چرا انسان خشمگین می‏ شود؟ راهکارهایی برای کنترل خشم

خشم یک احساس و هیجان است. در حالی که عصبانیت رفتار و اعمال من و شماست که البته گفتار را نیز در برمی‏گیرد. اولین پرسش‏هایی که مطرح می‏شود این است که چرا انسان خشمگین می‏شود و مراحل تبدیل احساس خشم به رفتار عصبانیت چیست؟ در پاسخ به این سوال که چرا انسان خشمگین می‏شود باید گفت که انسان موجودی است که از درد و رنج دوری می‏کند و از مرگ هم گریزان است. بنابراین هر عاملی که برای انسان درد و رنج بیاورد و یا زندگی اش را در خطر اندازد به شدت دفع می‏شود.

چرا انسان خشمگین می‏ شود

به همین خاطر است که هر گاه اتفاقی مخالف خواسته‏ها ، آرزوها ، احتیاجات و یا حق انسان رخ دهد به محض اینکه فرد احساس کند این اتفاق ممکن است در حال یا آینده باعث درد و رنجش او شود و یا سبب مرگ و نابودی اش گردد، بلافاصله نسبت به آن خشمگین می‏شود.در نتیجه می‏توان گفت که خشم یک احساس عادی و طبیعی و همگانی است. اما این عادی و عمومی‏بودن به معنای خوب بودن خشم نیست. زیرا در هر حال خشم یک احساس ناراحت کننده و بد است و درست مثل تب و درد که نشانه ای از وجود بیماری است. خشم هم نشانه ای از احتمال وجود خطر و تهدید است و باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

اما در عین حال نباید خشم را پدیده ای خوب بدانیم. درست شبیه کمربند ایمنی راننده خودرو که اگر بسته نشود اتومبیل به سروصدا می‏افتد اما اینکه کمربند را چیزی مقدس بدانیم و آن را دور گردن خود بپیچانیم کار درستی نیست.خشم فقط و فقط به مقدار کم، به عنوان علامت و نشانه و هشدار و اخطار، اگر به درستی استفاده شود می‏تواند مفید و خوب باشد و در غیر انیصورت بد و منفی است و باید برای آن کاری کرد.

انسان در تعامل دائمی‏با طبیعت و انسان‏های دیگر است به دلیل همین تعامل خشمگین شدن اتفاقی طبیعی است. اما تعداد دفعات خشمگین شدن در شبانه روز باید حد و مرز داشته باشد و متاسفانه ما در قرن حاضر آدم‏های زیادی را می‏بینم که نه تنها ده بار و بیست بار بلکه در هر روز هزاران بار خشمگین می‏شوند.

چندین روش برای مقابله با خشم و عصبانیت

علل و عواملی که باعث بروز احساس خشم می‏شود در اکثر موارد خارج از کنترل انسان است اما آنچه به عنوان رفتار عصبانی می‏شناسیم امری کاملا اختیاری و قابل انتخابی است و چیزی به نام عصبانیت غیر قابل کنترل نداریم.انسان در عین حال که موجودی است که خشمگین می‏شود اما همزمان موجودی است که خودش را عصبانی می‏کند. به زبان ساده در بیشتر موارد انسان این توان را دارد که خشم خود را به عصبانیت تبدیل نکند و عصبانی نشویم.

خیلی از کسانی که معتقدند عصبانی شدنشان دست خودشان نیست معمولا وقتی یک مامور پلیس حضور دارد خودشان را نگه می‏دارند و رفتارهای پرخاشگرانه خود را کنترل می‏کنند. در واقع خشم به دلایلی به ما وارد و برما چیره می‏شود، اما عصبانیت رفتاری است که آگاهانه و به صورت ارادی از خود نشان میدهیم.اینکه چرا بعضی‏ها در روز پنج شش بار خشمگین می‏شوند و بعضی دیگر حتی تا هزاربار هم خشم را تجربه می‏کنند به نظام باورها و چارچوب فکری آنها بستگی دارد.

بسیاری از ما با یک واقعیت بدیهی و مسلم جهان هستی آشنا نیستیم یا اگر آشناییم نفهمیدم یا اگر فهمیدیم آن را نپذیریفتیم یا اگر پذیرفتیم بر مبنای آن حس و احساس و عمل نمی‏کنیم. آن واقعیت بدیهی این است که:

زندگی واقعا یک تجربه سخت است.

تصور اینکه زندگی ساده بوده یا ساده است یا در آینده ساده خواهد بود تصوری کاملا باطل است.زندگی همیشه سخت و مشکل بوده و هست و خواهد بود کافی است نگاهی دقیق و عمیق بیندازیم به خوبی متوجه این حقیقت بدیهی و واضح می‏شویم. افراد خشمگین کسانی اند که این واقعیت مسلم را نمی‏بینند یا نمی‏فهمند یا نمی‏پذیرند!

رویدادهای زندگی با ما مثل پرکاهی در طوفان برخورد می‏کند! همه ما در زندگی درگیر توفانی هستیم که به عنوان یک واقعیت باید آن رابپذیریم. البته واقعیت‏های دیگری هم برای پذیرفتن وجود دارند از جمله اینکه:

زندگی با محدودیت و محرومیت همراه است. زندگی بر مبنای اصل مابه ازاء کار می‏کند. بدست آوردن هر چیزی به قیمت از دست دادن چیزهای دیگر تمام می‏شود. وقتی به دیدن والدین می‏رویم از تفریحات دیگر دور خواهیم ماند. هر کاری در زندگی با خودش محرومیت‏هایی به همراه داره و این انتخاب من و شماست که از کدام کارها محروم شویم. پذیرش محدودیت و محرومیت در زندگی به عنوان یک واقعیت قطعی کمک می‏کند که هنگام محروم بودن احساس خشم نکنیم.

واقعیت دیگری هم وجود دارد و آن این است که:

زندگی با درد و رنج همراه می‏باشد. تارو پود زندگی با درد و رنج آمیخته شده و درد و رنج واقعیتی است که باید آن را بپذیریم. کسی که منکر رنج‏های زندگی می‏شود و با هر درد و رنجی مخالفت می‏کند، به محض مواجهه با کمترین رنج خشمگین می‏شود. برای داشتن بدنی سالم و قوی باید برنامه ورزشی منظم و متناوب داشته باشیم و این اجتناب ناپذیر است و همه می‏دانیم که چنین برنامه ای با رنج همراه هست.

در بسیاری موارد آنچه درد و رنج مشروع نامیده می‏شود برای رشد و تکامل من و شما واجب است. آنچه باید از آن گریخت درد و رنجی است که باورها و پیش فرض‏های نادرست ذهنی به ما تحمیل می‏کنند و نباید بپذیریم. متاسفانه بیشتر مردم دنیا بر اساس درد و رنج‏های تخیلی و ذهنی، رفتارهایی خشن و پرخاشگرانه از خود نشان می‏دهند که می‏توان با کمی‏تامل روی باورها این رفتارهای بد و منفی را کنار گذاشت.

بر گرفته از کتاب مدیریت خشم برای همه نوشته ی : صفورا جمالی انتشارات نوروزی زمستان ۹۶