ویتامین‌ها به دسته ای از مواد مغذی اطلاق می شوند که به مقدار کم، ولی ضروری برای بدن مورد نیازند. از مهم ترین این ویتامین‌ها می‌توان به ویتامین‌های گروه”B” اشاره کرد که نقش عمده آنها در متابولیسم انرژی، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها است.
ویتامین B1 (تیامین):
تیامین در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، عملکرد سیستم ایمنی و نیز به عنوان کوآنزیم برخی آنزیم‌ها عمل می‌کند. کمبود آن سبب برخی حالات نظیر ضعف، بی اشتهایی، تپش قلب، افزایش فشار خون و… می‌شود. در برخی موارد، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و عدم تعادل در راه رفتن نیز ناشی از کمبود تیامین است. تیامین به مقدار زیاد در مخمر، جگر، غلات (کامل) و در گوشت یافت می‌شود. البته باید توجه داشت هرچه نیاز و دریافت انرژی بالا رود نیاز به دریافت تیامین هم بیشتر می‌شود.
ویتامین B6 (پیریدوکسین):
ویتامین B6 یا پیریدوکسین در متابولیسم اسیدهای آمینه، تنظیم گیرنده‌های هورمون‌های استروئیدی، متابولیسم هم (نقش در هموگلوبین به عنوان حامل آهن) و تولید هیستامین نقش دارد. ضعف، التهاب بدن (بخصوص در اطراف لب‌ها و دهان)، برخی ضایعات پوستی و اختلال در سیستم ایمنی از علائم مربوط به کمبود ویتامین B6 است. باید در نظر داشت با افزایش مصرف پروتئین نیاز به دریافت پیریدوکسین نیز بیشتر می‌شود. سبزیجات تازه، گوشت و غلات از منابع خوب پیریدوکسین هستند.
ویتامین B2 (ریبوفلاوین):
برای ریبوفلاوین می‌توان نقش‌هایی مانند متابولیسم کربوهیدرات‌ها، اسیدهای آمینه و چربی‌ها و نیز حمایت از سیستم آنتی‌اکسیدانی و نقش کوآنزیمی را برشمرد.
التهاب لب‌ها، لثه و اطراف دهان و نیز اختلالات عصبی وکم خونی از عوارض مربوط به کمبود ریبوفلاوین است. ریبوفلاوین را می‌توان از مواد غذایی مانند جگر، گوشت، سبزیجات تازه، سبوس غلات و لبنیات دریافت کرد.
ویتامین B3 (نیاسین):
نقش‌های اختصاصی نیاسین شامل ترمیم و نگهداری ژن‌ها و DNA است، علاوه بر آن این ویتامین در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، اسیدهای چرب و آمینواسیدها نقش دارد. عوارضی مانند ضعف عضلانی، سوءهاضمه و بیماری پلاگر که موجب ضایعات پوستی، فراموشی و اسهال می‌شود، از نشانه‌های کمبود نیاسین است. باید توجه داشت که نیاسین در آبکش کردن برنج که یکی از منابع غنی آن است (از طریق آب دور ریخته شده) از دست می‌رود. گوشت، برخی غلات، بادام زمینی، شیر و تخم مرغ از منابع سرشار نیاسین می‌باشند.
ویتامین B9 (فولات یا اسید فولیک):
ویتامین B9 در سنتز اسیدهای آمینه و ساخت سلول‌های خونی یا گلبول‌های سفید و قرمز (WBC و RBC) نقش دارد. در کمبود این ویتامین مقدار هموسیستئین خون بالا می‌رود که از عوامل خطرزای بیماری‌های قلبی می‌باشد. اختلالات عصبی، اختلال در رشد جنین و نیز اختلال در تولید سلول‌های خونی و کم خونی، ناشی از کمبود فولات است. جگر، گوشت، غلات کامل و سبزیجات برگ پهن از منابع خوب فولات هستند. باید یادآوری کرد که در کمبود آهن و ویتامین C ممکن است علائم کمبود فولات رخ بدهد.
ویتامین B5 (اسید پنتوتنیک):
نقش ویتامین B5 مانند سایر ویتامین‌های ذکر شده در متابولیسم و تولید انرژی است، به طوری که در کمبود این ویتامین فرد دچار افسردگی، اختلالات خواب و کمبود انرژی می‌شود. گوشت، جگر، شیر و غلات (کامل) از منابع غنی اسید پنتوتنیک هستند. البته لازم به ذکر است که در فرآیند پوست‌گیری غلات، مقدار زیادی از ذخیره ویتامین B5 آن از دست می‌رود.
ویتامین بیوتین (B7 , H):
بیوتین به عنوان کوآنزیم آنزیمهای کربوکسیلاز و در فرآیند کربوکسیلاسیون نقش اصلی را دارا است. علاوه بر آن در تولید برخی آنزیمهای دیگر مانند گلوکوکیناز و PEPCK و نیز در تعامل با فولیک اسید و ویتامین B12 ایفای نقش می‌کند. درماتیت (پوسته پوسته شدن پوست)، کبد چرب و هیپرکلسترولمی از مهم‌ترین عوارض کمبود بیوتین هستند. بادام زمینی، تخم مرغ، سویا، ماست و سیب زمینی از منابع غذایی حاوی بیوتین می‌باشند.
ویتامین B12 (کوبالامین):
ویتامین B12 به عنوان کوآنزیم برای برخی آنزیمهای بدن بوده و نیز نقش شناخته شده آن در تولید سلول‌های خونی و عصبی حائز اهمیت است. کمخونی، اختلالات عصبی، اختلال در رشد و تکثیر سلولی و نیز سطح بالای هموسیستئین خون از عوارض مربوط به کمبود ویتامین B12 است.
منابع غذایی ویتامین B12 عمدتا حیوانی‌اند، مانند جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، ماهیچه و … . ممکن است افراد گیاهخوار دچار کمبود ویتامین B12 شوند.
نتیجه گیری: ویتامین‌های گروه B از گروه ویتامین‌های محلول در آب بوده که باید برای تامین نیاز بدن به صورت روزانه مصرف شوند، زیرا بدن قادر به ذخیره سازی آنها نیست. نکته مهم در مورد ویتامین‌های گروه B آسیب پذیری آنها در برابر حرارت، اکسیداسیون و PH بالا بوده و برخی از آنها مانند ویتامین B1 به الکل نیز حساسیت دارند.
زیر نظر دکتر آزیتا حکمت دوست
منبع:زیباشو