مفصل چیست و چند نوع دارد ؟

مفصل چیست ؟

به محل اتصال دو یا چند استخوان به یکدیگر مفصل می گویند. مهمترین کارکرد مفاصل امکان حرکت است.

مفاصل موجب میشوند تا استخوان ها بتوانند در کنار هم حرکت کنند و این حرکت موجب تغییر شکل اسکلت و بدنبال آن تغییر شکل کل بدن میشود.

این تغییر شکل است که به انسان اجاره میدهد تا بتواند بر روی محیط پیرامون خود تاثیر بگذارد و یا موقعیت خود را در مکان جابجا کند.

معمولا در محل مفصل استخوان ها قدری حجیم تر میشوند تا سطح تماس آنها با یکدیگر بیشتر شود. این افزایش سطح تماس هم موجب حرکت بهتر و هم پایداری بیشتر در حین حرکت میشود.

بیشترین بیماری های سیستم حرکتی بدن در مفاصل است. درد مفاصل ، تورم و خشکی مفصل در حرکت از معمول ترین مشکلات سیستم حرکتی است که به علت اختلال در کارکرد مفصل بوجود میاید.

مفصل ها باعث می شوند که استخوان ها بتوانند حرکت کنند و از این رو ، اگر بدن انسان بدون مفصل بود ، انسان نمی توانست حرکت هایی مانند نشستن ، راه رفتن و یا بلند کردن چیزی را انجام دهد.

شاید به نظر شما مفصل قسمت چندان مهمی از بدن انسان نباشد ، ولی اصول علمی بسیار دقیقی در آن رعایت شده است.

بین دو استخوان فاصله کمی وجود دارد که آن را حفره مفصلی می نامند. یک ورقه نازک غضروف مفصلی ، سطح مفصلی هر دو استخوان را می پوشاند.

یک کپسول از بافت همبند خیلی سفت ، که سطح داخلی آن نرم و لغزان است ، مفصل را پوشانده است و رباطهای متعددی در داخل حفره مفصلی بین دو سر استخوان وجود دارد.

رباط عبارت است از بافت همبند محکمی که دو استخوان را به هم وصل می کند. رباط و زردپی هر دو از طناب محکمترند.

اطراف کپسول مفصلی هم چند رباط قرار گرفته است.

کپسول مفصلی و رباطهای درون مفصلی و بیرون مفصلی سبب می شوند که استخوانها محکم به یکدیگر بچسیند و از هم جدا نشوند.

اگر یک قهرمان وزنه برداری می تواند دویست کیلوگرم وزنه را روی دستش نگه دارد و هشت تکه استخوان مچ دست او از هم جدا نشود ، به دلیل ارتباط محکم این استخوانها در سطوح مفصلی است.

اگر فوتبالیستی با سرعت روی پاهای خود می دود و در حین دویدن با پا محکم به توپ ضربه می زند و استخوانهایش از هم جدا نمی شوند ، علتش وضعیت عالی مفصلهای پا است.

انواع مفصل بر حسب ساختمان

مفصل ها از لحاظ ساختمان به سه دسته تقسیم می شوند.

1_ مفاصل لیفی (فیبروزی)

مفصل های لیفی یا فیبروزی شامل ۳ دسته مفصل هستند:

1. 
   مفاصل درزی
2. 
   مفاصل گومفوزیس
3. 
   مفاصل با رابط بافت هم بند

2_ مفاصل غضروفی

در مفصل های غضروفی مفاصل استخوان ها به وسیله یک واسطه غضروفی روی هم قرار می گیرند و دو دسته‌اند:

1. 
   مفاصل سین کندروز ، مانند مفصل بین دیافیر و اپی استخوان های دراز
2. 
   مفاصل سیمفیز ، مانند مفاصل بین مهره های ستون فقرات

3_ مفاصل سینوویال

قسمت های مختلف مفاصل سینوویال عبارتند از:

1. 
   سطوح مفصلی
2. 
   غشاء سینوویال
3. 
   کپسول مفصلی
4. 
   رباط‌ها

انواع مفصل بر حسب عملکرد و نوع حرکت

مفصل ها بر حسب عملکرد ونوع حرکت به سه دسته تقسیم می شوند.

1. 
   مفصل ثابت و غیر متحرک (رشته ای) سین آرتروز Synarthrosis
2. 
   مفصل نیمه متحرک (غضروفی) آمفی آرتروز Amphiarthrosis
3. 
   مفصل متحرک (سینوویال) دی آرتروز Diarthrosis

1_ مفصل غیر متحرک (ثابت)

مفصل ثابت چگونه است؟

در این نوع از مفصل استخوان ها ثابت هستند و جابجا نمی شوند. استخوان هایی که مفصل ثابت دارند به علت داشتن لبه های کنگره ای به راحتی در هم فرو رفته و توسط بافت پیوندی در کنار هم نگه داشته می شوند.

مفصل های جمجمه و مفصل صورت به جز فک پایین از نوع ثابت هستند.

در این نوع مفصل ، حفره مفصلی وجود ندارد بلکه دو استخوان به وسیله بافت همبند محکم ، غضروف ، و یا استخوان به هم وصل شده اند.

2_ مفصل نیمه متحرک

در این نوع از مفصل ، استخوان ها می توانند حرکات محدود در جهات خاصی داشته باشند و به وسیله غضروف به هم متصل شده اند.

مفصل دنده ها ، مفصل جناغ سینه و مفصل مهره های ستون فقرات از نوع نیمه متحرک هستند.

3_ مفصل متحرک

مفصل های متحرک اساس حرکت های بدن هستند.

در این نوع از مفصل، استخوان ها به راحتی جابجا می شوند. مفصلهایی که حرکت زیاد دارند ، یعنی دو استخوان می توانند در محل اتصال تحرک زیادی داشته باشند.

در ساختار مفصل متحرک، بافت غضروفی بین سطح تماس دو استخوان وجود دارد و استخوان ها به واسطه طناب های محکمی از جنس بافت پیوندی به نام رباط به هم متصل شده اند.

کل ساختار مفصل درون کیسه ای قرار می گیرد که پرده ترشح کننده مایع مفصلی دارد. این مایع فضای خالی مفصل را پر کرده است.

مفصل های متحرک مانند : مفصل آرنج ، زانو ، مچ دستها ، و پاها.

بر طبق کاربرد هر مفصل ، مفصل های متحرک با برآمدگی‌ها و فرو رفتگی‌هایی که دارند می‌توانند در جهات گوناگونی حرکت کنند اما محورهای حرکتی مشخصی دارند.

حرکات اتفاقی و خارج از توان مفصل ممکن است به پارگی رباط‌ها یا دررفتگی مفصل بینجامد.

مفاصل متحرک یا دی آرتروز از قسمت های زیر تشکیل شده اند:

1. 
   غضروف : غضروف بصورت لایه ای است که انتها های استخوان ها را پوشانده و موجب روان شدن حرکت دو استخوان نسبت به یکدیگر می شود.
2. 
   کپسول مفصلی : کپسول مفصلی پرده یا کیسه ایست که دور تا دور مفصل را پوشانده است و در بالا و پایین در محلی که غضروف تمام میشود محکم به استخوان میچسبد.
   
   کپسول مفصلی یکی از ساختمان هایی است که موجب نگه داشته شدن دو سر استخوان در محل مفصل در کنار هم می شود.
3. 
   رباط یا لیگامان Ligament : رباط یا لیگامان نوارهایی از بافت لیفی یا فیبرو و بسیار محکم هستند که در اطراف مفصل و بیرون کپسول مفصلی قرار گرفته و موجب پایداری مفصل میشوند.
   
   رباط ها مانع از حرکت مفاصل در جهات خاصی میشوند تا بدین وسیله موجب شوند تا مفصل فقط در جهت های معینی حرکت کند. در اغلب اوقات رباط ها به کپسول مفصلی چسبیده و جزئی از آن هستند.
4. 
   لایه سینوویال Synovial membrane : لایه سینوویال یک لایه سلولی ظریف است که سطح داخلی کپسول مفصلی را میپوشاند و وظیفه آن ترشح مایع سینوویال Synovial fluid است.
   
   مایع سینوویال مایع لزج و لغزنده ایست که در درون کپسول مفصل است و در بین سطوح مفصل موجب روان شدن لغزش غضروف ها بر روی هم میشود. این مایع همچنین غضروف مفصلی را هم تغذیه می کند.
5. 
   منیسک Meniscus : منیسک در مفصل زانو وجود دارد. از جنسی شبیه غضروف است و موجب افزایش پایداری مفصل شده و نقش جذب کننده شوک های ناشی از ضربات ناگهانی به مفصل را هم بازی می کند.

بیشتر بخوانید :

آرتروز آرنج چیست ؟ ورزش های مناسب برای درمان آرتروز آرنج

تعویض مفصل زانو

درمان روماتیسم شدید مفصلی + کاهش درد آرتریت روماتوئید

علائم و درمان التهاب مفصل خاجی خاصره‌ای یا ساکروایلیاک

راه های مناسب برای پیشگیری از عفونت مفاصل