مناطق حفاظت شده پارک ملی خبر

به گزارش سلام نو، پارک ملی خبر واقع در شهرستان بافت در استان کرمان یازدهمین منطقه ایران است که عنوان پارک ملی را به خود اختصاص داده است. این پارک در سال 1350 به عنوان منطقه حفاظت شده و در سال 1354 به عنوان ذخیره گاه حیات وحش هابار و روچون مورد حفاظت قرار گرفت و سرانجام در سال 1370 به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسید و این منطقه به پارک ملی ارتقا یافت. .

سه نوع آب و هوای سرد، معتدل و گرمسیری در این پارک باعث شکل گیری سیستم های اکولوژیکی مختلف و زیستگاه های مختلف، مناظر زیبا و گونه های گیاهی و جانوری زیادی در این منطقه شده است.

پارک ملی «خبر» منطقه‌ای حفاظت‌شده در منطقه خبری شهرستان بافت در استان کرمان است. مساحت آن حدود 120000 هکتار است. در داخل پارک پنج ذخیره‌گاه حیات وحش به نام روچون وجود دارد. (برگرفته از نام روستای روچان) با مساحت کل 50000 هکتار.
این پارک به دلیل ارتفاع، دشت های متعدد و حوضه های متنوع از نظر تنوع زیستی بی نظیر است.

زمين شناسي

پارک ملی خبر از نظر جغرافیایی در قسمت جنوبی زون سنندج – سیرجان قرار دارد. قدیمی ترین سنگ های آن متعلق به سنگ های دگرگونی کامبرین است. بیشترین مساحت منطقه به سنگ های دگرگونی اختصاص دارد که به صورت سه مجموعه گل گهر، روثشان و خبر در منطقه دیده می شود. علاوه بر این سنگ های آتشفشانی و رسوبی نیز در این منطقه مشاهده می شود. توجه به این نکته ضروری است که سنگ های دگرگونی حاوی شیلی و همچنین رسوبات فلیش و ماسه سنگ در پارک بسیار فرساینده هستند. پارک ملی خبر منطقه ای از نظر چینه شناسی متنوع است که تشکیلات و واحدهای سنگی آن شامل گسل های کواترنر، هولوسن، پلیستوسن، الیگوسن، ژوراسیک-سرتازی، کربونیفر، دونین، کامبرین-اردویسین و مزوزوئیک و مهم ترین گسل ها می باشد. این منطقه شامل گسل های دهسرد و گسل خبر است.

اقلیم

مهمترین توده های هوایی که در فصل زمستان این منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند، توده های پرفشار شمال به ویژه سیستم پرفشار سیبری، سیستم پرفشار از اقیانوس اطلس شمالی، سیستم کم فشار مدیترانه و سیستم کم فشار هستند. سیستم سودان در تابستان جریان های کم فشار تابستان هند (مونسون) و فشار کم گرمای بیابان مرکزی و لوتا منطقه مورد نظر را تحت تأثیر قرار می دهد. با توجه به تحقیقات انجام شده به روش آمبرژ، چهار اقلیم بیابانی سرد-خشک، نیمه سرد خشک، نسبتاً خشک و نسبتاً گرم در منطقه مورد مطالعه مشاهده می شود که بیشترین منطقه آن متعلق به اقلیم نیمه سرد خشک است. منبع اصلی بارش در پارک که بیشتر زمستانی است جریان های مدیترانه ای بوده و میانگین بارندگی سالانه 253/69 میلی متر است. میانگین دمای روزانه سالانه بین 13.7 تا 3.25 درجه سانتیگراد متغیر است. میانگین تعداد روزهای یخبندان 78 روز در سال و حداکثر میانگین رطوبت نسبی سالانه 47 درصد در ماه است. جهت باد غالب از آبان تا اردیبهشت در غرب و جنوب غربی، از خرداد تا مهر در شمال و میانگین سرعت باد در جهت شمال 4.5 متر بر ثانیه است.

بیشتر این منطقه را کوه ها پوشانده اند اما پراکندگی این ارتفاعات در کل پناهگاه یکسان نیست و از شمال شرقی تا جنوب غربی پناهگاه کوه هایی وجود دارد. همچنین مساحت وسیعی دره های زیادی ایجاد کرده است که از مهمترین آنها می توان به دره شاه ولی، دره خبر، دره گردو و … اشاره کرد. دو قله اصلی چاه برف و برج شوم از دیگر ویژگی های طبیعی این منطقه است. همچنین غار شب پره که بر روی کوه خبر واقع شده و مانند تالار بزرگی به ارتفاع 40 متر و عرض 20 متر به نظر می رسد که در جلوی آن دیواری صیقلی شده است. در این پناهگاه دشت های مختلفی مانند: دشت مرکزی، دشت آلیانس، دشت میلزنگی و … وجود دارد که زیستگاه مناسبی برای حیوانات مختلف است. به دلیل کمبود بارندگی، میزان آب های سطحی این منطقه بسیار ناچیز است و به جز روزی که در اثر بارندگی شدید قنوات خیس می شود، در بقیه ایام سال بیشتر کانال ها خشک و بی آب هستند. . چشمه‌ها، رودخانه‌ها، چاه‌ها، کانال‌ها و نهرهای گاه به گاه و فصلی از منابع آبی این منطقه هستند. پارک ملی خبر یکی از بزرگترین پارک های ملی ایران است.

زندگی گیاهی

از نظر پوشش گیاهی 52.8 درصد گونه های گیاهی این منطقه و ذخیره گاه حیات وحش روچون متعلق به منطقه رویشی ایران تورانی، 12.1 درصد به منطقه رویشی صحرا سندی و 9.8 درصد است. این امر بین این دو منطقه مشترک است. بر اساس آخرین تحقیقات، حدود 750 گونه گیاهی متعلق به 288 جنس بوده و 75 گونه شناسایی شده است که از این تعداد 120 گونه خودکتون این منطقه است. بیشترین تعداد گونه‌های درختی و درختچه‌ای متعلق به تیره Amigdalus، بیشترین تعداد گونه‌های علفی و درختچه‌ای به سرده AStragalus و بیشترین تعداد گونه‌های گیاهی متعلق به خانواده Legorminosae است. پارک ملی خبر بقایای جوامع گیاهی ارزشمندی مانند پسته، بادام، کهکم و ارس را در خود جای داده است. گونه های ارزشمندی مانند انار شیطان، قناری، زیتون وحشی، آبنوس و خربزه نیز در این منطقه به چشم می خورد. این پارک به دلیل کوهستانی بودن، تنوع اقلیمی و توپوگرافی دارای پتانسیل گونه ای بالایی است. وجود 80 گونه بومی بیانگر ارزش بالای حفاظتی منطقه است.

بر اساس طبقه بندی توپوبیوکلیماتیک، 4 رویشگاه در منطقه مورد بررسی قابل تشخیص است. این زیستگاه ها شامل دشت سرد، کوه سرد، بخش معتدل، دشت گرمسیری و کوه نیمه گرمسیری است. در بررسی تیپولوژی منطقه 27 گونه گیاهی شناسایی شد که 16 گونه آن درختی و درختچه ای است. عناصر اصلی پوشش گیاهی جنگلی در منطقه مورد مطالعه عبارتند از کیکم، بانه، آرچن، بادام، تنگرس، اورس، هوم، کنر، کوسک، رازوک، ترویت، شن، سیاچوب و گونه های خوراکی رازوک که چهار گونه اول در مجموع 60 گونه دارند. گونه های خوراکی ٪. عناصر رشد جنگلی فراوانی دارند. چوب بنه به دلیل فراوانی و نقشی که در ایجاد انواع و سطح اصلی تاج پوشش دارد، مهمترین عنصر پوشش گیاهی جنگلی در محوطه پارک به شمار می رود. Archen و Tangs به شدت به پوشش گیاهی پارک آسیب رسانده اند که بیش از دو سوم پایه آن است. تخمین زده می شود که آلوده به آفت باشد و مستعد خشک شدن باشد.

حیات وحش

پارک ملی خبر به دلیل وسعت دشت های مجاور کوه ها و گستره گیاهان انبوه و روباز که باز و نازک هستند، زیستگاه های حیات وحش متنوعی را فراهم کرده است. مدیریت ضعیف منطقه به دلیل نبود امکانات کنترلی و نظارتی در کنار جدی بودن درگیری ها در این منطقه از جمله شکار بی رویه، تغییر کاربری اراضی و چرای دام موجب افت کیفیت زیستگاه های حیات وحش شده است. علیرغم این ارزیابی از کیفیت رویشگاه پارک که با توجه به عوامل داخل و خارج از رویشگاه انجام شده است، نشان می دهد که بیشتر پارک دارای رویشگاه های بسیار خوب و مناسب و تنوع گونه ای بالا است. بر اساس این بررسی، رویشگاه های کوه هابر، کلبه علیجان و حلقه زنجیر از بهترین زیستگاه های پارک از نظر کیفیت هستند. در حال حاضر پارک ملی خبر دارای 34 گونه پستاندار متعلق به 14 خانواده و 6 راسته، 7 گونه پرنده مهاجر، 85 گونه پرنده اهلی و 31 گونه خزنده است که نشان از غنای گونه ای منطقه دارد. پارک ملی و حفاظت‌گاه حیات وحش روچون با وجود اینکه تنوع گونه‌ای بالایی دارد، گونه‌های حفاظت‌شده و ارزشمندی مانند پلنگ، جابیر، کاراکال، روباه شنی، گاومیش، عقاب طلایی و … را حفظ می‌کند. مهم ترین گونه های منطقه قوچ، میش، بز، قاطر و پلنگ است. همچنین یکی از مناطق کمیاب در ایران است که سوسک عسل در آن زندگی می کند که یکی از حیوانات کمیاب در ایران و جهان است. از دیگر حیوانات این زیستگاه می توان به پستاندارانی مانند شغال، کفتار، خوک، گرگ، آهو، خرگوش و … اشاره کرد.

پرندگان شکاری مانند عقاب دو سینه، عقاب طلایی، عقاب کوچک، شاهین، طاووس و کرکس نیز در این زیستگاه مشاهده شده اند. در این پناهگاه پرنده جیرفت که یکی از پرندگان کمیاب است زندگی می کند. گفتنی است این منطقه زیستگاه گونه های ارزشمندی چون خرس سیاه، گورخر ایرانی و پلاتیپوس بود که هر سه گونه در این منطقه منقرض شدند. به گفته ساکنان منطقه، خرس سیاه آسیایی تا سال 1341 خورشیدی در کوه بزرگ خبر، کوه زنجیر و … زندگی می کرد و از میوه های اهلی و وحشی مانند زیتون، انجیر، خرما و همچنین عسل می خورد. جمعیت گورخرهای ایرانی نیز تا سال 1341 در داک علیان زندگی می کردند، اما از آن زمان تاکنون این حیوان در منطقه دیده نشده است. امروز حدود 8 راس گورخر از سایر زیستگاه ها به سایت تکثیر و تکثیر گورخر ایرانی در پارک ملی هابار منتقل شده است تا در صورت افزایش و فرصت، این گونه مجدداً معرفی و در منطقه رهاسازی شود. 1934 گاو و بز، 1686 قوچ و میش و 484 راس گاو و حیواناتی مانند گربه وحشی، گرگ، کفتار، گراز وحشی و پلنگ نیز مشاهده شد.

منبع: تریپ یار