روش کشت درختچه تاغ
تاغ درختچه ای است از خانواده Amaranthaceae که بومی کشورهای فلسطین، اردن، مصر، عراق، عربستان،ایران، امارات متحده عربی، افغانستان ، پاکستان و چین می باشد.
این درختچه مقاومت زیادی در برابر خشکی و گرما دارد و به علت سیستم ریشه ای گسترده ای که دارد جهت کویر زدایی از آن استفاده می شود.تاغ گیاهی مقاوم بوده و بیماری خاصی آن را تهدید نمی کند.
پراکنش جغرافیایی درختچه تاغ
در ایران پراکنش این گیاه به شرح زیاد است:
کرمان (غرب هامون جا زموریان شرق دشت لوت ) سیستان و بلو چستان (اطراف نصرت اباد حاشیه مرز افغانستان بین کوه ملک سیاه و زابل زاهدان به زابل ) سمنان (منطقه حفاظت شده توران : بین احمد آباد و زمان آباد 2 کیلومتری شمال چاه جم 15کیلو متری جنوب شزق طرود چاه جم حسینیان به جندق ) اصفهان (جندق انارک رباط خان غرب طبس 20-30 کیلو متری خور به بیابانک ).
گیاه شناسی درختچه تاغ
این درختچه تا 4.5 متر رشد می کند ،تنه تاغ محکم و چروکیده می باشد و پوستی به رنگ خاکستری روشن دارد . چوب این درخت با دوام و سنگین می باشد .
شاخه های سال قبل مایل به سفید می باشند و پوشیده از ترکهای حلقوی متراکم هستند شاخه های یک ساله سبز کم رنگ نسبتا سخت شکننده به قطر 1 تا 2 میلی متر می باشند.
شاخه ها در گیاهان جوان، راست و در گیاهان مسن سر به زیر و افتاده هستند.برگها کوچک و فلس مانند هستند . گلهای این گیاه در اردیبهشت و خرداد شکوفا می شوند و به رنگهای زرد ،سفید، صورتی هستند . این گلها همزمان هم نر هستند و هم ماده و دانه ها در شهریور می رسند.
انواع درختچه تاغ
گونه‌های متعددی از جنس تاغ وجود دارد.در ایران 3 گونه تاغ وجود دارد: سفید تاغ ، زرد تاغ، سیاه تاغ
سیاه تاغ HALOXYLON Ammodenderon:
درختچه ای با شاخه های فراوان به ارتفاع تا 100-200سانتیمتر .اغلب کروی شکل باپوست خاکستری مایل به سفید شاخه های سال جاری سبز یا سبز کلمی شونده .طویل نسبتا گوشتی به قطر 5/1تا2 میلیمتر به ساقه فشرده . برگها نامشخص .به فلسهای زگیل مانند متقابل نوک کند تبدیل شده با کرک های کوتاه قاعده ای گلها منفرد در محور برگه های فلسی شکل .روی شاخه های کوتاهی که سر انجام به شاخه های رویشی شکننده تبدیل میشود .برگک ها تخم مرغی پهن -خشن با لبه های غشایی -شفاف پهن هم اندازه گل .قطعات گلپوش خیلی کوچک تخم مرغی با لبه غشایی.کرکی در قاعده با کرک های زیگزاگی .در میوهادر بالا به بالی به اندازه 3/4 طولش تبدیل می شود .بالها تقریبا دایره ای حداقل سه تای آنها در قاعده قلبی .دو تای دیگر گاهی گوه ای .اغلب با صفحه ای به طول 8-10 میلیمتر .خمیده یا گاهی در حالت رسیده مورب ایستاده .لوب های بالای گلپوش میوه دار واگرا .سپس میوه در داخل حفره ای فنجان مانند قرار می گیرد . میوه سبز تیره -با راس محدب. با غده ای در مرکز و اطراف.
زرد تاغ HAGOXYLON Persicum:
درختی به ارتفاع تا 5 cmبا تنه محکم چرو کیده و پوست خاکستری روشن با چوب سنگین شکننده .شاخه های سال قبل مایل به سفید پوشیده با ترکهای حلقوی متراکم شاخه های یک ساله سبز کم رنگ نسبتا سخت شکننده به قطر 1-2mm در گیاهان جوان است. در گیاهان مسن اغلب سر به زیر .برگها کوچک شده فلس مانند .منتهی به نوک گاهی فشرده به ساقه .گلها منفرد در محور برگها فلس مانند .نوک کند .روی شاخه های معین خیلی کوتاه برگکها تخم مرغی -دایره ای در لبه ها غشایی با ناو کند هم اندازه گل . گلپوش نوک کند غشایی در انتها بال دار بالها تقریبا دایره ای یا تقرییبا کلیوی شکل -نیم دایره ای .معمولا تا حدودی پیچیده -گرد شده و یا درقاعده تقریبا قلبی میوه فشرده شده به قطر2-2/5mm
ترات Haloxylon Salicornicum:
درخچه ای یا نیمه درخچه ای افشان .به ارتفاع 25 تا100 cmبا شاخه های یک ساله نا منظم بر خاسته از ساقه های کوتاه چوبی سال گذشته .شاخه های جوان کم وبیش ایستاده .شکننده به رنگ روشن تا سبز کلمی -عاجی رنگ یا به هنگام خشکی زرد مومی . برگها به فلسهای کوتاه سه گوشه وکوچک تبدیل شده .پیوسته فنجانی شکل .با لبه ای غشایی شکل .و کرک های پشمالو در داخل آن .گل آذین افشان .شامل سنبله های پراکنده به طول3-6cm اغلب در انتهای شاخه های اصلی یا جانبی سبز .گلها با دو برگک تو گود تخم مرغی شکل.با قاعده پشمالو .پرچم ها 5 تایی .متناوب با پرچم های عقیم.خامه ها کوتاه کلاله ها دو تایی میوه به همراه بال به عرض7-6mm
شرایط اکولوژیک مورد نیاز درختچه تاغ
-
نور: باید در آفتاب کامل قرار داشته باشد .(در سایه رشد نمی کند) -
خاک: خاک شنی و لومی خوب زهکشی شده ، خاک مناسب برای رشد تاغ می باشد. (این درختچه در خاکهای قلیایی و شور و فقیر نیز به خوبی رشد می کند.) -
دما: 16 درجه دمایی مناسب است (البته این درختچه تحمل سرمای زیاد را دارد ) -
آبیاری: شرایط مرطوب برای این گیاه مناسب نمی باشد.
این درخت با آب و هوای خشک و زمینهای نسبتا” شور نواحی کویری بسیار سازگار بوده و در خاکهای سبک و شنی و همچنین بر روی تپه های شنی بخوبی رشد و نمو می کند.به همین دلیل از اهمیت بسزایی در رابطه با کویر و تثبیت شنهای روان در مناطق کویری کشور برخوردار است در خت تاغ بدلیل حفظ رطوبت خاک موجبات رشد و نمو سایر گیاهان طبیعی را فراهم می آورد بطوری که منطقه تاغ کاری شده پس از مدتی به صورت مرتع مشجری در می آید .
جمع آوری بذر تاغ
معمولا درختان 10 تا20 ساله و درختان پیر تر مقدار بیشتری بذر می دهند .بذور در اواسط آذر ماه رسیده و آماده جمع اوری است. برای جمع آوری می توان کیسه را در زیر شاخه قرار داد و با تکان دادن شاخه بذر در داخل آن می ریزد.
چون بذر ها دارای رطوبت هستند آنها را باید در مکانی قرار داد تا خشک شود. بذر تاغ بعد از جمع آوری و پاک کردن هر کیلوی آن بالغ بر 360 تا370 هزار عدد است . قوه نامیه آن 4 تا 5 ماه پس از جمع آوری به خوبی حفظ می شود.
کشت و تکثیر درخت تاغ
1- کاشت بذر: بذر این گیاه را در بهار در گلخانه بکارید ، وقتی به اندازه کافی رشد کردند در گلدانهای مجزا بکارید بهتر است در طول مدت اولین زمستان در گلخانه بمانند و پس از آن به بیرون منتقل شوند.
2- قلمه چوب نیم رسیده در مرداد و در یک قاب ماسه ای
حداکثر موفقیت بذر پاشی موقعی است که در دی ماه بذور زیر برف کاشته یا روی برف کاشته شود. برای تولید نهال لازم است از اواخر بهمن تا اواسط اسفند بذور در خزانه کشت و آبیاری شود.در صورتیکه حرارت بین 20-15 سانتی گراد باشد بذور پس از سه یا چهار روز سبز خواهند شد. و بذور سبز شده در سه ماهه آخر سال جهت عرصه به شنزار خوب است. بردن نهالها در فروردین مناسب نیست.
نهالها را بر روی نوارهای به عرض 6 متر و به فواصل 3 متر از یکدیگر ودر سه ردیف می کارند و فواصل بین هر نوار در حدود10 تا14 متر از یکدیگر است . برای کاشت گودالی به عمق 30 سانتی مترکنده ونهال را در گودال قرار می دهند .رشد ریشه های تاغ در سالهای اول و دوم تا حدود 2/5 متر و در سالهای بعد تا 16 متر در خاک نفوذ می کند .
کاربردهای درختچه تاغ
خواص این گیاه به شرح زیر می باشد:
1- تثبیت خاکهای شنی و بیابان زدایی.
2-چوب این درختچه با دوام بوده برای نجاری مورد استفاده قرار می گیرد.
3- به عنوان سوخت ، چوب این درختچه ارزش زیادی دارد.
چوب تاغ به علت کج ومعوج بودن برای کارهای ساختمانی مناسب نیست ولی بیشتر از آن برای سایبان و چتر استفاده می شود . در کارهای نجاری مصرفی ندارد .هیزم آن خوش سوز و مورد علاقه مردمان اطراف کویر می باشد .
اهمیت از لحاظ چرای دام تاغ را نمی توان یک گیاه علوفه ای بشمار آورد . ولی در پناه خود محیط خاصی را ایجاد می کند که گیاهان علوفه ای بهتر بتوانند رشدکنند .در بین انواع تاغ ها تاغ سفید خوشخوراک تر است و موقع چرای آنها در اواخر پاییز و فصل زمستان شروع می شود.
بیشتر بخوانید:
راهنمای کاشت درخت زیبای سرو کوهی
روش های کاشت درخت پالونیا و کاربردهای آن
آشنایی با روش کاشت بادام درختی و نگهداری از آن
