مازوت (Mazut) چیست ؟ چند نوع و چه مضراتی دارد ؟

مازوت چیست ؟

مازوت یا نفت کوره (Mazut) یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا و بنزین و نفت سفید بدست می‌آید و، چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها و موتور‌های دیزلی و برخی نیروگاه‌ها است.

در گذشته، مازوت برای گرم کردن خانه‌ها در شوروری سابق و شرق دور مورد استفاده قرار می‌گرفت چراکه آن‌ها تجهیزات لازم برای تبدیل مازوت به سایر محصولات پتروشیمی را نداشتند. در کشورهای غربی به کوره‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند، کوره‌های ضایعات‌سوز نیز می‌گویند.

نفت کوره چیست ؟

دلیل استفاده از مازوت چیست ؟

مازوت که به طور عمده توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران تولید می‌شود برای گرم کردن بویلرها (دیگ بخار) جهت تولید بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد چراکه این ماده،‌ «گرمای سوختن» (Energy Value) بسیار بالایی دارد.

از عوامل مهم در درجه‌بندی این سوخت باید به محتوای گوگرد آن اشاره کرد که متاثر از منبع اصلی آن است. در حمل و نقل مازوت به طور معمول به این سوخت، «نفت کثیف» (Dirty Oil) می‌گویند و از آن‌جایی که ویسکوزیته بسیار بالایی دارد، پمپ کردن آن به تجهیزات خاصی نیازمند است.

مازوت را می‌توان از جمله ترکیب‌های نفت خام به شمار آورد که حاصل تقطیر جزء به جزء آن به هنگام پالایش نفت خام است و بعد از تبخیر بنزین و سایر فرآورده‌های سبک‌تر، از نفت خام بدست می‌آید.

اثرات ورود مازوت به محیط زیست چیست ؟

همانطور که گفته شد، برای گرم شدن بویلرها در نیروگاه‌های حرارتی از مازوت استفاده می‌کنند اما ورود مازوت و سایر نفت‌های کوره به محیط زیست آثار مختلفی را به همراه دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

در بخش‌های قبلی دیدیم که نفت‌های کوره همچون مازوت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از دیگری به شمار می‌آید. زمانی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آن‌ها تبخیر می‌شوند. برخی دیگر نیز به دلیل نشتی مخازن نگهداری آن‌ها در آب و خاک حل خواهند شد.

مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز صورت می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند می‌توانند تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.

عوارض مازوت چیست ؟

قرارگیری انسان در معرض فرآورده های نفتی

امروزه ما به روش‌های مختلفی در معرض فرآورده‌های نفتی از جمله نفت کوره و مازوت قرار می‌گیریم. محتمل‌ترین حالت زمانی است که برای گرم‌کردن خانه‌ها از نفت سفید استفاده شود که در گذشته بسیار رواج داشته است. علاوه بر این، از نفت سفید و سایر ترکیبات نفتی به عنوان حلال و پاک‌کننده نیز بهره می‌گیرند.

بنابراین در صورت ذخیره و نگهداری این مواد در منزل و تبخیر آن‌ها، احتمال تماس آن‌ها با پوست بسیار زیاد است. علاوه بر این، وجود نیروگاه‌های حرارتی در نزدیکی شهرها و استفاده از مازوت در آن‌ها سبب قرارگیری انسان در معرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فرآورده‌ها خواهد شد.

اثرات استفاده از مازوت بر سلامتی

• 
  1.ترکیباتی موسوم به SOx :

در اثر سوزاندن سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت، ترکیباتی موسوم به SOx منتشر می‌شوند که بخش بیشتر آن‌را SO2 تشکیل می‌دهد. SO2 گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا دارد و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از 500ppb برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده خواهد بود.

این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از 10ppb ذکر می‌شود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.

• 
  2. تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها :

اثر سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی،‌ تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسول یا ذرات بسیار ریز هوا است که «ذرات معلق»‌ (Particulate Matter) موجود در هوا را سبب می‌شوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند.

• 
  تبدیل گوگرد به اسید

اثر سوم سوزاندن مازوت از منبع انتشار آن فراتر می‌رود و در این حالت اکسیدهای گوگرد به دلیل واکنش در اتمسفر و فاز محلول در آب، به اسید تبدیل می‌شوند. این آئروسول‌های اسیدی تحت شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل خواهند شد. زمانی که آلودگی هوا ناشی از عملکرد و فعالیت‌های انسانی نباشد، pH باران‌های اسیدی در حدود ۵/۵ خواهد بود که این میزان خاصیت اسیدی به دلیل وجود کربنیک اسید حاصل از واکنش بخار آب با دی‌اکسید کربن است.

این باران‌های اسیدی اثرات مخرب دیگری نیز بر جای می‌گذارند که از میان آن‌ها می‌توان به حل شدن فلزات سنگین در باران‌های اسیدی اشاره کرد و خاک‌ها نیز دیگر توانایی نگه‌داشتن ریشه درختان را نخواهند داشت. در نتیجه با فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی، احتمال بروز سیل افزایش می‌یابد.

انواع مازوت یا نفت کوره ؟

انواع مازوت

مازوت ۱۸۰و ۲۸۰ و ۳۸۰

نفت کوره یا مازوت یکی از هیدروکربن های نفتی است که در مراحل تصفیه نفت خام پس از اتر وبنزین و نفت چراغ به دست می آید و چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می شود. این ماده ارزان ترین ماده سوختنی برای کوره حمام ها و تنور نانوایی ها و موتور دیزل و برخی نیروگاه ها است .

مازوت های ایران در گرید های M۱۸۰ – M۲۸۰ – M ۳۸۰ تولید می گردد.

انواع نفت کوره

1. 
   سبک : کاربرد آن در کوره ها است. دارای گرانروی ردوود ۱۰۰F°در ۱۰۰ SEC و چگالی ۰.۹۲۵۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/LB ۱۹۰۰۰
2. 
   معمولی : کاربرد آن در نیروگاه ها می باشد. دارای گرانروی ردوود۶۰۰ SEC ۱۰۰F°در و چگالی ۰.۹۵۰۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/LB ۱۸۵۰۰
3. 
   سنگین : کاربرد آن در صنایع سنگین می باشد. دارای گرانروی ردوود ۲۰۰۰ SEC در ۱۰۰F° و چگالی ۰.۹۷۰۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/L ۸۰۰۰

مازوت که به نام نفت کوره معروف است در ۳ نوع مختلف در ایران تولید می شود ،

اول نفت کوره ۱۸۰ و ۲۳۰ که متشکل از برش های سنگین تر از نفت گاز است و ترکیبات تشکیل دهنده ان به طور عمده، هیدرو کرین های سنگین موجود در باقی مانده تقطیر نفت خام هستند که بر حسب مورد مصرفف با استفاده از برش های سبک نفتی تنظیم گرانروی شده و به عنوان سوخت سنگین مورد مصرف دیزل های ثایت و متحرک و صنایعی که مشعل طراحی شده برای سیستم احتراق انان قابلیت مصرف این فراورده را داشته باشد، قرار می گیرد.

دوم، نفت کوره ۲۸۰ و ۳۸۰ که حاصل باقی مانده برج های تقطیر است که با استفاده از برش های سبکتر تنظیم گرانروی شده و به عنوان سوخت عرصه می شود. درجه اخیر با درصد ترکیبات خودف ارزش حرارتی مناسبی به سوخت می بخشد. مقدار فلزات موجود در این نوع مازوت، در سیستم های مصرف کننده ایجاد اشکال نمیکند، از این رو از آن به عنوان سوخت در صنایع و نیروگاه هایی که در سیستم احتراق انها نفت کوره متوسط مصرف می شود، استفاده می شود.

سوم، نفت کوره سنگین ، باقی مانده سنگین حاصل از تقطیر نفت خام در برج های تقطیر است که به طور عمده نیازی به اختلاط با فراورده هاب سبک ،به منظور تنظیم گرانروی نداشته و مستقیم قابل عرضه است . درصد گوگرد مناسب و ارزش حرارتی خوب، از ویژگی های این سوخت است . کاربرد نفت کوره سنگین در صنایع و نیروگاه هایی است که در سیستم سوختی انها، سوخت سنگین می شود.

نفت کوره به عنوان نفت سنگین، نفت دریایی یا مازوت نامیده می شود. این سوخت به صورت برشی از برج تقطیر نفت خام به صورت محصول برج تقطیر یا باقیمانده برج تقطیر بدست می آید. به‌طور کلی نفت کوره هر سوخت مایعی است که در بویلرها یا کوره ها برای تولید گرما استفاده می شوند یا در موتور ها برای تولید نیرو مورد استفاده قرار می گیرند