بيماري مشمشه چیست ؟
مشمشه از دوران هــاي قديم شناخته شده و از زمان توصيف آن توسط بقراط تحت عنوان بيمـاري وخيم اسب سانان هميشه به عنوان يكي از مهمترين بيماريهاي تك سميان مطرح بوده است.
تا قبل از انقلاب صنعتي كه از تك سميان به عنوان وسايل ترابري و باربري استفاده مي شد و اسب و قاطر جايگاه ويژه اي در قواي نظامي داشتند، مشمشه از شيوع بالا و اهميت وافري برخوردار بود.
طوريكه در گذشته دور علاوه بر موارد فراوان وقوع طبيعي بيماري درتك سميان و انسان، از باكتري عامل مشمشه به عنوان سلاح ميكروبي در جنگ هاي جهاني نيز استفاده شده است.
از قديم الايام مشمشه به عنوان بيماري مهم مشترك بين انسان و دام در دامپزشكان و تيمارگران اسب سانان ديده مي شد. .
اما در سالهاي اخير با اجراي برنامه هاي كنترل و ريشه كني اين بيماري در حيوانات توسط دامپزشكي كشورها، ميزان شيوع جهاني آن در حيوانات به مقدار زيادي كاهش يافته و موارد نادري از بيماري در انسانها گزارش شده است.
نشانه هاي بيماري مشمشه :
بطوركلي مشمشه به سه شكل باليني شامل: شكل پوستي (بيماري فارسي يا سراجه با بروز ندول ها و قرحه هاي پوستي)، شكل نازال (درگيري قسمت بالائي دستگاه تنفسي و بروز زخم هاي بيني) و شكل ريوي (ابتلاء قسمت پائيني دستگاه تنفسي) در حيوانات ديده مي شود.
روند بيماري در تك سميان مي تواند به سه شكل حاد با علائم شديد تنفسي، تورم عقده هاي لنفاوي و طناب لنفي؛ شكل مزمن با علائم بيماري در پوست و بيني ؛ شكل مخفي (بدون علائم باليني و تنها ابتلاء ريه ها) بروز كند. شكل حــاد بيماري بيشتر در الاغ و قاطـــر اتفاق مي افتد و نشانه هاي آن اغلب شامل تب بالا و علائم تنفسي است.
در اسب معمولاً بيماري به شكل مزمن بوده و حيوانات آلوده مي توانند چندين سال زنده بمانند. شكل دماغي و ريوي مشمشه اغلب بصورت حاد بوده اما شكل پوستي مشمشه (فارسي) روند مزمن دارد.
بروز دانه (ندول) هـا و زخم هـا در بيني موجب ترشحـات زرد چسبناك از مجاري بيني گرديده و جاي زخم ستاره اي شكل پس از بهبود زخم ها باقي مي مانند. با ايجاد ندول هاي ريوي شاهد سرفه افزاينده در حيوان مبتلا بوده و حيوان هر روز ضعيف تر مي شود.
عروق لنفاوي در شكل پوستي مشمشه درشت و طنابي شكل گرديده و در امتداد آنها ندول هاي آبسه اي ايجاد شده كه به مرور زمان قرحه اي شده و چرك زرد از آنها خارج مي گردد. معمولا”ندول هاي
آبسه اي در احشاء داخلي حيوان مبتلا از جمله كبد و طحال نيز ايجاد مي شوند كه باعث لاغري و مرگ حيوان مي گردند.
مشمشه در انسان مي تواند به اشكال باليني موضعي، ريوي، سپتي سمي، منتشر و مزمن ظهور كند و ممكن است شكلي از بيماري به اشكال ديگر آن پيشرفت كند.
نشانه هاي عمومي متداول بيماري عبارت است از
-
تب -
لرز -
سردرد شديد -
بيقراري -
كسالت -
دردهاي عضلاني -
سرگيجه -
تهوع -
استفراغ -
اسهال -
تنفس سريع -
تعريق
امكان بروز دانه ها و بثورات جلدي و سرباز كردن آنها در هر نقطه از بدن بيمار وجود دارد. انتشار عفونت به اندام هاي داخلي موجب بروز آبسه هايي در اندامهاي مختلف بدن مي گردد.
علت شیوع بیماری مشمشه:
جانوران آلوده و یا حاملینی که در ظاهر تندرست بوده واز بیماری جان بدر برده‌اند عمده‌ترین منابع عفونت بشمار می‌آیند روش انتشار آلودگی بدین صورت است که آسیب‌ها و ضایعه‌های ششی درون برونشیول‌ها راه یافته و سبب عفونی شدن راههای تنفسی بالایی می‌گردد که با دفع شدن امکان انتشار و انتقال آن فراهم خواهد شد.
انتشار بیماری بیشتر از راه بلع مواد غذائی آلوده اتفاق می‌افتد که در این زمینه آبخوری مشترک وآلوده نقش بسزایی خواهند داشت.
تماس مستقیم پوست با پوست آلوده و وسایل تیمار (مانند غشو) اگر چه می‌تواند خطر آفرین باشد لیکن گاهی ایجاد بیماری پیشرونده می‌نماید. همچنین انتشار بیماری از راه استنشاقی نیز می‌تواند اتفاق بیافتد ولی این شکل آلودگی چه بسا تحت شرایط طبیعی نادر می باشد.
تشخيص مشمشه :
به علت تشابه علائم باليني مشمشه با برخي بيماريها فقط با تكيه بر نشانيهاي باليني ذكر نمي توان با قاطعيت اين بيماري را تشخيص داد. بنابراين براي تشخيص بيماري بايد از آزمونهاي تشخيصي صحرايي (آزمون مالئين) و آزمايشگاهي استفاده كرد.
كنترل و پيشگيري بیماری مشمشه
تا به امروز هيچ گونه دارويي براي درمان قطعي حيوانات مبتلا به مشمشه و هيچ نوع واكسن موثري جهت پيشگيري از بيماري به بازار عرضه نشده است. لذا مهمترين راههاي كنترل و ريشه كني آن شناسايي موارد باليني مشكوك، شناسايي تك سميان آلوده به ظاهر سالم و حذف حيوانات آلوده و رعايت اصول بهداشتي (از قبيل ضدعفوني كردن محيط، جايگاه و لوازم) و قرنطينه اي مي باشد.
بسياري از كشورها توانسته اند مشمشه را با انجام موارد مذكور ريشه كن كنند ولي با اين حال در صورت عدم رعايت مقررات بهداشتيو نقل و انتقال اسبها هميشه خطر شيوع مشمشه به عنوان يك بيماري باز پديد در كمين مناطق عاري از مشمشه مي باشد.
در ايران بر اي كنترل بيماري در هر سال حدود 17000 مورد تك سمي توسط سازمان دامپزشكي كشور مورد آزمايش قرار مي گيرند.
تست مشمشه :
در اين آزمايش از مالئين که از کشت عصاره ميکروب مشمشه در محيط يويون تهيه و در گليسرين نگهدارى مى‌شود استفاده مى‌کنند. به اين طريق که يک‌دهم سى‌سى از مالئين رقيق شده در آب فنيکه ۵ در هزار را در خارج پلک پائين چشم چپ اسب در قسمت وسط به فاصله چند ميلى‌متر پائين‌تر از لبه پلک به‌طور داخل جلدى تزريق مى‌نمايد.
در صورتى‌که تزريق درست انجام شود. برجستگى به اندازه يک عدس به‌وجود مى‌آيد. نتيجه تست بعد از ۴۸ ساعت قرائت مى‌شود در خلال مدت و قرائت نتيجه آن بهتر است حيوان در محيط سرپوشيده دور از گردو غبار نگهدارى و تحت نظر باشد
در روز قرائت تست در صورتى‌که هيچ‌گونه واکنشى در چشم حیوان به‌وجود نيايد نتيجه تست منفى و اگر چناچه تورم همراه با پرخونى در مخطات چشم ديده شود حيوان مشکوک و در صورتى‌که علاوه بر تورم و پرخونى ريزش از چشم و ترشحات نسبتاً غليظ و زردرنگ از بينى مشاهده شود حيوان بيمار تلقى شده و بايد از سايرين جدا و در اسرع وقت اعدام شود.
وضعيت آلودگي مشمشه درمنطقه خاورميانه چگونه است ؟
آخرين طغيان مشمشه در اسب ها درسال 2010 ميلادي در بحرين، كويت، سوريه و لبنان رخ داده است و سازمان جهاني بهداشت دام، بيماري مشمشه را در حال گسترش در خاورميانه مي داند و آن را در فهرست بيماري هاي نوپديد قرار داده است.
راههای انتقال بیماری مشمشه به حیوان :
تك سميان (اسب، الاغ و قاطر) به عنوان ميزبان اصلي باكتري بورخولدريا مالئي (عامل مشمشه) در طبيعت مي باشند. الاغ ها بسيار حساس بوده و بيشتر به شكل حاد مشمشه مبتلا مي شوند. اسب ها تا حدي مقاومتر بوده و بيشتر به شكل مزمن و مخفي مشمشه دچار مي شوند. قاطر و نتاج حاصل از اسب و الاغ حساسيت كمتري در مقايسه با الاغ داشته و مي توانند هر دو شكل حاد و مزمن مشمشه را نشان دهند.
بيماري در شتر، گربه سانان (شير، ببر، پلنگ، گربه اهلي)، خرس، گرگ، سگ، نشخواركنندگان كوچك (گوسفند و بز) نيز ديده شده است. گوشتخواران وحشي ( بخصوص گربه سانان وحشي در بند) كه در نزديكي تك سميان آلوده به مشمشه زندگي مي كنند يا از لاشه هاي آلوده تغذيه كنند، مي توانند به مشمشه مبتلا شوند. خوكچه هندي و هامستر از حيوانات آزمايشگاهي بسيار حساس مي باشند.
انسان به عنوان ميزبان اتفاقي مشمشه بوده و انتقال آن به انسان حتي در صورت تماس نزديك و مكرر با حيوانات آلوده به ندرت اتفاق مي افتد. انسان به مشمشه حساس است و اغلب موارد درمان نشده بيماري در انسان منجر به مرگ افراد مي شود. با اينكه امروزه مشمشه در انسانها به ندرت رخ مي دهد، ولي امكان ابتلاء افراديكه در تماس نزديك با حيوانات آلوده هستند و يا در محيط آزمايشگاه وجود دارد.
علائم و روش انتقال بیماری به انسان :
بیماری مذکور از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا تماس با بافت های دام مبتلا به انسان منتقل می شود.این بیماری در انسان باعث عفونت های تنفسی شدید و در نهایت مرگ می شود، گفت:از جمله علائم این بیماری در انسان می توان به تب، دردهای عضلانی و مفصلی، ذات الریه، وجود چرک در خون اشاره کرد.
راههای انتقال مشمشه به حیوان و انسان :
ترشحات بيني و تراوشات آماسي جراحات پوستي مي توانند حاوي مقادير زيادي باكتري بورخولدريا مالئي باشند و به راحتي از طريق اشياء ، لوازم و محيط پخش شوند. انتقال بيماري بين حيوانات از طريق تماس نزديك، استنشاقي، بلع مواد آلوده (غذا و آب مشترك) يا بصورت غيرمستقيم بوسيله اشياء آلوده صورت مي گيرد.
متداولترين راه انتقال مشمشه در ميان تك سميان از طريق غشاءهاي مخاطي دهان و بيني، استنشاقي، جويدن و متعاقب بلع آب و غذاي آلوده است. باكتري از طريق لوازم و اشياء آلوده از قبيل لوازم ستورباني، سم چيني، يراق آلات اسب، لواشه و لوازم دامپزشكي نيز مي تواند منتقل شود. انتشار بيماري از طريق استنشاقي نيز به ندرت در شرايط طبيعي اتفاق مي افتد.
حيوانات آلوده و ناقلين به ظاهر سالم به عنوان عمده ترين منابع انتقال مشمشه محسوب مي شوند. ناقلين تحت باليني مشمشه در مقايسه با مبتلايان باليني نقش مهمتري در انتقال بيماري ايفاء مي كنند. فقرغذايي، شرايط بهداشتي نامطلوب، تراكم حيوانات، عوامل استرس زا و تضعيف ايمني بدن ( از قبيل آلودگي انگلي) از جمله عوامل خطرزا در ابتلاء به مشمشه هستند.
ابتلاء انسان به مشمشه بيشتر يك رخداد شغلي مي باشد و اغلب انتقال باكتري بورخولدريا مالئي از طريق خراشيدگي يا پارگي هاي پوستي رخ مي دهد.انتقال مشمشه از طريق حمله مستقيم باكتري از راه بيني، دهان و غشاءهاي مخاطي ملتحمه چشم نيز صورت مي گيرد. انتقال مشمشه از انسان به انسان به ندرت اتفاق مي افتد. ابتلاء انسان به مشمشه از طريق بلع آب و غذاي آلوده به عنوان راه مهم آلودگي انسان نمي باشد.
کنترل بیماری مشمشه :
متاسفانه این بیماری واکسن و روش پیشگیری از راه ایمن‌سازی ندارد و اهم روش‌های مهار بیماری بر این پایه‌اند: رعایت شرایط قرنطینه‌ای کامل و پیشگیری از هر گونه آمدوشد دام. منظور از دام، دامی است که چگونگی آن از دید سلامتی دقیقاً مشخص نیست.
گفتنی است که هم‌اکنون همگی اسب‌هائی که بدست کارشناسان سازمان دامپزشکی کشور مورد آزمایش مالئین قرار گرفته‌اند واجد برگه گواهی سلامت مدت دار هستند که در آن چگونگی سلامتی دام کاملاً مشخص شده‌است
انجام آزمایش مالئین به گونه همیشگی بفاصله هر ۳ هفته تا هنگامی که جمعیت دلخواه در ۳ آزمایش پیاپی هیچگونه موردی از واکنش مثبت و یا مشکوک نداشته باشد. جداسازی و اعدام هرچه تندتر دامهای رآکتور که بدین منظوراقدامات بهداشتی زیر باید به دنبال تشخیص دام رآکتور انجام گیرد
وسایل انفرادی و تیمار دام دچار بطورکلی سوزانده و معدوم شود
جایگاه اسب با مواد ضد عفونی کننده (مناسبترین ضد عفونی کننده سود سوز آور می‌باشد) پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود؛ گند زدائی شده و حد اقل بمدت ۶ هفته بکار گرفته شده قرار نگیرد.
معدوم کردن اسب آلوده با نگرش به خطرات احتمالی؛ به گونه‌ای انجام پذیرد که تماس با دام به کمترین ممکن برسد.
محل دفن لاشه باید پیش از معدوم کردن دام آلوده آماده شده باشد؛ این محل باید بدوراز کانال آب، چشمه، کاریز و دیگر مسیرهای همگانی باشد.
مشمشه هم‌اکنون در کشورهای آمریکای شمالی ریشه کن شده‌است ولی مناطقی از جهان منجمله آسیای صغیر، آسیا و آفریقا همچنان آلوده هستند. از آنجا که به تازگی پرورش و نگهداری اسب بویژه به صورت متراکم رو به پیشرفت می‌باشد و جابجائی دامها در این شرایط بیش از گذشته و به مقاصد گوناگون صورت می‌گیرد، بروز و گسترش بیماری مشمشه در این جمعیت‌ها دور از انتظار نیست.
در چنین شرایطی میزان مرگ ومیر بسیار بالا خواهد رفت و شمار کمی از حیوانات که بظاهر بهبود می‌یابند (حاملین) بیماری ابقاء می‌یابد و گاهی می‌شود حیوانات به گونه کامل بهبود یابند
بیشتر بخوانید :
درمان سریع بیماری کچلی ( ringworm ) در اسب
علائم ،تشخیص و درمان آبسه یا بیماری پوستی در اسب ( Abscess in Horses)
علائم ،پیشگیری و درمان بیماری انگلی در اسب
کاربر گرامی چنانچه این مطلب برای شما مفید بوده لایک کنید ، یا راهکاری دیگری دارید با دیگر کاربران مجله دلگرم به اشتراک بگذارید.
تهیه و گردآوری مجله دلگرم
جهان باورصاد