نماد سیر در سفره هفت سین
نوروز، یکی از زیباترین و ماندگارترین آیین ایرانی است که ایرانیان سراسر جهان این رسم سالانه را برگزار می کنند. هر ساله ایرانیان در سفره هفت سین خود هفت عدد سمبل که با سین شروع میشود را در سفره هفت سین خود میگذارند. در این مقاله به برسی نماد سیر که پنجمین سین در سفره هفت سین است می پردازیم.
سیر به نشانه رعایت حدود و مرزهاست. به سفره هفت سین راه یافته تا پای را از گلیم خویش بیرون ننهیم. سیر نماد مناعت طبع است یعنی انسان باید همواره با قناعت بر جهان بنگرد. انسان قانع از نفس کریحش برتر از انسان قانع به دارندگی ثروت است پس سیر که نشانه قناعت و یادآور امتناع از تجاوز است را بر سر سفره می نهیم تا انسانی عاقل، سالم، شاداب، قوی و قانع باشیم. سیر چشمی و چشم سیری از بزرگ ترین صفات انسان برتر است.
سیر نشانه قناعت و یادآوری سیر چشمی است. اما درآئین زرتشتی سیر و سرکه در سفره هفت سین نماد گندزدایی و دوری از آلودگی است.
فلسفه سیر در سفره هفت سین
حتما شنیده اید که می گویند:« فلانی چشم و دلش سیر است.» سیر برای ما بیانگر عدم تجاوز به حقوق دیگران است و به ما متذکر می شود که پایمان را از گلیم خود دراز تر نکنیم.
سیر نماد میکروب زدایی و پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشم زخم است که باید حتما بر سر سفره نهاده شود. به اعتقاد زرتشتیان بوی سیر دیوان را می‌گریزاند. زرتشتیان سیر را با تکه‌های نان که در آن ترید کرده‌اند، در مراسم پرسه با سداب به کار می‌برند و بر سر سفره نیایش میگذارند.
پوست سیر را هرگز در جایی نمی‌گذارند زیرا معتقدند از سحر هم بدتر است، به همین جهت برای کندن پوست آن ابتدا سیر را در آب می‌خیسانند و بعد پوستش را می‌کنند، هم چنین معتقدند اگر پوست سیر را با پیاز گلپر و اسفند در خانه بسوزانند، به خصوص در صبح روز پنجشنبه، بویش، خانه را پاک می‌کند.
سیر نماد چاشنى و محرک شادى و سلامتی در زندگى به شمار مى روند.
فلسفه سفره هفت سین
هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می آرایند. این سفره ممکن است روی زمین یا روی میز گذاشته شود. اعضای خانواده معمولاً لحظه تحویل سال را در کنار سفره هفت‌سین می گذرانند. بعضی سفره را در مدت سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می‌دهند.
رایحه پاکیزگی به فضای خانه، روح سرسبزی و طراوت بخشیده است. لباس های نو بر تن کرده ایم و درکنار سفره هفت سین به انتظار نو شدن نشسته ایم. سفره زیباست و همه منتظر حلول سال نو. هیجانی زیبا، تمام وجود اعضای خانواده رادربرگرفته است.
این سفره یک سفره خیالی و پوچ و بی معنی نیست، بلکه نشانه ای از آن است که در آغاز سال که روز و سال نو می شود ما نیز نفس خویش را تهذیب کنیم و بر آن تزکیه ارج نهیم تا خداوندی که هفت آسمان را آفریده و هفت دریا را زیر آن نشانده ، بدین وسیله هفت نماد را فرا روی ما قرار داده و به ما نشان می دهد که به کدامین وجه زندگی خویش را سپری کنیم و با نشستن و برخاستن در کنار این سفره، اسطوره عشق و صفا و پاکی ای را که در آن وجود دارد، در جسم و روح خود منعکس کنیم.
در سفره هفت سین معمولاً هفت جز یا بیشتر که با حرف سین آغاز می‌شوند قرار می‌گیرد که معمولاً از مجموعه زیر انتخاب می‌شوند: سیر، سیب، سبزه، سنجد، سرکه، سمنو، سماق، سنبل، سکه، سپند، سوهان، سوسن، سرمه، سنگک، سبزی، سیاهدانه. از این سین‌ها (و نیز اجزاء دیگر این سفره) معمولاً به نماد مفاهیمی چون نوزایی، باروری، فراوانی، ثروت، و مانند آن ها یاد میشود. البته ماهی قرمز، آب و آیینه، قرآن و تخم مرغ رنگی هم در این سفره زیبا جای دارد
بعضی نیز این اجزاء را به خدایان ایران باستان، بالاخص آناهیتا و سپندارمذ، ایزد بانوهای آب و خاک، نسبت می‌دهند.
روایات گوناگون از هفت سین نوروزی
در گذشته عدد هفت خوش یمن، مبارک و حتی مقدس تلقی می شده است. هفت سین در مراسم نوروزی به روایت‌های گوناگون به وجود آمده است، گروهی از پژوهشگران بر این باورند که در جشن نوروز، میوه‌ها، شیرینی‌ها و خوراکی‌ها را در هفت عدد از سینی‌ها می‌چیدند و بر سفره نوروزی می‌گذاشتند و آن را هفت‌سینی می‌گفتند که بعدها در طول زمان به هفت‌سین تبدیل شده است.
بنا به روایتی هفت «سین» ابتدا هفت «شین» بود. برخی از محققان معتقدند که پیش از اسلام، در این سفره هفت شین می گذاشته اند همچون شمع، شیرینی، شیر، شراب، شهد و شاهدانه، اما بعد از حضور اسلام به دلیل ممنوعیت مصرف شراب، خواهر و همزاد شراب را که «سرکه» مى شد انتخاب کردند و اینگونه شین به سین تغییر پیدا کرد.
گروهی دیگر بر این گمانند که ابتدا هفت‌چین یعنی هفت نوع چیدنی از درخت، بوده است که بعدها به هفت‌سین تغییر یافته است. اما قرن هاست که در سفره عید هر ایرانی، هفت گونه خوردنی و سبزه که حرف نخست آن «سین» است، چیده می شود.
چرا «هفت» در سفره هفت سین نوروزی
عدد هفت در زبان باستانی به نام “امرداد” است. امرداد معنای جاودانگی و بی مرگی نام داشت و از آنجایی که این عدد معنای زیبای زندگی و جاودانگی را می‌داد هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می‌چینند.
نگاهی گذرا به واقعیت های طبیعی، کتب الهی، باورهای مردم، هنر معماری، موسیقی، خط و نیز ادبیات ملل نشان می دهد که عدد هفت تا چه حد مورد توجه ویژه قرار دارد. هفت برای ایران و ایرانیان باستان مقدس بود و از آن برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده می‌شد مانند؛ هفت رنگ رنگین کمان، هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و … .
در قرآن کریم و نیز نزد مسلمانان ایرانی عدد هفت جدای از سایر عددها مورد توجه قرار دارد. در برخی از آیه‌ها و سوره‌های قرآن از عدد هفت نام برده شده و نیز قرآن را مشتمل بر هفت موضوع دانسته‌اند. مناسک حج هفت مرحله دارد و نخستین قاریان نیز هفت نفر بوده‌اند.
بیشتر بخوانید:
سنجد در سفره هفت سین نشانه چیست ؟
فلسفه ماهی قرمز در سفره هفت‌سین چیست ؟