موضوع تولید و عرضه بنزین سوپر در کشور، همواره در کانون توجه بسیاری از مردم بوده است. بنزین سوپر در یک سال اخیر، تقریباً در هیچ جایگاه سوختی پیدا نمی‌شد. این موضوع در کنار دستور کاهش کیفیت بنزین تولیدی، موضوعی درخور توجه بود.
پس از یک سال عرضه نشدن بنزین سوپر یا عرضه بسیار محدود آن، هفته‌های گذشته، عرضه روزانه بنزین سوپر آن هم تنها در شهر تهران شروع شد. در کنار عرضه روزانه بنزین سوپر از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، امروز خبری مبنی بر آزاد شدن واردات بنزین سوپر منتشر شده است.
بر اساس ماده 9 آیین‌نامه اجرایی تبصره 8 قانون بودجه 1403 و با مصوبه هیات وزیران، واردات و توزیع بنزین سوپر از سوی اشخاص حقوقی دارای مجوز از وزارت نفت به قیمت غیریارانه‌ای آزاد شد.
به منظور تصویب آزاد شدن واردات بنزین سوپر، نیاز است به چرایی توقف عرضه بنزین سوپر و مشکل کمبود بنزین در کشور پرداخته شود. آیا شهروندان قادر به خرید بنزین سوپر به قیمت غیریارانه‌ای خواهند بود یا اساساً این اقدام مقدمه گرانی بنزین است؟
بنزین 84 هزار تومانی!
قیمت بنزین سوپر فوب خلیج فارس حدود ۱.۲6 دلار است. بر همین اساس در صورت محاسبه با نرخ دلار آزاد در روز 22 آبان‌ماه، قیمت هر لیتر بنزین سوپر حدود 84 هزار تومان می‌شود. اما در صورت محاسبه با قیمت دلار مبادله‌ای یعنی 45 هزار و 30 تومان، نرخ هر لیتر بنزین سوپر تقریباً 56 هزار تومان خواهد شد.
این تنها مربوط به هزینه خود بنزین است و هزینه حمل‌ونقل، سود شرکت واردکننده، مالیات و عوارض گمرکی در آن لحاظ نشده است. حال اگر همین بنزین 80 هزار تومانی ملاک قرار گیرد، هزینه پر کردن یک باک 40 لیتری، سه میلیون و 200 هزار تومان و باک 50 لیتری، چهار میلیون تومان است. این ارقام با دلار آزاد محاسبه شده است.
اگر قرار باشد با دلار مبادله‌ای محاسبه شود، هزینه پر کردن یک باک 40 لیتری، حدود دو میلیون و 200 هزار تومان و باک 50 لیتری، دو میلیون و 800 هزار تومان خواهد شد.
شاید آزاد شدن واردات بنزین سوپر به طور کلی اقدامی مطلوب باشد، اما باید پرسید آیا شهروندان قادر خواهند بود هر نوبت چهار میلیون تومان بپردازند؟
توقف تولید بنزین سوپر
در ابتدا لازم است به چرایی کاهش عرضه بنزین سوپر تولیدشده در کشور پرداخته شود. مطابق ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک مصوب هیات وزیران، اگر توزیع بنزین در کشور روزانه از 85 میلیون لیتر فراتر رود، وزارت نفت الزامی به توزیع بنزین یورو4 در کشور ندارد.
مصرف بنزین از سال 97، بالاتر از 85 میلیون لیتر در روز است و این بدان معناست که وزارت نفت از همان سال معاف از تولید بنزین با اکتان بالا بوده است. باید گفت بنزین دارای اکتان 95 که به بنزین سوپر شناخته می‌شود، یک بنزین استاندارد است؛ بنزینی که مطابق با طراحی بسیاری از خودروهای در حال تردد در سطح کشور است.
در حال حاضر به دلیل پایین بودن اکتان بنزین توزیع‌شده، بازار سیاه فروش اکتان در پمپ‌های بنزین راه افتاده و همین موضوع مشکلات فراوانی برای موتور خودروها به وجود آورده و راه دلالی را باز کرده است.
آن‌طور که خبرگزاری مهر گزارش داده، بابک افقهی، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی، 25 شهریور سال جاری اعلام کرده بود شرکت نفت ستاره خلیج فارس توانایی تولید بنزین با اکتان بالا و بنزین سوپر را دارد، اما به دلیل ناترازی بنزین، مجبور به تولید بنزین با اکتان ۸۷ و قیمت ارزان شده‌اند.
این اظهارات منسوب به شرکت نفت ستاره خلیج فارس است. پالایشگاهی که ادعا می‌شد توانایی تولید بنزین یورو4 و یورو5 برای کل ایران را دارد. اما چنان‌که مشخص است، پیرو دستور کاهش کیفیت بنزین تولیدی برای افزایش کمّی تولید، حتی این پالایشگاه هم بنزین سوپر تولید نکرده است.
حال باید پرسید کشوری که ادعا می‌شود توانایی تولید بنزین سوپر دارد، چرا باید بنزین وارد کند؟ چرا به دلیل دستور کاهش کیفیت بنزین، پالایشگاه‌ها اختیار تولید بنزین باکیفیت ندارند؟
عرضه قطره‌چکانی بنزین سوپر
پس از توقف عرضه بنزین سوپر و مشخص شدن علت آن، از هفته‌های گذشته عرضه قطره‌چکانی بنزین سوپر شروع شد. نحوه توزیع بنزین سوپر در حال حاضر بسیار عجیب است. آدرس جایگاه‌های عرضه بنزین سوپر به صورت روزانه در سایت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه تهران اعلام می‌شود و مردم باید با مراجعه به سایت، جایگاه‌هایی را که بنزین سوپر عرضه می‌کنند مشاهده کنند. البته همان اطلاع‌رسانی هم درست نیست و اطلاعات صحیح جایگاه‌ها را نشان نمی‌دهد.
مردم خود دست‌به‌کار شده‌اند و با راه‌اندازی کانال‌های مختلف تلگرامی، به یکدیگر اطلاع می‌دهند که بنزین سوپر در کدام نقاط عرضه شده است. همچنین نکته جالب توجه آن است که به قدری عرضه بنزین سوپر کم بوده که تنها برای تهران در نظر گرفته شده است؛ آن هم با اطلاع‌رسانی نادقیق!
آن‌طور که ایسنا گزارش داده، کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، در خصوص اجرای این طرح توضیح داد: «روزانه حدود ۳۰۰ هزار لیتر بنزین سوپر در جایگاه‌های منتخب پایتخت عرضه می‌شود. این مقدار معادل ۱۰ محموله است که هدف آن استمرار توزیع به منظور پاسخ به تقاضای بالا و بهبود کیفیت سوخت در تهران است.»
حال باید گفت پس از عرضه قطره‌چکانی بنزین سوپر 3500 تومانی در شهر تهران، واردات بنزین سوپر به قیمت غیریارانه‌ای آزاد شده است. بنابراین این نوع بنزین همچنان عرضه می‌شود اما در جایگاه‌هایی محدود.
آیا بنزین یک کالای لوکس است؟
با توجه به اینکه بسیاری از خودروهای در حال تردد در سطح شهر بر اساس استاندارد یورو4 یا یورو5 تولید شده‌اند، باید گفت عملاً خودروها به سوخت‌گیری با بنزین اکتان بالا نیاز دارند.
در حال حاضر خودروهای شهروندان یا با همان بنزین بی‌کیفیتِ تولیدشده از سوی دولت سوخت‌گیری می‌شوند و روند استهلاک‌شان سرعت پیدا می‌کند یا با اضافه کردن اکتان بوسترها، ریسک تقلبی بودن این اکتان بوسترها و خراب شدن موتور خودروها برای شهروندان افزایش می‌یابد.
این وضعیت را مستقیماً دولت با سیاست کاهش کیفیت بنزین رقم زده است و حال به جای اینکه توجه داشته باشند که چگونه بنزین باکیفیت برای شهروندان تولید کنند، این مشکل را از سر خود باز کرده‌اند. با توجه به قیمت اسفناک دلار، قیمت بنزین سوپر وارداتی بسیار بالا خواهد بود.
با این قیمت‌ها، تنها درصد کمی از شهروندان قادر به سوخت‌گیری از طریق بنزین سوپر وارداتی خواهند بود. در حالی که درصد قابل توجهی از خودروهای مردم بر اساس استاندارد یورو4 و یورو5 طراحی شده و به بنزین باکیفیت احتیاج دارد.
در واقع با آزاد شدن واردات بنزین سوپر، موضوع بی‌کیفیت بودن بنزین تولیدی در کشور تغییر نخواهد کرد و همچنان خودروها با شیب تند به سمت مستهلک شدن حرکت خواهند کرد. چراکه بسیاری از مردم نمی‌توانند هزینه باک چهار میلیونی را بپردازند.
به نظر می‌رسد مسئولان گمان کرده‌اند افرادی که خودروهای با استاندارد یورو4 خریداری کرده‌اند، توانایی خرید بنزین 80 هزار تومانی را هم دارند. اما مسئولان به این فکر نکرده‌اند که با تورم افسارگسیخته‌ای که خودشان برای مردم رقم زده‌اند، ارزش کالاهای مصرفی مردم روزبه‌روز افزایش می‌یابد و قدرت خرید به همان نسبت کاهش پیدا می‌کند.
اشخاص حقوقی دارای مجوز از وزارت نفت چه کسانی هستند؟
در آخر باید پرسید اشخاص حقوقی دارای مجوز از وزارت نفت چه کسانی هستند و چگونه قرار است بنزین سوپر به کشور وارد کنند؟
بیم آن نمی‌رود که این اقدام مافیای واردکنندگان بنزین سوپر به راه اندازد و افراد حقوقی مذکور به جای تامین نیاز شهروندان با قیمت‌های گزاف اقدام به سودجویی کنند؟ آیا اساساً واردکنندگان غیروابسته، نفعی در واردات بنزین به این قیمت‌ها می‌بینند که اقدام به وارد کردن آن کنند؟