درد مقعد چیست و چرا رخ می دهد؟
درد مقعد به هرگونه درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد ، روده یا قسمت تحتانی دستگاه گوارش (GI) اشاره می کند. این درد شایع است ، و علل آن بندرت جدی است. در اکثر اوقات ، این بیماری ناشی از اسپاسم عضلات یا یبوست است.
درد مقعد چیزی است که قبل ، هنگام یا بعد از انجام اجابت پیش می آید و شدت آن از کم شروع و آنچنان زیاد می شود که شخص قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نخواهد بود. این درد دلایل زیادی دارد که اکثرا عمومی است . اگر درد مقعد طی 24 تا 48 ساعت رفع نشد می بایست توسط پزشک بررسی شود. در مقایسه , اگر درد همراه با تب باشد باید فورا به پزشک رجوع شود.
درد مقعد می تواند خفیف یا شدید باشد
عمومی ترین دلایل درد مقعد چیست؟
در اکثر مواقع علل ایجاد کننده درد مقعد بی خطر هستند اما به دلیل وجود اعصاب زیاد در این ناحیه، درد می‌تواند شدید باشد. علت درد مقعد در بیشتر موارد قابل تشخیص است.
درد مقعد به دلیل هموروئید ترومبوزه خارجی
هموروئید ترومبوزه خارجی، لخته شدن خون در کیسه ای خونی درست خارج از مقعد (بافت های هموروئید) می‌باشد. درد بصورت ناگهانی با جابجایی مدفوع شروع و می تواند طی 48 ساعت بعدی شدیدتر شود ولی کم کم طی چند روز فروکش می کند. اگر پوست بیرونی هم باز شود ، خونریزی مشاهده می شود.
برای درمان بواسیر (ترومبوزهموروئید) یا آن را برداشته و یا به کمک وان آب گرم ، داروی مسکن یا نرم کننده های مدفوع آن را تسکین میدهند. برداشتن بواسیرغالبا سریع و قابل تحمل است و اگر در چند روز اول پس از شروع علائم باشد میشود در دفتر دکتر و یا اورژانس طی بی حس کننده موضعی انجام شود.
درد مقعد به دلیل شقاق
شقاق مقعد شکاف بیضی شکل کوچکی در سر مقعد است که باعث درد و خون ریزی هنگام اجابت می شود. شقاق برای اکثر مردم تقریبا یک چیز عادی است ولی غالبا با بواسیرکه آن هم با درد و خون ریزی همراه است اشتباه گرفته میشود.
بهترین درمان برای شقاق حاد نرم کردن مدفوع بکمک رژیم غذایی فیبر دار ، کرم های موضعی و وان آب گرم برای 10 الی 20 دقیقه چند بار در روز (مخصوصا پس از اجابت) است. وان آب تسکین دهنده و آرام بخش عضلات مقعد است تا بهبودی کامل بدست آید. شقاق های مزمن خیلی به ندرت نیاز به جراحی پیدا میکنند.
اکثر شقاق ها (85 الی 90 درصد) در پشت مقعد و 10 الی 15 درصد در جلو و برای تعداد معدودی هم در جلو و هم در عقب مقعد رخ میدهد. شقاقی که در محل دیگری واقع باشد مربوط به بیماری های دیگری است که باید بیشتر بررسی شود.
درد مقعد به دلیل به علت آبسه و فیستول
آبسه مقعد ، حفره ایست عفونی پر از چرک در کنار مقعد یا رکتوم. فیستول مجرایی است که زیر پوست تشکیل و غدد عفونی مسدود شده را به بخش آبسه شده متصل میکند. درمان آبسه در اکثر موارد با تخلیه و جراحی غالبا ضروری است. جراحی هرچند راحت و ساده است ولی بعضی مواقع پیچیده و امکان جراحی در چند مرحله وجود دارد.
عفونت‌های قارچی یا بیماری های مقاربتی
بیمارانی که دچار عفونت قارچی یا بیماری مقاربتی شده اند علائم درد بلند مدت از ملایم تا شدید در مقعد یا اطراف آن خواهند داشت و این هیچ ارتباطی با اجابت ندارد. بیماری های مراقبتی شامل سوزاک ، کلامیدیا ، تبخال ، سفلیس و غیره میشود. این بیماران از خون ریزی کم ، ترشح عفونی و خارش رنج می برند . درمان معمولا از طریق آنتی بیوتیک یا ضدقارچ از نوع خوردنی یا پماد می باشد.
درد مقعد به دلیل بیماری‌های پوستی
اختلالات پوستی که در دیگر نقاط بدن رخ می دهند مانند زگیل یا پسوریازیس می توانند در مقعد هم ایجاد شوند. بیمار دچار خارش ، خون ریزی و بعلاوه دردی که آمد و رفت دارد میشود. راه حل , تشخیص زود هنگام جهت درمان مناسب می باشد و در بعضی موارد نمونه برداری از پوست لازم است. درمان بستگی به ارزیابی نمونه و تشخیص پزشک دارد.
درد مقعد به دلیل به علت سرطان مقعد
هرچند اکثر دردهای مقعد خوش خیم هستند ولی تومورها پس از مدتی شروع به درد ، خون ریزی ، چرکین و غالبا تغییر در حالت اجابت می شوند . هر نوع درد یا خون ریزی مقعدی که التیام نیابد و طی زمان بدتر شود باید توسط پزشک بررسی گردد.
سرطان مقعد یا تومورهای دیگر میتوانند به شیمی درمانی ، پرتونگاری و یا جراحی نیاز پیدا کنند. پزشک در وحله ی اول معاینه ی دقیق و کامل توسط آنوسکوپی (معاینه مقعد با دوربین ریز چراغ دار) و نمونه برداری از جرم میکند. اگر درد زیاد اجازه نمیدهد تست در مطب دکتر انجام داد ، مورد در اتاق عمل طی بیهوشی صورت میگیرد تا احتمال سرطان رد شود.
درد مقعد بدون دلیل مشخص
در برخی از موارد (با کنار گذاشتن بیماری هایی که به درد مقعد می انجامد.) برای درد مقعد علت مشخصی وجود ندارد. بلکه سندروم با نام لواتور عامل این درد میشود که با احساس درد، فشار و پری در مقعد همراه است. این درد با نشستن شدت یافته و درد تیز برنده ای را ایجاد می کند. اغلب افراد با دچار شدن به این درد احساس می کنند شی خارجی در مقعد آنها قرار گرفته است.
درد مقعد به دلایل مختلفی رخ می دهد
بیماری ها و درد مقعد
عوامل ایجاد درد مقعد عبارتند از :
میگرن مقعدی: مشکلی مزمن و مقاوم به درمان است که معمولاً در یک طرف مقعد ایجاد می شود. این درد در فواصل مخلتف بروز کرده و به هیچ درمانی پاسخگو نیست.
کیست مویی : کیست مویی که به کیست پیلونیدال نیز معروف است بیماری عفونی است که در اثر برگشت موهای زائد به داخل پوست روی می دهد. این بیماری همراه با درد شدیدی است و اغلب بوی نامطبوعی را نیز ایجاد می کند.
پرولاپس رکتوم : ممکن است قسمتی از بافت روده یا مخاط آن از مقعد به علت بیماری های مختلفی از مقعد خارج شود و پرولاپس رخ دهد.
خارش مقعد : خارش مقعد می تواند ناشی از شستشوی مکرر و یا بر عکس بی توجهی به بهداشت روی دهد. در برخی موارد استفاده از لباس های نامناسب با الیاف غیر طبیعی و یا لباس های تنگ نیز می تواند عامل خارش مقعد باشد.
بیماری های التهابی روده : بیماری هایی مانند کولیت و کرون موجب التهاب روده شده و درد مقعد را به همراه دارد.
اسپاسم عضلات : یک اختلال نامشخص است که موجب گرفتگی عضلات می گردد، این مشکل بیشتر زنان را درگیر می کند.
پروستاتیت : مشکل پروستات در ناحیه مقعد را به همراه دارد.
نزدیکی مقعدی : ورود آلت و یا هر شی دیگری می تواند درد را به همراه داشته باشد.
یبوست می تواند باعث درد مقعد باشد
چه عواملی زمینه ساز بروز درد مقعد می‌باشد؟
عوامل روانی مانند حمایت اجتماعی یا حواس پرتی قابل توجه می‌تواند بر شدت ناخوشنودی درد تأثیر گذارد.درد مقعد، احساس درد یا ناراحتی در انتهایی‌ترین قسمت از دستگاه گوارش است. درد مقعدی یک مشکل نسبتاً شایع است و می‌تواند با علایمی مانند پرولاپس(افتادگی)، فشار یا خونریزی همراه باشد.
درد مقعد اغلب می‌تواند از بیماری‌هایی مانند بواسیر یا شقاق مقعد ناشی شود که در آن صورت بیشتر با خون در مدفوع یا خونریزی همراه است، اگرچه ممکن است اسهال یا یبوست نیز وجود داشته باشد. نوع درد مقعدی معمولاً با توجه به علت زمینه‌ای آن متفاوت است. برای مثال بواسیر معمولاً باعث ناراحتی خفیف یا متوسط میشود، در‌حالی که شقاق مقعد می‌تواند به صورت احساس پاره شدن یا درد تیز چاقو مانند بروز کند.
درد رکتوم یا مقعد همچنین می‌تواند به علت بیماری‌های التهابی روده، عفونت‌های موضعی یا جراحات جزیی در این منطقه رخ دهد. سرطان راست روده یکی از نادرترین علل درد رکتومی است.
فیشر یکی از علل درد مقعد است
درمان خانگی درد مقعد
درد مقعد متناسب با عامل ایجاد کننده آن باید درمان شود پس در صورت تداوم یافتن این درد نباید نسبت به آن بی تفاوت باشید ، بلکه باید با مراجعه به پزشک عامل این درد مشخص شود. اما راهکارهایی وجود دارند که توسط آنها می توان درد مقعد را کاهش داد.
مهمترین راهکار های درمان درد مقعد به این شرح است:
-
تشت آب گرم : نشستن روزانه ۲ تا ۳ بار در تشت آب گرم به مدت ۱۵ دقیقه، می تواند در درمان درد مقعدی مفید عمل نماید. همچنین می توان این روش را با استفاده از پوشاندن مقعد با حوله خیسانده در آب گرم نیز اجرا نمود. -
بی حس کردن : پوشاندن ناحیه ی مقعد با استفاده از دارو های بنزوکائین یا ایبوکائین می تواند در درمان درد مقعدی موثر واقع گردد. -
نوشیدن آب : بی شک نوشیدن آب می تواند در درمان انواع بیماری های از جمله درمان درد مقعدی مفید باشد. به همین منظور به شما توصیه می کنیم که روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید. -
مصرف غذاهای حاوی فیبر : مصرف میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر در درمان درد مقعدی بسیار مفید است. مصرف این غذا ها حجم و نرمی مدفوع را افزایش داده و فشار بر رگ های خونی ناحیه ی مقعد را کاهش خواهد داد. -
مسهل بخورید : مصرف این دارو باید مجوز پزشک انجام گیرد. این دارو می تواند دفع مدفوع آسان تر نموده و مانع فشار بر رگ ها ناحیه ی مقعد گردد. -
ورزش کگل : این ورزش جهت قوی کردن ماهیچه های ناحیه ی مقعد و درمان بی اختیاری مدفوع کاربرد دارد. به علاوه انجام این ورزش می تواند در درمان درد مقعدی نیز کاربرد داشته باشد. -
شنا : می توان از این ورزش برای درمان درد مقعدی و منظم کردن دفع مدفوع استفاده نمود.
در صورت طولانی شدن درد مقعد به پزشک مراجعه کنید
چه زمانی برای درد مقعد باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اغلب دردهای مقعدی طی درمان صحیح و پیگیری مداوم با درصدهای بالایی درمان شده و به صورت کامل بهبود می‌یابند. درد مقعدی ناشی از هموروئید در اکثر موارد با درمان‌های ساده و نود درصد دردهای مقعدی ناشی از شقاق مقعد طی سه هفته رفع میشود.
دو سوم افراد مبتلا به سندرم لواتورآنی طی درمان بهبود می‌یابند. برای درمان صد در صدی اسپاسم زودگذر مقعدی روش‌های جدید و نوین در حال مطالعه و بررسی است. دردهای مقعدی نادر و اساسی هم مانند سرطان روده بزرگ یا بیماری پروستات دارای پیش‌آگهی ضعیف تا خوب بسته به میزان اثربخشی درمان هستند
در صورتی که درد شما تداوم یافت و یا علاوه بر درد علائمی دیگری مانند خونریزی از مقعد، خون در مدفوع، احساس دفع ناکامل مدفوع؛ احساس نیاز مکرر به دفع و مشاهده پرولاپس از مقعد را تجربه کردید، لازم است به پزشک مراجعه کنید تا با شناسایی عامل درد مانع از پیشرفت بیماری شود.
کولونوسکوپی به درمان درد مقعد کمک می کند
تشخیص و درمان درد مقعد
وقتی درمان‌های خانگی بی‌نتیجه و فاقد اثربخشی مثبت است، باید برای بررسی بیشتر و درمان اساسی با توجه به علت ایجاد کننده درد مقعد به پزشک متخصص مراجعه شود.
اگرچه به طور کلی درد رکتوم نیاز به مراجعه اورژانسی به بیمارستان ندارد اما در صورت همراه بودن درد مقعدی با علایم هشدار دهنده‌ی دیگری مانند تب، ترشح عفونی از راست‌روده، درد منتشر شونده از مقعد به شکم، خونریزی شدید مقعدی، افتادگی و بیرون‌زدگی مقعد و احساس وجود جسم خارجی در مقعد نیاز به مراجعه فوری و اورژانسی دارد.
هرچند بسیاری از بیماران دارای درد ناحیه‌ی رکتوم با کمک یک پزشک متخصص درمان خواهند شد، اما در برخی موارد نیاز به یک تیم درمانی از متخصصین گوارش، اورولوژیست، غدد، بیماری‌های عفونی و جراحان داخلی نیاز است تا علایم شدید و پیچیده درد مقعد فرد درمان شود.
پزشک با پرسیدن سوألاتی در زمینه‌ی نوع درد، میزان شدت، عوامل کاهنده و افزاینده و سایر علایم احتمالی همراه آن از یک سو و معاینه‌ی بالینی و مشاهدات ظاهری خود از سوی دیگر به جست‌وجوی علت ایجاد کننده درد مقعد فرد می‌پردازد.
گاهی به معاینه‌ی انگشتی برای بررسی بیشتر نیاز دارد و در مواقعی که به بیماری‌های زمینه‌ای نیز شک میکند آزمایشات تخصصی دیگری چون کولونوسکوپی، سیگموئیدسکوپی، آنوسکوپی و بیوپسی بافت مقعدی را انجام میدهد.
پزشک پس از تشخیص علت درد ناحیه‌ی مقعدی اقدامات درمانی لازم را با توجه به نوع و شدت بیماری انجام میدهد.
بیشتر بخوانید:
علت درد مقعد و درمان های خانگی برای بهبود دردهای مقعدی
پماد شیفار مناسب برای درمان شقاق مقعد (فیشر)
درمان گیاهی خارش و سوزش مقعدی
