واژه قهوه (Coffe) برگرفته شده از نام استانی در اتیوپی با نام Kaffa می‌باشد، که واژه انگلیسی Coffee هم از آن گرفته شده است، کلمه عربی «قهوه» در زبان ترکی به «کهوه» Kahve معروف شد که همین کلمه در زبان ایتالیایی به Caffe و در زبان‌های فرانسوی، پرتغالی و اسپانیایی به نام Cafe مورد استفاده قرار گرفت. قهوه در واقع آسیاب شده دانه‌های قهوه می‌باشد. که بسته به نوع قهوه (ترک، عربی یا اروپایی) در درجه‌های مختلفی آسیاب می‌شود. در حالی که نسکافه یا قهوه فوری (instant coffee) از تبخیر قهوه صاف شده و عصاره دانه قهوه به دست می‌آید.
در اواخر قرن بیستم، انواع قهوه فوری نیز در بازار اروپا و آمریکا عرضه شد. این قهوه در واقع شیره تبخیر شده قهوه صاف و عصاره دانه قهوه 
است که نیازی به قهوه جوش ندارد و با حل کردن کمی‌از آن در یک فنجان آب جوش، قهوه آماده به دست می‌آید. در گذشته معتقد بودند که طعم و عطر واقعی این نوشیدنی در بسته بندی‌های قهوه فوری از دست می‌رود، اما امروزه با پیشرفت فن آوری تولید قهوه فوری، این نوع قهوه، طرفداران زیادی پیدا کرده است، زیرا این نوع قهوه معمولا پس از سایش، پروسه تولید را طی می‌کند و در حقیقت به نوعی پرورده و خوش طعم می‌شود. به‌تازگی قهوه‌هایی بصورت کپسول نیز به بازار آمده است که دوستدار محیط زیست بوده و کپسول باقیمانده بعد از مدت کوتاهی تجزیه شده و به طبیعت باز می‌گردد.
فواید نوشیدن قهوه و نسکافه:
مهم‌ترین تاثیرات مفید قهوه به دلیل وجود کافئین در آن می‌باشد که به تفصیل به بررسی آن می‌پردازیم، اما برخی از خواص قهوه هم مربوط به کافئین نیست، از جمله اینکه قهوه، آنتی اکسیدان‌‌های زیادی هم دارد، مثل اسیدکلروژنیک و توکوفرول که باعث برخی اثرهای شفابخش آن می‌شود. تحقیقات انجام شده درسال‌های ۱۹۸۶ و ۱۹۹۷ در ایالت آیوا در ” تحقیق بهداشت زنان” نشان داد که اسید کلروژنیک، یک ماده آنتی‌اکسیدان موجود در قهوه است که جذب قند را از روده‌ها کند می‌کند و مسؤول اثر ضددیابت قهوه می‌باشد.
قهوه میتواند محافظ خوبی برای قلب زنان یائسه باشد. مطالعات انجام شده نشان میدهند خانم‌های یائسه‌ای که روزانه حداقل سه فنجان قهوه می‌خورند، ۲۸ درصد کمتر از بقیه زنان در این سن، دچار بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های التهابی غیر سرطانی می‌‌‌شوند. دانشمندان معتقدند، این خاصیت ناشی از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از التهاب و بیماری قلب جلوگیری می‌‌کنند و قهوه سرشار از آنهاست. همچنین مواد معدنی مثل منیزیم معلوم شده که می‌‌توانند در بهبود پاسخ بدن به انسولین و اصلاح متابولیسم گلوکز مؤثر باشند.محققان ایتالیایی، ماده دیگری به نام «تریگونلینگ» را هم در قهوه پیدا کرده‌اند. این ماده به قهوه عطر و طعم تلخی میدهد. خاصیت ضد باکتریال و ضد‌چسبندگی قهوه را نیزکه جلوی ایجاد حفرات و پوسیدگی دندان را می‌گیرد، به همین ماده نسبت میدهند.
مهم ترین اثرات مفید کافئین قهوه:
بررسی‌ها و پژوهش‌های علمی‌ثابت کرده‌اند که مصرف قهوه باعث هوشیاری مغز و اعصاب می‌شود، خستگی عضلات و ماهیچه‌ها را برطرف می‌کند، قهوه موجب افزایش سرعت متابولیسم بدن و شکستن چربی‌ها شده و به میزان قابل ملاحظه‌ای سوخت و ساز را در سلول‌ها بالا می‌برد، یبوست را از میان می‌برد، انقباض ماهیچه‌های شش را کاهش میدهد و باعث سهولت در امر تنفس می‌شود. همچنین به دلیل رفع خستگی، زمان و میزان فعالیت را افزایش میدهد، سبب افزایش هماهنگی عضلات چشم می‌گردد، مرکز تفکر را تحریک می‌کند و گاهی نیز عامل تحریک نیروی جنسی می‌باشد.تحقیقات انجام شده در سال ۱۹۹۸ میلادی، نشان داد که کافئین قهوه میتواند برخی از سلول‌های سرطانی را تحت تأثیر قرار دهد و آنها را از رشد باز دارد یا کوچک کند، اما بر روی سلول‌های معمولی تأثیری ندارد. اثر ضد سرطانی آن در مورد سرطان روده بزرگ و نیز سرطان راست‌روده و کبد احتمالا با کاهش میزان ترشح کلسترول، اسید صفراوی و استرول طبیعی در روده بزرگ، سرعت‌بخشیدن به عبور مدفوع در روده بزرگ و بنابراین جلوگیری از قرارگرفتن پوشش روده در برابر مواد سرطانزای بالقوه در غذا و نیز سایر مکانیسم‌ها می‌باشد. علاوه بر این یک آنتی‌اکسیدان قوی به نام «متیل پیریدینیوم»، آنزیم‌های ضد سرطان روده بزرگ را تقویت می‌کند. این ماده در فرآوری قهوه تولید می‌شود و هر چه قهوه بیشتر حرارت دیده باشد، مقدار آن بیشتر است.
کافئین سبب رفع افسردگی و ایجاد شادی در مغز می‌شود و باعث سرحال آمدن و نشاط شخص می‌گردد، بنابراین قهوه که دارای کافئین است میتواند یک ماده خوراکی ضد افسردگی سالم باشد.
نوشیدن قهوه ممکن است خطر نارسایی کبدی(سیروز) ناشی از الکل را کاهش دهد. همچنین یک بررسی جدید نشان میدهد که قهوه ممکن است در برابر بیماریMS محافظت ایجاد کند.
قهوه با نقرس مقابله می‌کند. در بیماری نقرس که بیشتر در آقایان اتفاق می‌افتد، اسید اوریک بدن به صورت کریستال‌هایی در مفاصل رسوب می‌کند و همین باعث دردهای شدید مفصلی، به صورت حمله‌ای در بیمار می‌شود.محققان نشان داده اند که رابطه ای بین نوشیدن قهوه و پیشگیری از بیماری پارکینسون وجود دارد.
یک توصیه:
کافئین ، جذب آهن را در روده‌ها کم می‌کند و لذا با توجه به نیاز ضروری بدن به آهن، که کار خونسازی را بر عهده دارد، توصیه می‌شود که از مصرف کافئین همراه با غذا و تا یک ساعت پس از آن، به طور جدی پرهیز شود.
مضرات نوشیدن قهوه و نسکافه:
قهوه فشار خون را بالا می‌برد و افرادی که فشار خونشان بالاست باید از نوشیدن قهوه خودداری کنند.
کافئین باعث می‌شود که مقدار قابل ملاحظه ای از سدیم و پتاسیم بدن از طریق کلیه‌ها دفع شود.
بر اساس تحقیقات انجام شده، نوشیدن زیاد قهوه پوسیدگی دندان‌ها را به همراه خواهد داشت و از این لحاظ قهوه فرآوری شده (نسکافه) ۳۰ برابر بیش از نوع عادی آن (به علت اسید سیتریک موجود)، سبب خوردگی مینای دندان می‌شود.
چه کسانی نباید قهوه و یا نسکافه بخورند؟
افرادی که از بالا بودن فشار خون یا بیماری تپش قلبی رنج می‌برند و یا در معرض پوکی استخوان قرار دارند و همچنین خانم‌های باردار، بهتر است در مصرف قهوه زیاده روی نکنند، زیرا کافئین باعث زایمان زودرس می‌شود و ممکن است در نوزادان ناراحتی ایجاد کند.
زنانی که در سینه خود غده فیبروکیستیک دارند، نباید به میزان زیاد کافئین مصرف کنند، زیرا به بزرگ شدن این غده کمک می‌کند.
همچنین به مادرانی که فرزند خود را شیر میدهند توصیه می‌شود که از مصرف قهوه یا مواد کافئین دار پرهیز کنند. چون بخشی از کافئین، همراه شیر مادر وارد بدن نوزاد می‌شود و امکان دارد عوارضی مثل ناآرامی، لرزش دست‌ها، پاها و لب‌ها، سفت یا شل شدن عضلات و ماهیچه‌های بدن، بی خوابی و جیغ زدن در نوزاد به وجود آید. همچنین کافئین مدت زیادی در بدن نوزاد می‌ماند تا متابولیزه شود، زیرا کبد نوزاد به اندازه کافی آنزیم ندارد.
آسیه حسن زاده کارشناس ارشد تغذیه
منبع:زیباشو