده شود. در بیماران مبتلا به آنمى سلول داسى‌شکل عفونت ناشى از مایکوپلاسما پنومونیه مى‌تواند شدید باشد که احتمالاً به‌خاطر فقدان عملکرد طحال است.تشخیص این بیماری با رادیولوژیک، و آزمایشگاهى در عفونت‌هاى ناشى از مایکوپلاسما پنومونیه براى تشخیص کافى نیستند. شمارش لکوسیت‌ها تا حدى افزایش مى‌یابد. در CXR ممکن است ارتشاح‌هاى بینابینى یا رتیکولوندولر به‌ویژه در لوب‌هاى تحتانى دیده شود.
البته یافته‌هاى رادیوگرافیک بیشتر از آن چیزى است که از سمع ریه انتظار مى‌رود. چون مایکوپلاسما پنومونیه دیواره سلولى ندارد، در رنگ‌آمیزى گرم خلط دیده نمى‌شود. تشخیص قطعى طى عفونت حاد مشکل است زیرا اکثر ازمایشگاه‌هاى بالینى قادر به جدا ساختن ارگانیسم نیستند. آنتى‌بادى‌هاى اختصاصى را مى‌توان از طریق الیزا، ایمونوفلورسانس غیر مستقیم یا فیکاسیون کمپلامان به‌دست آورد اما چون این آنتى‌بادى‌ها دیر تشکیل مى‌شوند، تأثیرى در کمک به بیمار ندارند.
بررسى نمونه‌هاى سرمى فاز حاد و نقاهت که به فاصله ۴-۲ هفته از یکدیگر گرفته مى‌شوند، ویژگى و حساسیت تست را بالا مى‌برد. اگلوتینین‌هاى سرد غیر اختصاصى هستند اما در بیش از نیمى از بیماران مبتلا به پنومونى ناشى از مایکوپلاسما پنومونیه، طى ۱۰-۷ روز اول ایجاد مى‌شود. یک تیتر آگلوتینین سرد ۱ بر ۳۲ یا بالاتر در بیمارى که علامت‌دار است، به تشخیص پنومونى مایکوپلاسمائى کمک مى‌کند.از آنجائى که اکثر عفونت‌هاى مایکوپلاسمائى را نمى‌توان به‌طور اختصاصى تشخیص داد، بایستى یکى از دو سندرم زیر را درمان نمود: URI یا پنومونى کسب شده در اجتماع. URIها نیاز به درمان ضدٌ میکروبى ندارند. در پنومونى‌هاى کسب شده در اجتماع باید از آنتى‌بیوتیک‌هائى استفاده نمود که بر علیه باکترى‌هاى شایع و آتیپیک باشند.
رژیم‌هاى توصیه شده براى پنومونى کسب شده در اجتماع شامل یک سفالوسپورین نسل سوم (مثل سفتریاکسون، روزانه ۱ گرم وریدی) به همراه اریترومایسین (۵۰۰ میلى‌گرم وریدى یا خوراکى هر ۶ ساعت) مى‌باشد.داروهاى جدیدترى را که مى‌توان به‌صورت تنها به کار برد، شامل کلاریترومایسین (۵۰۰ میلى‌گرم خوراکی) و لووفلوکساسین (روزانه ۵۰۰ میلى‌گرم خوراکی) هستند. پنومونى ناشى از مایکوپلاسما پنومونیه معمولاً خود محدودشونده است اما درمان مناسب آنتى«یوتیکى دوره آن را کوتاه‌تر مى‌کند. پنومونى ثابت شده ناشى از مایکوپلاسما پنومونیه به ۲۱-۱۴ روز درمان نیاز دارد.
همچنین بخوانید:
مدت زمان انتقال ویروس آنفولانزا چقدر است؟
علت ایجاد ویروس اچ پی وی (HPV) یا ویروس پاپیلوم چیست؟
همه چیز در مورد ویروس پاپیلوم HPV (اچ پی وی)