روش کاشت به لیمو و خواص دارویی این گیاه معطر

آشنایی با نحوه کاشت به لیمو

به لیمو گیاهی چندساله، گلدار و معطر است که به دلیل برخورداری از برخی خواص، جز گیاهان دارویی نیز محسوب می شود. ارتفاع این گیاه معمولا ۲-۱.۵ متر است اما در شرایط بهینه و مناسب رشد ممکن است ارتفاع آن بیشتر نیز بشود. برگهای گیاه عطری همانند لیمو دارند که اکثرا در اواخر تابستان از روی گیاهان جمع آوری و خشک و سپس پودر آن اغلب به شکل دم کرده و دمنوش و یا به عنوان طعم دهنده به انواع غذا مورد استفاده قرار می گیرد.

برخی از خواص به لیمو

اسانس به لیمو خواص ضد باکتریایی و حشره کش نیز دارد و در صنایع عطر سازی نیز استفاده می شود. به دلیل دارا بودن ماده شیمیایی ورباکساید ، به لیمو دارای خاصیت انتی اکسیدانی قابل توجهی نیز هست.

روغن به لیمو می تواند بخصوص زمانی که پوست در زیر نور است موجب حساسیت پوستی در اثر برخورد با پوست انسان شود. همچنین نوشیدن مقادیر بالا و نامناسب از دمنوش می تواند مشکلات هاضمه ایجاد کند .بیماران کلیوی و خانمهای باردار نیز باید با احتیاط دمنوش این گیاه را مصرف کنند.

سایر خواص به لیمو عبارتند از: آرامبخش، کاهش دهنده فشارخون، تقویت حافظه و معده، خواب آور در شب ، تب بر، شستشو دهنده کلیه، ضد سرماخوردگی، تشنج، نقرس، رماتیسم، سردرد، و سرگیجه، ناراحتی های عصبی، میگرن، غلظت خون، آسم، اسهال، سینوزیت، صدای گوش و خستگی بدن

مشخصات گیاه شناسی به لیمو

به لیمو درختچه ای است خزان پذیر از خانواده ی شاهپسند که ارتفاع درختچه این گیاه 5/1 تا 2 متر بوده که گاهی بیشتر هم می شود. ارتفاع این گیاه به 3 تا 5 متر نیز می رسد. این گیاه دارای ساقه دراز، زاویه دار و منشعب می باشد.

نام علمی این جنس به افتخار دکتر اوگوست لیپی جهانگرد فرانسوی که به آمریکای جنوبی مسافرت نموده و این نبات را به خود به اروپا برده، گذارده شده است. جنس Lippia دارای بیش از 200 گونه است که در این بین L.citriodora دارای اهمیت ویژه ای می باشد.

برگ های به لیمو به صورت کشیده و به رنگ سبز کمرنگ دیده می شوند و بصورت دسته های سه تایی بر روی ساقه قرار می گیرند. برگهای ساده سرنیزه ای به طول ۷ تا ۱۰ سانتی متر با قاعده گره ای ، خشن، کامل ، فراهم ، مجتمع به تعداد 3 یا 4 تایی و به رنگ سبز روشن دارد .

گلهای به لیمو به رنگ بنفش کمرنگ (ارغوانی رنگ پریده) بصورت گل آذین پانیکول (بصورت خوشه های باریک) در انتهای ساقه (گل آذین انتهایی) وجود دارند. گل های آن کوچک و دارای جامی دو لوبی است که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است مجموعه گلهای آن نیز ظاهر هرمی شکل در حول یک محور دراز بوجود می آورد. کاسه گل آن لوله ای شکل، منتهی به چهار دندانه باریک و جام گل آن مرکب از 4 لوب پهن است. چهار پرچم دارد که دو به دو مساوی است. میوه اش شفت مانند و محتوی دو دانه می باشد. میوه هستکی و دارای ۲۱ عدد بذر است.

موارد مصرف به لیمو

گیاه خشک- تازه، چای کیسه ای و شربتی به نام به لیمو خالص در مراکش.

ادکلن- استحمام با این گیاه

نوشیدنی های مطبوع به عنوان هضم کننده غذا .

برخی برگ های به لیمو را به صورت اسفناج می پزند. همچنین به صورت چاشنی در سالاد و سالاد میوه ای بکار می رود.

شرایط محیطی مورد نیاز رشد به لیمو

آبیاری به لیمو

به لیمو در برابر خشکی خاک چندان مقاومتی ندارد. بنابراین و بخصوص در روزهای گرم باید نسبت به ابیاری ان دقت کرد و زمانی که سطح خاک حالتی نیمه خشک – نیمه مرطوب داشت نسبت به آبیاری گیاه اقدام کرد. خیس بودن همیشگی سطح خاک بخصوص اگر بافت خاک سنگین و خاک زهکش نامناسب داشته باشد موجب زردی و ریزش برگها و رشد ضعیف گیاه خواهد شد. خشکی کشیدن گیاه نیز مانع از رشد مناسب ، کوچک ماندن برگها و کاهش عطر آن می شود.

نور مورد نیاز به لیمو

به لیمو به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل حدود ۸-۶ ساعت نور مستقیم نیاز دارد اگرچه که می توان آنرا در مکان نیمه سایه (حداقل ۵-۴ ساعت نور مستقیم آفتاب ) بخصوص در مناطقی که تابستانهای گرم دارند نیز کاشت کرد . کمبود نور موجب بلند و باریک شدن ساقه ها، افزایش فاصله بین برگها بر روی ساقه ،کوچک ماندن برگها، پریدگی رنگ برگها وعدم تشکیل و یا ریزش گلهای به لیمو می شود. شدت نور در روزهای گرم نیز موجب سوختگی نوک و حاشیه برگها و عدم رشد مناسب به لیمو خواهد شد. در روزهای گرم باید نسبت به آبیاری مناسب به لیمو دقت عمل به خرج داد.

دمای مورد نیاز به لیمو

به لیمو به سرما حساس است و برگهای خود را در دمای ۰ درجه سانتیگراد از دست می دهد البته گیاه تا دمای ۱۰- سانتیگراد می تواند زنده بماند و با افزایش دما و گرمتر شدن هوا مجددا برگها رویش خواهند کرد اما اگر دمای هوا بیش از این سرد شود ساقه های گیاه از بین خواهند رفت. مناطقی که دمای هوا به زیر ۱۰ درجه نزول نمی کند مکان کاشت مناسبی برای به لیمو است. اگرچه به لیمو گرمای هوا را دوست دارد اما در شرایطی که دما بالاتر از حدود ۳۲ درجه سانتیگراد است می بایست مکان کاشت را به گونه های انتخاب کرد که از ظهر به بعد در سایه قرار گیرد.

خاک مورد نیاز به لیمو

به لیمو به خاکی با بافت سبک و زهکش مناسب نیاز دارد و اسیدی بودن ملایم خاک به رشد بهتر آن کمک می کند البته به معنی رشد نامناسب در سایر خاکها نیست. از نظر تغذیه ای نیازهایی متوسط و میانه دارد یعنی خاک نباید فقیر و یا بسیار غنی از مواد غذایی باشد . به عنوان مثال می توان از مخلوط خاک معمولی +خاک برگ به نسبت مساوی برای کاشت به لیمو استفاده کرد و در طی سالهای رشد از کودی متعادل و کامل همانند ۲۰-۲۰-۲۰ به میزان یک در هزار در طی فصل رویش استفاده کرد البته برخی از پرورش دهندگان اعتقاد دارند که کاربرد کودهایی که پتاسیم و نیتروژن بیشتری نسبت به فسفر دارند (به عنوان مثال فرمول ۲۰-۱۰-۲۰ یا سایر فرمولهای مشابه که فسفر کمتری دارند) به رشد بهتر این گیاه کمک می کند.

کاشت به لیمو علاوه بر خاک در هوای آزاد در گلدان نیز امکان پذیر است البته در طی زمستان حتما گلدان را باید به مکانی محفاظت شده از وزش بادهای سرد زمستانی منتقل کرد و گاهی آنرا آب داد (فقط در حدی که خاک خشک و سفت نشود) به یاد داشته باشید که این گیاه در زمستان برگهای خود را از دست می دهد و نمی توان انتظار داشت با انتقال ان به داخل منزل و جایی گرم رشد و نمو داشته باشد و برگهای خود را حفظ کند . به لیمو برای رشد بهتر در سال رشد آتی نیاز به دوران برگریزی و استراحت دارد بنابراین با انتقال گلدان آن به مکانی گرم در طی زمستان این دوران را از آن دریغ نکنید. زمان مناسب تعویض گلدان نیز در اواخر زمستان /اوایل بهار و قبل از شروع رشد مجدد و دوبار آن است.

روش تکثیر به لیمو

یکی از راه های تکثیر به لیمو قلمه گیری از گیاه مادری در طی تابستان است . قلمه ها را می توان از قسمتهای انتهایی گیاه (قلمه چوب نرم ) در اواخر بهار و یا قسمتهای رسیده تر (قلمه نیمه چوبی) در اواسط تابستان و به طول تقریبی ۲۰-۱۵ سانتیمتر تهیه کرد و در داخل گلخانه یعنی مکانی نسبتا گرم و مرطوب و در خاکی سبک همانند مخلوط شن + خاک برگ نسبت به کاشت انان اقدام کرد. گیاهان جدید حاصله را بهتر است که در سال اول در گلخانه نگهداری کرد و در سال دوم نسبت به انتقال انان در اواخر بهار به زمین اصلی اقدام کرد . قلمه های به لیمو اصولا راحت و سریع ریشه می دهند اما مشکل اصلی ادامه حیات انان عدم تحمل سرما بخصوص در سال اول و دوم پس از تکثیر است به همین دلیل است که گفته می شود حداقل سال اول بعد از تکثیر گیاهان در مکانی همانند گلخانه نگهداری شوند تا احتمال چنین خطری حداقل شود .

روش دیگر خوابانیدن شاخه های گیاه مادری است که نزدیک به سطح زمین قرار گرفته اند . در این روش شیاری به عمق حدود ۱۵-۱۰ سانتیمتر و در کنار گیاه مادری به طول تقریبی ساقه ای که مد نظر است حفر می شود و شاخه ای که به اندازه کافی بلند و انعطاف پذیر است در داخل شیار قرار می گیرد و روی آن خاک ریخته می شود . نوک ساقه را معمولا بیرون از شیار قرار می دهند. در طی مدت ریشه زایی قسمتهای خوابانده شده بهتر است که خاک را مرطوب نگهداشت و قسمت خوابانده شده به دور از تابش مستقیم نور آفتاب به خصوص در روزهای گرم باشد تا ریشه ها سریعتر شکل گیرند. عمل خواباندن را می توان در اواخر بهار / اوایل تابستان انجام داد که در این صورت گیاه جوان را می توان در حدود اواسط پاییز از گیاه مادری جدا کرد .

کاشت بذر به لیمو در اواخر بهار یکی دیگر از راه های تکثیر است . بذرها را می توان بر روی سطح خاک پخش کرد و روی آنان را با لایه ای نازک از خاک پوشاند و در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد . سطح خاک را باید به گونه ای با آب اسپری کرد که مانع از خشک شدن و از دست دهی رطوبت سطح خاک شویم . کشیدن پلاستیک بر روی سطح نیز می تواند به حفظ رطوبت در اطراف بذرها و جوانه زنی انان کمک کند . گیاهان جوان به لیمو را بهتر است که تا دو سال اول در محیط گلخانه نگهداری کرد تا به اندازه کافی قوی شوند و سپس از سال دوم به بعد و در اواسط فصل بهار به محیط بیرون از گلخانه منتقل کرد تا مشکلی در برابر سرمای زمستانی پیدا نکنند .

روش هرس به لیمو

انجام عمل برداشت سرشاخه های به لیمو را به منظور مصرف برگها می توان نوعی هرس و کاهش حجم شاخسار محسوب کرد. برداشت سرشاخه ها و برگها به لیمو نیز معمولا در اواخر بهار و طی تابستان الی اوایل پاییز انجام می شود . با توجه به تحقیقات انجام شده به نظر می رسد که کیفیت برداشت اول و دوم بهتر و بالاتر از برداشتهای دیگر و انتهای سال است . اما اگر به شکل خانگی این گیاه را پرورش می دهید و گاهگاهی از برگهای آن مصرف میکنید به نحوی که ساقه ها را قطع نمی کنید می توان در ابتدای فصل بهار نسبت به قطع و جداسازی برخی ساقه های قدیمی به لیمو یعنی ساقه هایی که در سال قبل گلدهی داشته اند اقدام نمود تا رشد و نمو ساقه های جدید تحریک شود . بهتر است که در زمان هرس مجموعا و حداکثر حدود ۳۰٪ از کل حجم شاخسار به لیمو قطع شود .

آفات و بیماری های گیاه به لیمو

یماری هایی همانند شانکر باکتریایی ، لکه برگی باکتریایی و یا قارچی، سفیدک پودری ، پژمردگی ورتیسلیومی از جمله بیماری هایی هستند که امکان دارد گیاه به لیمو را درگیر کنند. شته مگس سفید شپشک ارد الود و کنه تارعنکبوتی نیز از آفات محتمل به لیمو هستند.

زمان و روش برداشت به لیمو

زمان جمع‌آوری گیاه 2 تا 3 بار در سال و معمولاً در ماههای خرداد و مرداد و مهر صورت می گیرد. پس از جمع آوری محصول شاخه های برگدار گیاه را قطع می نمایند و سپس آنها را به طور طبیعی به صورت دسته و به وضع آویخته در انبارهای مخصوص قرار می دهند به نحوی که جریان هوا در آن محل برقرار باشد. پس از خشک شدن برگهای به لیمو را از شاخه ها جدا می نمایند. جهت بدست آوردن اسانس معمولاً از برگهای تازه و سرشاخه های جوان به لیمو استفاده به عمل می آید.

بیشتر بخوانید:

پرورش و نگهداری گل آزالیا ( گل زینتی آپارتمانی )

کاشت و پرورش و شرایط نگهداری گل قهر و آشتی

گل ساعت و روش تکثیر این گیاه