استاد محمود فرشچیان: «نقاشی سال هاست که اندیشه شاعران، راویان، نویسندگان و کتاب آراسته ها بوده است. اما نقاش به فضای بسته میز و درون متن کتاب اکتفا نکرد. نقوش در حاشیه پیشروی کردند، سروها عقب نشینی کردند و پشته های کوه گشوده شد، ابرهایی که کوه ها را احاطه کرده بودند به اطراف پراکنده شدند و پرندگان در حاشیه و متن پرواز کردند تا جایی که خویشاوندی شعر و نوشتار با تجلی ترکیب شد. رنگ و درخشش «این عشق دیرینه نقاشی ایران به ادبیات، فضایی رویایی و شاعرانه در این هنر ایجاد کرده است.
همانطور که استاد محمود فرشچیان در عبارت فوق خاطرنشان کرد، روش‌های رایج در میان نقاشان پیشین در ایران، بازآفرینی داستان‌ها و اشعار ایرانی بود که غالباً حکایات شاعرانه «ترانه‌ها و سخنوران» بر نقاشی‌های آنان غالب بود. اما محمود فرشچیان تصویر را از قید شعر رها کرد. به گفته وی، هر هنرمندی باید ذهن و اندیشه خود را به تصویر بکشد، همانطور که نویسندگان با کلمات و نقاشان با قلم می آفرینند.
آنچه آثار فرشیان را از دیگران متمایز می کند، شتاب های دایره ای فوق العاده نقاشی های اوست. البته آثار بهزاد، نقاش بزرگ دوره تیموری، و سلطان محمد، نقاش بزرگ دوره صفوی، از اولین نمونه هایی است که بر اساس ساختار پایه دایره ای به نمایش درآمده است، اما به گفته پروفسور النور سامیز، آنها با هم می‌پیچند و انگار همه در یک گرداب هستند. چنین نقوشی حتی در قالی و کاشی بافی ایرانی نیز نوآوری هایی ایجاد کرده است.
به گفته فرشچیان، نقاشی ایرانی هنری است که از اندیشه نقاش سرچشمه می گیرد، نه نگاه عینی. در نقاشی کشورهای دیگر، مثلاً در چین، از بیشترین قدرت و مهارت در بازنمایی طبیعت استفاده می شود و تفاوت آن با نقاشی ایرانی این است که نقاش ایرانی با روحیه ناخودآگاه و حواس قوی و معنوی انسان سروکار دارد. فرشچیان در آثار خود به این احساس قوی و معنوی می پردازد و طیف وسیعی از حالات و عواطف از جمله حالات درونی انسان ها، حیوانات، آواز پرندگان، آواز پرندگان و باران را به نمایش می گذارد.
در بیشتر آثار او تداوم حیات و طبیعت مشهود است. در واقع او با قلم شور زندگی را به تصویر می کشد که در آن زشتی و زیبایی در کنار هم دیده می شود.
● تکه ای از زندگی
محمود فرشچیان متولد 1308 هجری شمسی در اصفهان استعداد و علاقه خود را به نقاشی از دوران کودکی نشان داد. وی در این باره می گوید:
“من 4 سال را خوب به یاد دارم. روی زمین می نشستم و نقش های فرش را روی کاغذ می کشیدم. «پدرم هم از این وضعیت راضی بود.
پدر فرشچیان که نماینده قالی اصفهان و خرید و جمع آوری آثار استثنایی بود، با دیدن استعداد پسرش، او را به کارگاه نقاشی حاج میرزا آقا امامی برد.
«در همان زمان حاج میرزا آقا امامی نقش آهو را به من دادند و گفتند روی آن نقاشی بکش. تا صبح روز بعد، حدود 200 طرح در اندازه ها و جهت های مختلف کشیده بودم. برای استاد شگفت انگیز بود و از آن زمان مورد تشویق و تایید ایشان قرار گرفتم.
یکی دیگر از اساتید فارسی زبان، استاد عیسی بهادری بود. در دوران نوجوانی فرشچیان نحوه تدریس متفاوت بود، به گفته وی، استاد بهادری تمرینات شاگردان اصفهانی را روی کاشی های اصفهان تعیین کردند و طرح آن ها را با نقشه های اصلی مقایسه کردند. سپس قبل از اینکه مستقیماً مشکلاتشان را به آنها اطلاع دهد، از آنها خواست تا با مقایسه طرح و اصل نقش، مشکلات خود را پیدا کنند.
فرشچیان پس از تحصیل نزد اساتید عیامی و بهادری و فارغ التحصیلی از هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، برای تحصیل در هنرستان هنرهای زیبا به اروپا سفر کرد و چندین سال آثار هنرمندان غربی را در موزه ها مطالعه کرد. به گفته خودش، در موزه های اروپا، اولین نفری بود که با بسته ای کتاب و خودکار وارد موزه شد و در نهایت، اما نه کم، خودش موزه را ترک کرد.
او هنر کهن و معاصر اروپا و آمریکا را به خوبی مطالعه کرد و با حفظ وفاداری به هنر ایران به عصر بین المللی هنر عادت کرد.
فرشچیان پس از بازگشت به ایران کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به عنوان مدیر دفتر ملی و استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران انتخاب شد.
استاد محمود فرشچیان در حال حاضر در نیوجرسی آمریکا اقامت دارد و سفرهای دوره ای و فصلی به ایران دارد. علیرغم اینکه محل سکونت او در خارج از ایران به گفته خودش هرگز از ایران دور نبوده، اما در واقع فرصت هایی را برای خلق آثارش در آنجا فراهم کرده است، زیرا در ایران به دلیل شرکت در مراسم و مجالس مختلف، امکان نقاشی وجود ندارد.
● نقد و بررسی مجموعه ای از آثار فرشچیان
اکثر آثار استاد در چندین جلد کتاب بسیار استثنایی و ارزشمند و همچنین در قالب پوستر و کارت پستال زیبا به چاپ رسیده است. از جمله سه جلد از آثار او در رده «برگزیده آثار یونسکو» است. برخی از آثار برجسته استاد عبارتند از:
▪ «ضامن گوزن»: استاد فرشچیان در این مقاله به نحوه طراحی تصویر امام رضا (ع) می پردازد:
«در ابتدا می خواستم امام را از پشت بکشم، اما مقتضیات تابلو ایجاب می کرد که آن را از جلو بکشم. وقتی به چهره پیامبر رسیدم نتوانستم نقشه را آنطور که می خواستم بسازم. صورت برای روزها و ساعت ها دست نخورده باقی ماند. یک روز بعد از ظهر طبق معمول که هنگام نقاشی وضو گرفتم، وضو گرفتم و جلوی مشهد ایستادم و زیارت مخصوص امام را خواندم، سپس رفتم عکس و مداد بیاورم و شروع کردم. بدون اینکه مداد بلند کنم یا طرحش را عوض کنم، صورت درست کردم. «وقتی تمام شد، دیگر آن را عوض نکردم. وی همچنین درباره ویژگی های این اثر می گوید:
«همه عناصر تشکیل دهنده تصویر آهو ضامن و تمام خطوط و شخصیت های آن معطوف به وجود امام رضاست و همه انحناها به سمت او ختم می شود. شخصیت امام (ع) از نظر رنگ و شکل به گونه ای تنظیم شده است که بالاست و سایر عناصر در زمین قرار دارند. در مواجهه با بچه آهویی که به خدمت حضرت می آید، حالت شادی و سرور همراه با احترام است که به صورت زانو زدن در برابر امام (ع) نمود پیدا می کند.
▪ «روز پنجم خلقت»: در این تصویر تمام موجودات زمینی و آسمانی به تسبیح خداوند می پردازند. ماهی ها و پرندگان واقعی و خیالی در دریای طوفانی شناورند و در آسمان ابری پرواز می کنند.
عصر «عصر عاشورا»: استاد درباره نحوه طراحی این اثر جاویران می گوید:
«سه سال قبل از انقلاب عاشورا مادرم مرا نصیحت کرد و گفت: به حرم گوش کن تا چند کلمه بشنوی. و به او گفتم: اول در اتاقم کار دارم بعد می روم.
حس عجیبی داشتم وارد اتاق شدم، مداد برداشتم و شروع کردم به نقاشی عاشورا. «وقتی مداد را گرفتم، به عکسی تبدیل شد که اکنون بدون هیچ تغییری وجود دارد.
▪ «طراحی حرم امام رضا»: این اثر هفت سال به طول انجامید و بیانگر خاطره ای پربرکت در تاریخ فرهنگ و هنر ایران است که استاد با افتخار انجام دادند.
● نظرات تعدادی از منتقدان هنری درباره آثار استاد فارسیان
▪ کوئیچیرو ماکورا، مدیر کل یونسکو:
«استاد او استادی سحرانگیز است که گذشته، حال و آینده را در یک مظهر باشکوه و متعالی و فارغ از قیود زمان ترکیب می‌کند.
دکتر پروفسور دکتر اومبرتو بالدینی، استاد تاریخ هنر و رئیس دانشگاه بین المللی هنر در فلورانس ایتالیا:
«برای دریافت کار درونی یا درونی قالیبافان، به بینشی عمیق و صبری طولانی نیاز است. «فرشچیان نقطه عطف و پدیده ای شگرف در عرصه نگارگری ایران به شمار می رود.
و هوانگ جو، نقاش بزرگ چینی و مدیر مرکز تحقیقات هنر چین و مدیر موزه هوانگ پکن:
«این امتیازات و ویژگی‌ها، هنر استاد محمود فرشچیان را به یکی از درخشان‌ترین چهره‌های نقاشی معاصر تبدیل کرد و او را در زمره معدود هنرمندان ماندگاری قرار داد که تنها فرزندان زمان خود نیستند و ارزیابی آنها محدود به زمان و زمان خودشان نیست. محل.”
با عجله، منتقد و منتقد هنری موزه شوچنگ در کیف اوکراین:
«تنها هنرمندی که نشانه ای از خداوند بخشنده مهربان است می تواند چنین شاهکارهای بی نظیری خلق کند که در آن آثار معنوی و دستاوردهای انسانی به گونه ای ملموس و طبیعی در آن منعکس شود.
دکتر پروفسور دکتر برت فراکنر، گروه ایران شناسی، زبان، تاریخ و فرهنگ، دانشگاه هامبورگ، آلمان:
«نقاشی محمود فرشچیان آثاری را نشان می‌دهد که پیوند کاملی با هنر اصیل ایرانی دارد، اما بیش از آن، هنری متعلق به بشریت و تمام جهان را نشان می‌دهد و به نسل ما می‌آموزد که هنر او نه تنها متعلق به تمدنی خاص است، بلکه متعلق به تمدنی خاص است. میراث هنری و فرهنگی جهان است.»
▪ دکتر شیکنو بوکیمورو، مدیر موزه هنر استان هیوکن ژاپن:
«فرشچیان در آثارش ابدیت هستی را به مدد چرخش های کورکننده بازنمایی می کند.
درخشش استاد در ضلع تاریک هنر ایران باعث شد تا نام وی در فهرست شخصیت های ماندگار ایران ثبت شود. از خداوند متعال برای ایشان سلامتی و موفقیت مسئلت داریم.
اخر آخرین کلمه از زبان استاد
سالها در این نظم بمان
هر قطره خاک جایی روی سرمان می ریزد
هدف این است که ما را زنده نگه داریم
من وجود را نمی بینم، شما بقیه هستید
جز لطف
آهسته دعای درویشی
● انتخاب جایزه
7 1379: درج نام این هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم
1993: نشان هنر درجه یک
1985: مجسمه طلایی اسکار ایتالیا
1984: نخل طلایی ایتالیایی برای هنر
1984: مجسمه هنر طلایی اروپا، ایتالیا
1983: دیپلم آکادمیک اروپا، آکادمی اروپا – ایتالیا
1982: دیپلم شایستگی، دانشگاه هنر، ایتالیا
1981: مدال طلا آکادمی هنر و صنایع دستی ایتالیا
1352: جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر ایران
3 1337: مدال طلای جشنواره بین المللی هنر، بلژیک
3 1331: مدال طلای هنرهای رزمی، ایران
منبع: هفته نامه فروغ