توضیح کلی در مورد سل گاوی ( Bovine tuberculosis )
سل گاوی بیماری مزمن دامها می باشد که در اثر باکتری مایکوباکتریوم بوویس ایجاد می شود و قرابت نزدیک با عامل سل انسان و پرندگان دارد. این بیماری عموماً پستانداران را درگیر نموده و باعث علائم عمومی، سرفه و گاهی مرگ خواهد شد. نام توبرکولوزیس از کلمه ندولز یا توبرکلز که همان عقده های لنفاوی درگیر در دامهای مبتلا می باشد گرفته شده است.
تا سال 1920 که اقدامات کنترلی بیماری در کشورهای توسعه یافته شروع شد، سل یکی از مهمترین بیماریهای دامهای اهلی در دنیا بود. امروزه سل بیماری مهم در بین گاوها وحیوانات وحشی ونیز بعنوان یک زئونوز (قابل انتقال از دام به انسان) مورد توجه می باشد. سل در لیست بیماریهای کد دار قرار دارد که می بایست به سازمان بهداشت جهانی دام (OIE) گزارش شود.
علائم بیماری سل گاوی ( Bovine tuberculosis )
در برخی از گاوهای مبتلا به سل ارزنی (با جراحات وسیع در بدن) ظاهر دام عادی بوده اما لاغری تدریجی (که البته ربطی به بیماری دیگر نداشته باشد) جلب نظر می کند. تغییر در اشتها و دمای بدن و وضعیت موهای پوست (زبر یا صاف است)، آرام شدن تدریجی دام، درخشانی و شفافیت چشم ها علائم عمومی بیماری هستند که اغلب پس از زایش مشخص تر می شوند.
در آلودگی ریوی، سرفه مزمن (سرفه آهسته، کوتاه، مرطوب که با فشار گلو یا پس از فعالیت ایجاد می شود) که بیشتر هنگام صبح و در هوای سرد عارض می شود. در مراحل پیشرفته که بخش زیادی از ریه درگیر است تنگی نفس توام با افزایش تعداد و عمق تنفس وجود دارد.
ابتلاء عقده لنفی نای و مریاستن و بزرگ شدن آن ها می تواند به ترتیب موجب دشواری تنفسی و جمع شدن گاز در شکمبه گردد. در بیشتر موارد سل رحمی ناشی از سل عمومی (ورود میکروب از خون به رحم) بوده و ممکن است در باروری دام اثرات نامطلوب داشته باشد و یا چند ماه پس از باروری سقط جنین حادث شود و اگر گوساله عادی به دنیا بیاید پس از مدت کوتاهی بر اثر سل عمومی تلف خواهد شد.
در گاوهای مبتلا به سل رحمی که بارور نمی شوند ممکن است ترشحات چرکی مزمن (حاوی تعداد زیادی باسیل سل) از بدن دام ترشح شود که این حالت نسبت به هرگونه اقدام درمانی مقاوم است. در ورم پستان سلی، بافت پستانی سفت و بزرگ شده و این حالت معمولا از ناحیه بالایی (به ویژه در قطعات عقبی) شروع می شود.
همچنین در آغاز، ظاهر شیر تغییری نداشته اما در مراحل بعدی دانه های ریزی در شیر ایجاد می شود که پس از مدتی رسوب می کند و مایع زلال و کهربایی رنگ باقی می ماند که پس از مدتی تنها این مایع به جای شیر از پستان خارج می شود.
بیماری سل گاوی ( ویدیو )
راههای انتقال ویروس سل گاوی ( Bovine tuberculosis )
ببیماری سل در گاو با ایجاد توبرکلهای پیشرونده در اندامهای مختلف بدن مشخص می گردد . علاوه بر گاو ، انسان ، بز و خوک نیز نسبت به آلودگی با عامل مسبب سل گاوی حساس بــوده و گوسفند و اسـب نوعی مقاومت طبیعی را نشان می دهند . در گاو منشا اصلی آلودگی گاوهای آلوده می باشــند .
میکروب سـل از طـریق هــوای تنفسی ، خلط ، مدفــوع ( هم از طریق جراحات روده ای و هم از طریق خلط بلع شده از جراحات ریوی ) ، شــیر ، ادرار ، ترشحات رحمی و واژن و همــچنین از طریق ترشحــات قده های لنـفی باز شده به محیـط دفع می شود .
گاوهـای با جراحت پیشـرفته بیماری ( که باسیلها از طریق این دســته دامها به نوعی با جـریان هوای تنفسی ، پوست یا لومن روده در ارتباط هستند ) انتشار دهنده هـای مشخص بیماری هستند . گاوهائی که در مرحله اول بیماری هسـتند ممکن است قبل از اینکه هر گونه جراحتی نشان دهند ، مایکو باکتریای زنده را از طریق موکوس بینی و نای خود دفع کنند . در شرایط تجربی ۹۰ روز پس از ایجاد آلودگی ، گاوها میکروب سل را به محیط دفع کرده اند .
راههای پیشگیری سل گاوی در گله
کنترل بیماری سل در سطح گله بر پایه موارد زیر استوار است :
1-اخراج دامهای آلوده از گله :
جهت انجام این کار از تست توبرکولین استفاده می شــود که در ایـران به روش تست مقایسه ای گاوها را تست سل مینمـایند . باید توجه داشت که باید تمام دامهائی که سنشان از 4 ماه می گذرد مورد آزمایش قرار گیرند و آنهائی که واکنش مثبت دارند به کشتارگاه اعزام گردند .
در مورد دامهای مشکوک باید پس از گذشت 2 ماه از تست اول ، آزمایش مجددی را انجام داد و چنانـچه در مرحله دوم نیز دامی مشکوک بود به کشتارگاه اعــزام گردد . در تست اولیه باید بدقت ، آزمـایشات بالینی بر روی تمام گاوها صورت گیرد تا اطمینان حاصـل نمود که موارد پیشرفته بیماری که ممکن است واکنش منفی نشان دهند ، در گله وجود ندارد .
سل گاوی
2 -رعایت مقررات بهداشتی :
باید آخور و آبشخور دامها را تمیز نموده و با محلول پنج در صــد فنل و یا کرزول ضد عفونـی نمود . همچنین لازم است دامهای مشکـوک را جهت انجام آزمایش مجدد از بقیه دامها جدا نمود . باید توجه داشت که پس از اعدام دامهای مبتلا ، بیماری سل با ورود گاوهای جدید و جایگزین وارد گله نگردد .
و باید گاوهـای جایگزین از گلـه هایی خریداری شوند که دارای گواهــی سلامت هستند و چنانچه چنین گله هایی وجود نداشته باشد باید گاوهای فوق را آزمایش سل نموده و بطور مجزا نگاه داشت و سپس 60 روز بعد مجدداً آنها را تست نمود . تغذیه گوساله های جایگزین با شیر عاری از میکروب سل ( پس از پاستوریزاسیون ) یا با شیر گاوهای سالم صورت گیرد .
همچنین کارگران گاوداری نیز باید مورد معاینه قرار گیرند زیرا ممکن است در اثر آلودگـی به مایکو باکـتریوم توبرکولوزیس ، واکنش مثبت زود گذری در گاوهای گله ایجاد نمایند . همچنین انسان ممکــن است بعنوان منشا آلودگی مایکو باکتریوم بوویس نیز باشد
بطور کلی دو گروه از گاو آلوده سل مهم هستند :
-
گاوهای با جراحت پیشرفته بیمــاری که باسیلهـا از طریق این دسته دامهـا به نوعی با جریان هوای تنفسی ، پوست یا مجرای روده در ارتباط هستند و این دسته از گاوها انتشار دهنده های مشخص بیماری هستند و ممکن است نسبت به تست توبرکولین واکنش نشان ندهند . -
گاوهــای در مـرحلـه اولیه بیمـاری قبل از اینکـه هر گـونه جراحـتی مشـاهده شود ممکــن است مایکو باکتریومهای زنده را از طریق موکوس بینی و نای دفع کنند .واین دسته از گاوها تا۶ هفته بعد از آلودگی به تست توبرکولین واکنش مثبت نشان نمی دهند .
بیشتر بخوانید::
علائم ، تشخیص ، ۹ دلیل و ۲ راه درمان برگشتگی شیر دان گاو + فیلم
علل ، تشخیص و درمان فوری بیماری تیلریوز در گاو ( دام )
علل و درمان پرولاپس رحم در گاو + فیلم
علل و درمان لنگیدن پای گاو ( زگیل یا روماتیت انگشتی در گاو )