«فروغ السلطنه» اهل طيرش بود; روستای شمال تهران که در دوره قاجاریه ییلاقی پرطرفدار دارالکلف بوده و وصف باغ های زیبا و هوای سرد آن حتی گردشگران را به این روستا می کشاند.
ناصرالدین شاه برگ برای اولین بار چشمان نافذ فروالسلطنه را در یکی از باغ های این روستا دید. بلافاصله جویای احوال او شد و پس از بازگشت به تهران افرادی را نزد او فرستاد. نام اصلی او خدیجه تجریشی بود. پای او که به سمت ارگ ناصرالدین شاه باز می شد، ملقب به فروغ السلطنه بود و البته شاه به خاطر چشمان زیبایش او را «همسایه» خطاب می کرد; سالها بعد اکثر زنان دربار فراموش کردند که نام او ناصرالدین شاه است.
شاه در یکی از سفرهای خود به شمیران، جیران را دید. پدرش باغدار بود و در روستای تجریش زندگی می کرد. البته در مورد این آشنایی داستان های متعددی نوشته شده است. تقی دانشور به نام علم السلطنه در خاطرات خود از اولین برخوردهای ناصرالدین شاه با خدیه تجریشی می نویسد: ناخواسته مقداری بلدرچین بر درخت توت پرید و شاهنشاه برای زدن آنها زیر درخت توت رفت. دختری روستایی از درختی بالا رفت و توت خورد. دختر توجهی به شاه نکرد.
اما شاها جمال دختر روستایی را اغوا کرد و به شوخی به او گفت: دختر! زن من میشی دختر شانه هایش را بالا انداخت و چون ندانست که گوینده پادشاه زمین است گفت: تو مرد نیستی. من زن شاه می شوم! و سپس با کلمه برو گم شو! او فکر کرد که گفتگو تمام شده است. اما وقتی خادمان شاه ترسان و لرزان متوجه شدند که این مرد با این لباس و این خدمتکار پادشاه این کشور است، همسایه از درخت پرید و از رفتار مؤدبانه و شرم آور خود عذرخواهی کرد. «پادشاه جوان که از ابتدا مجذوب محل سکونت و مهبلش شده بود، او را به کاخ سلطنتی دعوت کرد و از او خواست تا با پادشاه ازدواج کند.
همسایه ها نه زیبا بودند و نه خاص
داستان دختر روستایی در مسیر تجریس به کاخ سلطنتی شباهت زیادی به داستان هایی دارد که در ادبیات کهن در بیشتر کشورها خوانده ایم و شنیده ایم. ناصرالدین شاه به فروغ السلطنه خدیجه خانم تجریشی لقب داد. او در نظر شاه آنقدر زیبا بود که شاه او را به نام او نامید. او چنان به این زن علاقه مند شد که تصمیم گرفت برای همیشه با همسایه اش ازدواج کند. اما برای دستیابی به این هدف چالشی وجود داشت. ناصرالدین شاه در زمان خواستگاری همسایه خود دارای چهار همسر دائمی بود. به همین دلیل تصمیم گرفت یکی از زنان متاهل خود را طلاق دهد.
ماجرای باز شدن رد پای همسایه از روستای تجریش تا حرمسرای ناصرالدین شاه، نام و لقبی که از شاه گرفت و حالا تنها گرفتن جای یکی از همسران دائمی شاه برای همسایه ها کافی بود. بسیاری از دشمنان و کینه توزان در میان زنان حرمسرا. پزشک مخصوص ناصرالدین شاه پولاک در خاطرات خود درباره خصوصیات ظاهری همسایگانش می نویسد: «با همه اینها نفوذ زیادی بر شاه پیدا کرد و مردم می دانستند که این نفوذ به خاطر سحر و جادو است.
همه همسران دائمی ناصرالدین شاه قبل از ازدواج با همسایگان خود از خانواده های ثروتمند قاجار بودند و یکی از اهالی روستا آنها را به خاطر همسان سازی آنها با یک زن دهقان سرزنش می کرد. اما به محض اطلاع از علاقه ناصرالدین شاه به همسایه ها، عقب نشینی کردند تا آتش خشم شاه شعله ور نشود و پذیرفتند در سایه همسایه ها زندگی کنند. با این حال از هیچ آزار و اذیت پنهانی دریغ نکردند.
زنی با نفوذ قاجاریه
زن همسایه جسور و سرزنده بود. علاوه بر این، برای حفظ موقعیت خود در رقابت با سایر زنان حرمسرا، مجبور بود دائماً در شرایط دشوار مداخله کند و توانایی های خود را نشان دهد. همین چیزها بود که ناصرالدین شاه را مجذوب خود کرد و البته او را به همسایگان وابسته کرد. خدیجه خانم تجریشی قبل از مرگ، تأثیرگذارترین زن کجارا در دربار ناصرالدین شاه به شمار می رفت. اما شانس دیگر دوست او نبود. همسایه ها 4 فرزند به دنیا آوردند که هیچ کدام 8 ساله نشدند و در همان فرزند فوت کردند. بچه ها با اینکه از مادر قاجار نبودند، اما همه می دانستند که با نفوذ همسایگانشان در دستگاه قاجار، اگر زندگی شان به آنها کمک کند، پادشاه بعدی خواهند شد. همسایه ها با همه موانعی که پیش روی او بود، توانستند پسرش «امیر نظام» را وارث تاج و تخت کنند. اما این موفقیت زیاد دوام نیاورد و امیر نظام خیلی زود از دنیا رفت. مرگ امیرنظام آنقدر بر همسایگانش تأثیر گذاشت که چند روز پس از این ماجرا همچنان به گریه و کوبیدن سرش به دیوار ادامه داد.
افسردگی جزئی
پس از مرگ امیر نظام ناصرالدین شاه، با وجود داشتن سه پسر دیگر، حاضر به انتخاب یکی از آنها به عنوان وارث تاج و تخت نشد. او نیز مانند همسایه اش می خواست که مادر تاج و تخت کسی جز همسایه او نباشد. شاه تا حدودی مصمم بود در روزنامه های دولتی اعلام کند که دیگر وارث تاج و تخت را برای به دنیا آوردن پسری از مادر وارث فقید تاج و تخت انتخاب نخواهد کرد… اما نخست وزیر او را از این کار منصرف کرد. بنابراین،” بارون دوپیسون می نویسد. انجام شده. ”
در تاریخ حدس و گمان وجود دارد که مرگ چهار فرزند همسایه توطئه دادگاه تلقی می شود. همسران و کنیزهای ناصرالدین شاه و البته مهدعلی مادر شاه که چندان دل خوشی از این اقلیت نداشت. همسایه ها بعد از فوت فرزند چهارم دیگر بچه دار نخواهند شد و به تدریج افسرده می شوند. در حالی که غم از دست دادن فرزندان او را نکشید; اتفاقی تکان دهنده برای ناصرالدین شاه که تا آخر عمر فراموشش نکرد. همسایه ها را در جوار حرم عبدالعظیم (ع) ری دفن کردند و باغی که در آن دفن شد به باغ محله معروف شد. ماجرای عشق شاه به همسایگان با مرگ این زن تمام نشد. روزی که ناصرالدین شاه کشته شد با بدن مجروح به باغ و آرامگاه همسایگانش رفت. روی قبر همسایه مرد و دستور داد در این باغ در کنار همسایه دفن شود.
عکس واقعی همسایه
