زن و مرد جوان ۲ کودک ۵ و ۷ ساله شان را تنها در خانه گذاشتند و ساعت ۱۰ شب براي تهيه شيشه راهي منزل يکي از خرده فروشان محل شدند. وقتي به مقصد رسيدند، زن از شوهرش خواست تا به همراه وي جلوي در منزل فروشنده مواد مخدر ظاهر نشود چرا که با وجود او شيشه به آن ها نخواهد داد. مرد اطاعت مي کند و دقايقي بعد همسرش شادي کنان به او مي پيوندد. ۲ نفري راهي منزل خود مي شوند.
دو کودک آن ها خوابيده اند و زن و مرد شروع به استعمال شيشه مي کنند. مرد پس از کشيدن شيشه شروع به پرخاشگري و تهمت به زنش مي کند و از رابطه او با خرده فروش سوال مي کند. دقايقي بعد مشاجره بالا مي گيرد و مرد خشمگين که شيشه، بدبيني عجيبي در او ايجاد کرده با چاقو به جان همسرش مي افتد و سپس پتو را روي پيکر بي جان همسرش که ۴ ماهه باردار است مي اندازد و فرار مي کند، ساعت ۷ صبح پسر ۷ ساله شان از خواب بيدار مي شود، چند بار مادر را صدا مي زند تا صبحانه آماده کند اما جوابي نمي شنود، پتو را کنار مي زند و وقتي پيکر خونين مادر را مي بيند فرياد مي زند و خواهرش نيز بيدار مي شود. ماجرا از طريق نيروي انتظامي و قضايي پي گيري و قاتل متواري بعد از ۱۰ سال در ورامين دستگير مي شود و با کوله باري از پشيماني وقتي چشمش به کودکانش که حالا نوجوان شده اند، مي افتد مي گويد: پشيمانم ولي ۲ نوجوان ۱۵ و ۱۶ ساله هرگز پدرشان را نمي بخشند و مرد فقط يک جمله مي گويد: «شيشه» زندگي ام را نابود کرد.
چرا شيشه؟ مگر اين ماده مخدر و روان گردان از چه چيزي تشکيل شده است که روح و روان و جسم انسان را نابود مي کند و افرادي که اين ماده را مصرف مي کنند ممکن است به فجيع ترين جنايت ها دست بزنند و چرا ترک آن در مقايسه با ساير مواد مخدر به مراتب سخت تر و نيز مشکل تر است؟!
اعتراف معتادان شيشه
صابر جوان ۲۶ ساله با اعتراف به اين که مدت ۶ سال است که شيشه مصرف مي کند، مي گويد: ابتدا در ۱۷ سالگي با اصرار يکي از دوستانم پاي بساط ترياک نشستم. اولين تجربه حسابي به من حال داد. به گونه اي که دوباره به سراغ دوستم رفتم و اصرار کردم يک بار ديگر با هم بنشينيم. ابتدا هفته اي يک بار سپس ۲، ۳ و پس از ۳ ماه هر روز پاي بساط ترياک و شيره با دوستان مي نشستم، تا اين که يک روز دوست يکي از هم بساطي هايمان آمد و گفت: اين آشغال ها چيه که مي کشيد، جز خماري و چرت فايده اي ندارد.
بياييد از اين بلورها مصرف کنيد که فاز مي دهد! اولين نوبت مصرف شيشه را همان روز تجربه کردم. باور نکردني بود، آن قدر پس از مصرف سرخوش و سرحال بودم که خودم را روي آسمان ها مي ديدم. احساس مي کردم شادترين و قوي ترين فرد عالم هستم و هر کاري را که اراده کنم مي توانم انجام دهم. اين حالت ها بود که مرا وسوسه کرد ترياک و شيره را کنار بگذارم و سراغ شيشه بروم. به فاصله ۶ ماه عجيب وابسته به شيشه شدم. هرچه بيشتر مصرف مي کردم وابستگي ام بيشتر و نشئگي آن کمتر مي شد و براي رسيدن به آن احساس خوش بايد بيشتر مصرف مي کردم و متأسفانه دوره اين سرخوشي نيز بسيار کوتاه مدت و گاه در حد يکي دو ساعت بود، او در حين صحبت کردن چند دانه تخمه آفتاب گردان را داخل دهان گذاشت ولي ناگهان «ناله» بلندي کشيد و وقتي علت را پرسيدم: با همان لحن خودش گفت: «شيشه دِدِاش زبونمو زخم کرده، وامانده مواد شيميايي داره، زبانم را داغون کرده، اصلاً نمي توانم برخي تنقلات و غذاها را بخورم چنان سوزش دارد که مرگم را آرزو مي کنم.» از او مي پرسم چرا ترک نمي کني، پاسخ داد: اي داداش، گرفتار شدم، حسابي، مگر مي شود ترک کرد، ۱۰ بار براي ترک اقدام کردم، خانواده ام داغون شدند اما نمي شود. روزي 28 هزار تومان مواد مصرف مي کنم. همه چيزم را از دست دادم.
عوارض مصرف شيشه
نام علمي اين ماده مت آمفتامين است، اين ماده محرک اعصاب است و در آمريکا از اين ماده به نام هاي کريستال، مت و يخ ياد مي شود اما در ايران به آن «شيشه» مي گويند.
در انگليس و استراليا جوانان در مراکز فسادو مجالس رقص از آن استفاده مي کنند. ترکيب اصلي شيشه از آمفتامين گرفته شده که ماده اي محرک و اعتيادآور است و مغز و سيستم عصبي را به شدت تحريک مي کند واز نظر شيميايي اثر آن از آمفتامين بيشتر است.
دکتر ايرج وثوق روان پزشک و استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد در مورد چگونگي ساخت شيشه به گزارشگر ما مي گويد: شيشه معمولاً در ايران در کارگاه هاي خانگي موسوم به آشپزخانه ساخته مي شود و براي ساخت آن يک سينک دستشويي با چند ماده شيميايي لازم است، وي افزود: در ساخت اين ماده روان گردان از ترکيباتي مانند نيترات، مايع بازکننده لوله هاي فاضلاب، اسيد باتري خودرو و بعضي داروها استفاده مي شود. وي مي افزايد: شيشه در واقع ماده محرکي است که باعث تحريک سيستم عصبي مي شود. مصرف آن فرد را دچار برانگيختگي مي کند و پس از مصرف علايم خماري و جسمي کمتري از مواد مخدر دارد.
دکتر وثوق در پاسخ به سوالي در مورد عوارض مخرب مصرف شيشه هم مي گويد: شيشه تاثيرات مخربي روي سيستم عصبي مي گذارد، آکسون ها و دندريت ها را به شدت آسيب مي زند، حتي در مصرف کوتاه مدت شيشه نيز آسيب ها غيرقابل بازگشت است. مصرف شيشه نيز در کساني که زمينه هاي بروز اختلالات روان پزشکي دارند بيشتر است.
اين استاد دانشگاه در مورد تاثيرات روحي و رواني مصرف شيشه هم اين گونه بيان مي کند که: مصرف شيشه موجب بروز حالت سراسيمگي، اضطراب شديد، افکار خودکشي، احساس ناامني در معرض خطر بودن توسط فرد معتاد به آن مي شود و فرد را به مرحله اي مي رساند که به خود و ديگران آسيب مي زند.
دکتر رضا افشاري رئيس اتحاديه سم شناسي آسيا و اقيانوسيه و رئيس مرکز تحقيقات اعتياد نيز به آثار مخرب شيشه بر روي جسم و روح فرد اشاره مي کند و به خراسان مي گويد: استعمال شيشه موجب افزايش ضربان قلب، سرعت تنفس، اضطراب، خشم، افزايش حرارت بدن، نقصان در عملکرد کليه و قلب، روان پريشي و حتي مرگ مي شود.
وي مي افزايد: يکي از علايم حاد مواد محرک و از جمله شيشه، روان پريشي حاد است که همراه با توهم، هذيان و به ويژه آزار و اذيت است و در برخي موارد شدت روان پريشي فرد معتاد به شيشه به حدي است که با بيماري شديد روان پزشکي اسکيزوفرني اشتباه گرفته مي شود.
اين استاد دانشگاه همچنين هشدار مي دهد که ماده محرک شيشه موجب توهمات شنوايي و ديداري و حتي لمسي و بويايي نيز مي شود، به علاوه اين که سبب بي حسي عاطفي، اختلالات فکري، خشونت رفتار و خودآزاري خواهد شد.
وي همچنين مي گويد: اعتياد به شيشه موجب ابتلا به بيماري هاي ريوي و قلبي و گوارشي مي شود. در مورد عوارض بيماري گوارشي بايد گفت: بي اشتهايي، اسهال و استفراغ از اين علايم است، هپاتيت بيماري ديگري است که سراغ فرد شيشه اي مي آيد. در مورد پوست نيز تعريق(عرق کردن)، برافروختگي و خراشيدگي در آن ايجاد مي شود که اين خراشيدگي ناشي از خاراندن وسواس گونه پوست است. دکتر افشاري دندان قروچه و افزايش حرارت بدن را از ديگر عوارض مصرف شيشه مي داند.
مخدر شیشه
افزايش مصرف شيشه و کاهش سن اعتياد به آن
با اين که شيشه اين همه عوارض جبران ناپذير روحي و رواني دارد و به عبارتي تداوم مصرف آن انسان را به مرگ نزديک مي کند اما به گفته کارشناساني که ما با آن ها صحبت کرديم مصرف اين ماده همچنان در کشور ما رو به افزايش است و متاسفانه برخي نيز تاييد مي کنند که سن اعتياد به آن نيز رو به کاهش است.
دکتر نازنين حضرتي کارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت مي گويد: مصرف شيشه به دليل تبليغاتي که در مورد آثار آن شده است بيشتر بين نوجوانان و جوانان رايج است چرا که بر مبناي اين تبليغات گفته مي شود که شيشه به فرد هيجان و انرژي مي دهد و از آن جا که نوجوانان و جوانان دنبال هيجان و انرژي هستند مصرف شيشه نيز بيشتر در اين قشر ديده مي شود.
دکتر وثوق نيز مي گويد: شيشه چون در همه کشورها قابل توليد است مصرف آن نيز در همه جا رواج دارد، به عنوان مثال در عربستان مصرف شيشه در حد بالايي گزارش شده است و در ايران نيز کشفيات شيشه نسبت به سال هاي گذشته افزايش پيدا کرده است و شايد بتوان گفت بيشترين مصرف بعد از مواد مخدر، ماده روان گردان شيشه در ايران است. وي در مورد سن استعمال مواد محرک نيز گفت: به طور کلي سن مصرف مواد مخدر محرک ها بر اساس آمار رسمي ۱۵ تا ۲۴ سال گزارش شده است.
دکتر افشاري نيز با بيان اين موضوع که مصرف مواد محرک در دهه هاي اخير در تمام دنيا رو به افزايش بوده است به گزارش دفتر مبارزه با جرايم و مواد سازمان ملل(UNODC) در سال ۲۰۱۱ اشاره مي کند و مي گويد: بر مبناي آن گزارش، مواد محرک آمفتامين، گروه مواد شايع مورد سوءمصرف در جهان بعد از ترکيباتي مثل ترياک و شيره بوده و رو به افزايش است.
وي مي افزايد: در سال ۲۰۰۶ شيوع مصرف سالانه آمفتامين را در جهان بين ۳ دهم درصد تا 1.3 برآورد کرده اند که از اين ميزان زيرمجموعه اکستازي ۲ دهم تا ۶ دهم درصد بودند و به طور کلي در دنيا جمعيتي بين ۱۱ تا ۲۸ ميليون مصرف کننده مواد محرک داريم.
رئيس مرکز تحقيقات اعتياد کشور در مورد آمار مصرف مواد محرک در ايران نيز مي گويد: آمار دقيقي در مورد سوء مصرف شيشه در ايران وجود ندارد اما گزارش ها نشان مي دهد که مصرف مواد محرک در ايران رو به افزايش است. وي به نتيجه يک تحقيق در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران اشاره مي کند که بر مبناي آن حداکثر شيوع مصرف مواد محرک در بالاترين ميزان 2.7 درصد بوده و بالاترين ميزان مصرف در بين افرادي با ميانگين سني ۲۹ سال گزارش شده است. دکتر افشاري با اشاره به آمار سازمان ملل مي گويد: بر مبناي آن مصرف مواد غيرقانوني که همان محرک ها و شيشه است در خاورميانه رو به افزايش است و گزارش هايي نيز وجود دارد که در برخي مناطق تا حداکثر يک سوم تخت هاي روان پزشکي مربوط به بيماراني است که بر اثر مصرف مواد محرک دچار روان پريشي شده اند.
علت مصرف شيشه
با اين همه آثار سوئي که مصرف مواد محرک و شيشه دارد طبق آن چه گفته شد مصرف اين مواد در جهان، ايران و به ويژه خاورميانه رو به افزايش است، به راستي چرا شيشه توانسته است تا اين حد براي قشر نوجوان و جوان جذابيت داشته باشد و مصرف آن چرا تا اين حد شيوع پيدا کرده است؟
دکتر ايرج وثوق روان پزشک و استاد يار دانشگاه علوم پزشکي مشهد به اين سوال چنين پاسخ مي دهد که يک دليل اين مي تواند باشد که مصرف شيشه علايم جسمي کمتري در مقايسه با مخدرها دارد. به علاوه اين که استعمال آن آسان است و بو هم ندارد.
وي البته به زمينه هاي گرايش افراد به شيشه نيز اشاره مي کند و مي گويد: برخي اختلالات دروني در فرد نظير اضطراب و افسردگي هاي قبلي، ضعف مهارت هاي زندگي و ضعف مواجه شدن در اجتماع و نداشتن مهارت هاي اجتماعي از زمره عواملي است که فرد به منظور مقابله با اين ضعف ها به مصرف شيشه روي مي آورد.
اما دکتر نازنين حضرتي روان پزشک وکارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت از زاويه ديگري به اين سوال پاسخ مي دهد و مي گويد: جذابيت هاي اين ماده و تعريف هايي که از آثار آن مي شود موجب گرايش افراد به مصرف شيشه شده است. وي مي افزايد: شيشه موجب حالت القاء سرخوشي بيش از حد در فرد و احساس افزايش انرژي و قدرت بدني مصرف کننده آن مي شود و تا زماني که اين گونه در مورد آثار آن تبليغ مي شود در واقع ميل به مصرف در بعضي ها ايجاد مي شود. وي مي افزايد: با کمال تاسف بسياري از ورزشکاران به دليل اين که گفته مي شود شيشه قدرت بدني را افزايش مي دهد و بسياري از بانوان به دليل اين که گفته مي شود شيشه موجب فعاليت بيشتر بدن و در نهايت لاغري مي شود، به مصرف شيشه روي مي آورند. اين در حالي است که آثار مصرف شيشه کوتاه مدت است و فرد براي دست يابي به انرژي و حالت هاي سرخوشي به مصرف مکرر آن روي مي آورد که همين مصرف طولاني عوارض جبران ناپذيري را در جسم و روح معتاد ايجاد مي کند.
اعتياد آسان و ترک دشوار
دکتر وثوق به چرايي ترک دشوار معتاد شيشه اي اين گونه پاسخ مي دهد که آثار مصرف شيشه برخلاف ترياک که آثار آن تا يک روز هم بر روي فرد باقي مي ماند، آثار زودگذري دارد به گونه اي که فرد پس از چند ساعت از مصرف دوباره احساس نياز بدان پيدا مي کند و به دنبال تاثيرات سرخوشي زا مي باشد، همين موضوع باعث مي شود که مصرف شيشه به سلول هاي مغزي آسيب برساند و درمان را مشکل کند. وي مي افزايد: شيشه برخلاف مخدرها علايم خماري ندارد و خيلي از افراد شايد به همين دليل که تصور مي کنند معتاد نيستند براي ترک مراجعه نمي کنند و يا خانواده ها چون آثار و علايم ظاهري و جسمي را در فرد معتاد به شيشه نمي بينند ممکن است از اعتياد عضو خود به شيشه آگاه نباشند که همين موضوع وروند طولاني مصرف موجب مشکل شدن درمان جسمي و روحي فرد معتاد مي شود.
دکتر نازنين حضرتي اما وسوسه فراوان ماده محرک شيشه را عاملي مي داند که درمان معتادان به شيشه را بسيار مشکل کرده است. او مي گويد: ادامه مصرف شيشه باعث وسوسه بيش از حد مي شود و همين وسوسه زياد ترک معتاد را بسيار سخت مي کند. کارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت به جنبه ديگر دشواري ترک معتادان به شيشه اشاره مي کند و بيان مي دارد؛ وقتي فرد معتاد به شيشه براي ترک اقدام مي کند و مصرف آن را کنار مي گذارد، افسردگي در او پديد مي آيد و دقيقاً احساسات متضاد با زماني که شيشه مصرف کرده است در او پديد مي آيد و در چنين شرايطي فرد افسرده شده و احساس پوچي مي کند و به همين علت دوست دارد دوباره آن حالت هاي سرخوشي در او پديدار شود. بنابراين دوباره به مصرف شيشه روي مي آورد، براي همين است که ترک اعتياد به شيشه سخت مي شود.
دکتر رضا افشاري نيز ضمن اذعان به دشواري ترک معتادان به شيشه مي گويد: وقتي فرد معتاد به مواد مخدر مصرف مواد را ترک مي کند، بدن و مغز او سالم است اما در شيشه اين گونه نيست و ترکيبات شيشه هر بار بخشي از سلول هاي مغز را از بين مي برد، به همين دليل احتمال برگشت و ترميم قسمت هايي از مغز که از دست رفته بسيار دشوار است. وي مي افزايد: شيشه وسوسه مصرف را در فرد تشديد مي کند چرا که روي قسمتي از مغز که محرک وسوسه است اثر مي گذارد، دکتر افشاري مي افزايد: بي اشتهايي و بي خوابي از عوارض مهم شيشه است و معتادان به شيشه چون در زمان مصرف مدت ها بيدار بوده اند، پس از اقدام به ترک خواب شان زياد مي شود و برخلاف دوران مصرف پرسروصدا نيستند اما در يک دوره اي که روي آن ها فشار وارد مي آيد دوباره به دليل وسوسه شديد به مصرف روي مي آورند و احتمال بازگشت شان به اعتياد و مصرف بسيار زياد است.
دکتر امامي روان پزشک و درمانگر سوءمصرف مواد مخدر و محرک نيز دشواري ترک شيشه را با ديدگاه روان شناسانه بررسي مي کند و مي گويد: با توجه به نوع درمان معتاد به شيشه که درمان آن بر پايه مشاوره هاي روان شناسي است بايد گفت با توجه به خصايل ما ايراني ها که هميشه به دنبال درمان هاي سريع و استفاده از دارو هستيم درمان فرد معتاد به شيشه دشوار است.
دکتر سرکاراتي از کارشناسان اعتياد نيز دليل دشواري ترک شيشه را استمرار توهمات و هذيان هاي پس از ترک آن مي داند و معتقد است شيشه آثار ماندگار و پايه اي در فرد مي گذارد که احتمال لغزش وي را پس از ترک بسيار مي کند. وي اضافه مي کند که روند تخريب سلول هاي مغزي در فرد معتاد به شيشه و بروز علايم ناشي از آن بسيار سريع تر از حد تصورات است.
حال با توجه به آن که کارشناساني که در اين گزارش از آن ها ياد شده است به اتفاق بر دشواري ترک شيشه اذعان داشتند بايد متذکر شد اين موضوع بدان معنا نيست که ترک اعتياد به شيشه درمان ندارد، بلکه برعکس همگي معتقدند که شيشه را نيز مي توان درمان کرد اما اين موضوع نيازمند استمرار درمان و کار روان پزشکي و روان شناسي مستمر است هرچند ممکن است برخي آسيب هاي جسمي و روحي فرد معتاد به شيشه را به علت عوارض مخربي که ذکر شد نتوان جبران کرد.
راه هاي درمان و روش ماتريکس
دکتر وثوق در مورد درمان فرد معتاد به شيشه معتقد به درمان روان شناختي است، به اين صورت که در اين روش علت هاي مصرف شيشه از سوي فرد معتاد و علل عود پس از ترک شناسايي شده و از راه روان شناختي با آن مقابله شود، مهارت هاي زندگي به فرد معتاد آموخته شود، انگيزه او براي ترک تقويت گردد و از سوي ديگر بر روي خانواده فرد معتاد نيز بايد کار روان شناختي انجام گيرد تا آن ها نيز انگيزه بيشتري براي اقدام به ترک عضو معتاد خود داشته باشند. وي همچنين معتقد است که در کنار اين روش بايد داروهاي روان پزشکي را هم به منظور مقابله با استرس، اضطراب، افسردگي، جنون و روان پريشي فرد معتاد تجويز کرد. درمجموع وي به روش ترک اعتيادي به نام «ماتريکس» اشاره مي کند، روشي که همه کارشناسان اين گزارش نيز آن را توصيه و به آن تاکيد کردند. در توضيح روش درماني ماتريکس دکتر وثوق مي گويد: اين روش درماني مرکب مبتني بر ارتقاي مهارت هاي زندگي، اصلاح عوامل زمينه ساز گرايش فرد به مصرف شيشه و همچنين مداخلات روان شناختي در خانواده است. وي تصديق مي کند که اين روش براي درمان معتادان به شيشه جواب داده است، البته اين روان پزشک و استاد دانشگاه اضافه مي کند که هم اکنون در ايران در مورد روش هاي درماني جديدي فعاليت مي کنند که بر مبناي آن قرار است از داروهاي شيميايي به جاي شيشه استفاده شود و به منظور جايگزيني براي شيشه به فرد معتاد داده شود.
دکتر رضا افشاري رئيس انجمن سم شناسي آسيا و اقيانوسيه هم براي درمان معتادان به شيشه روش ماتريکس را مهم تر از بقيه روش ها مي داند و بر درمان هاي دارويي و غيردارويي اشاره مي کند و مي گويد: در مرحله اول بايد عوارض ايجاد شده ناشي از مصرف شيشه را تا جايي که امکان دارد درمان کرد. به عقيده اين استاد دانشگاه اصول کلي درمان محرک ها با درمان ساير اختلالات روان پزشکي تفاوت چنداني ندارد و گزارش هايي وجود دارد که براي درمان معتادان به شيشه از برخي داروها به منظور درمان روان پريشي هاي ناشي از استعمال شيشه استفاده شده اما مطالعه محکمي در اين زمينه در دسترس نيست، به زعم وي براي درمان يک فرد معتاد به شيشه کنترل پرخاشگري بيمار بسيار مهم است و بايد به صورت هشيارانه انجام گيرد.
دکتر نازنين حضرتي کارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت براي درمان معتادان به شيشه به روش ماتريکس اشاره و تاکيد مي کند که اين روش مورد تاييد وزارت بهداشت است. وي به شيوه هاي مختلف ترک معتادان به شيشه در کشور هم اشاره مي کند، روش هايي مانند درمان سرپايي با دارو، روش درماني نوروفيدبک که به عقيده وي هنوز روي اين روش بحث است. وي مي افزايد: تاثيرات بدني شيشه بر روي فرد معتاد گذراست ولي آن چه مهم است وسوسه شديد است که در روش ماتريکس بيشتر بر روي محرک هاي دروني و بروني که موجب وسوسه مي شود کار روان پزشکي انجام مي گيرد.
وي کنترل و درمان محرک هاي برانگيزاننده را بسيار مهم مي داند و مي گويد فرد معتاد تجربيات لذت بخشي از مصرف شيشه داشته است و محرک هاي بيروني و دروني مي تواند وي را دوباره وادار به مصرف اين ماده کند لذا بايد با آن عوامل مقابله کرد.
نقش خانواده ها مهم است
به هر روي با توجه به آن چه ذکر شد از آن جا که درمان معتادان شيشه اي بسيار دشوار است سوال اين است که چه مسيري را بايد طي کرد تا اين دشواري ها حتي اگر شده اند کمي آسان شود و چه بايد کرد که جوانان و نوجوانان نيز به دنبال مصرف شيشه نروند؟
دکتر حضرتي مي گويد: بايد در اين زمينه به سراغ خانواده ها هم رفت و روي خانواده ها هم از نظر کارهاي روان شناختي کار کرد و به آنان آموخت که نوع رفتارشان را با اين بيماران تغيير دهند و تلاش نمايند معتادان شيشه اي را براي درمان ترغيب کنند. وي تاکيد مي کند که خانواده ها بايد همواره نقش حمايتي داشته باشند و محرک هاي وسوسه انگيز را از محيط بزدايند. همچنين بايد جلسات مشاوره روان پزشکي براي درمان معتاد به شيشه ادامه يابد وبه خانواده ها نيز در مورد عوارض شيشه و نوع برخورد با معتاد شيشه اي آموزش داده شود، همچنين به عقيده اين روان پزشک بايد علاوه بر خانواده ها در مورد عوارض مخرب شيشه به جوانان و نوجوانان نيز آگاهي هاي لازم را از طريق خانواده و رسانه ها داد و به ويژه در مدارس به اين مبحث بيشتر پرداخته شود.
دکتر افشاري نيز معتقد است به منظور نتيجه بخش بودن درمان معتادان شيشه اي بايد درمان هاي راغب سازي و انگيزشي به ويژه با الگوهاي مبتني بر خانواده، اجتماعات درمان محور، استفاده از گروه هاي همتايان در دستور کار قرار گيرد ضمن اين که درمان هاي سرپايي، اقامتي درمان مبتني بر جامعه نيز بايد مدنظر قرار گيرد. وي مي افزايد: موفقيت درمان در سوء مصرف شيشه به معناي هيچ وقت مصرف نکردن نيست بلکه اگر وضعيت رواني فرد بدتر نشد و اين وضعيت کنترل شد و تحت نظر قرار گرفت بايد گفت همين اندازه هم اقدام مثبتي است.
دکتر وثوق هم در مورد درمان معتادان به شيشه مي گويد: از آن جا که ممکن است بعضي از خانواده ها اطلاعي از شيشه و عوارض آن نداشته باشند بايد به آن ها در مورد اين که شيشه چيست و چه شکلي است آموزش داد تا در صورت اعتياد يک عضو خانواده به شيشه از آن آگاهي يابند. وي مي افزايد: عوارض اعتياد به شيشه نيز بايد به اطلاع خانواده ها رسانده شود و جوانان و نوجوانان را در مراکز آموزشي از آثار و مضرات شيشه آگاه کرد، اين استاد دانشگاه معتقد است، يکي از شيوه هاي آگاهي بخشي حضور مردم در نمايشگاه هاي کشفيات مواد مخدر و محرک نيروي انتظامي است. ضمن اين که بايد دستگاه هاي دولتي، رسانه ها و تلويزيون نيز در زمينه آسيب هاي شيشه به مردم آگاهي دهند و هيچ وقت نبايد در اين زمينه نگران آگاهي دادن به مردم باشيم.
با توجه به آن چه در گزارش حاضر ذکر شد و با عطف توجه به اين که طبق آمار رسمي ماده مخدر شيشه جوانان و نوجوانان را هدف قرارداده است بايد گفت: شيشه شکننده ترين ماده محرک است که اختلال شديد شخصيتي و عصبي در فرد معتاد به وجود مي آورد و از نظر جسماني نيز کارکرد اندام هاي بدن را مختل مي کند. بزرگ ترين زيان مصرف شيشه متوجه مغز است که بخشي از سلول هاي آن را از بين مي برد و همچنين وسوسه شديد ايجاد مي کند، لذا به همين منظور ترک شيشه سخت مي نمايد ولي به هر حال جلوگيري از مصرف شيشه در هر مرحله اي که فرد معتاد قرار داشته باشد، خود يک موفقيت و کمک به بازگشت احتمالي وي و جلوگيري از صدمات بيشتر جسمي و روحي است.