ایزوپروپانول چیست و چه کاربردهایی دارد؟

معرفی الکل ایزوپروپانول

ایزوپروپانول یا ایزوپروپیل الکل مایعی شفاف ، بی رنگ و فرار است . هدف از تولید ایزوپروپانول، کاربرد و مصرف آن در صنایع شوینده مانند پاک کننده ها و ضد عفونی کننده ها، محصولات خانگی، رقیق کننده های رنگ و ضد یخ ها می باشد. در مصارف پزشکی نیز رد پایی از ایزوپروپانول پیدا می شود. این مایع دارای قابلیت آتش گیری می باشد و همچنین در بیشتر حلال ها مانند آب، انحلال پذیر است.

ساختار ایزوپروپانول

ایزوپروپانول الکل یک ماده شیمیایی با فرمول شیمیایی C3H8O است. نام آیوپاک این ماده propan-2-ol است و به طور رایج ایزوپروپانول (isopropanol) نامیده می‌شود. این یک ترکیب شیمیایی بی رنگ، قابل اشتعال با بوی قوی است. ایزوپروپانول یک الکل نوع دوم است چون اتم کربن الکلی آن (اتم کربنی که گروه عاملی (OH) آن به وصل است) به دو اتم کربن متصل می شود.

خواص ایزوپروپانول

1. دارای وزن مولکولی 60.096 گرم بر مول است.
2. مایعی بی رنگ و فرار است و دارای بویی خوش آیند می باشد.
3. طعم و مزه آن تلخ و نقطه جوش 180.5 درجه ی فارنهایت است.
4. دارای تقطه ذوب 127- و نقطه فلش 53 درجه فارنهایت است.
5. ایزوپروپانول انحلال پذیری خوبی در آب دارد و مقدار آن 1000000 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شده است.
6. ایزوپروپانول در حلال هایی نظیر اتر، کلروفوم و الکل انحلال پذیر است اما در محلول های نمکی قابلیت انحلال ندارد.
7. چگالی ویژه آن در حدود 0.785 در دمای 68 درجه فارنهایت اندازه گیری شده است.
8. فشار بخار این ترکیب شفاف شیمیایی 33 میلی متر جیوه در دمای 68 درجه فارنهایت یا 40 میلی متر جیوه در 74.8 درجه فارنهایت تعیین شده است.
9. حد خود آتش گیری ایزوپروپانول الکل در دمای 750 درجه فارنهایت گزارش شده است.
10. این الکل صنعتی دارای خاصیت خورندگی است و مواد پلاستیکی و پوششی را مورد خوردگی قرار می دهد.
11. ویسکوزیته ایزوپروپانول در حدود 2.038 میلی پاسکال ثانیه اندازه گیری شده است.

روشهای تولید ایزوپروپانول

هیدراسیون غیرمستقیم

دو روش برای تولید تجاری ایزوپروپانول الکل مرسوم است. روش قدیمیتر هیدراته کردن غیر مستقیم پروپیلن پالایشگاه با استفاده از اسید سولفوریک برای تشکیل ایزوپروپیل سولفات است سپس ایزوپروپیل سولفات با بخار هیدرولیز می شود تا اسید سولفوریک و ایزوپروپانول الکل ایجاد شود. ایزوپروپانول الکل خام تقطیر شده تا به به خلوص مورد نظر برسد.

هیدراسیون مستقیم

یک مسیر مدرن تر، هیدراسیون مستقیم شیمیایی پروپیلن با خلوص (90-99٪) است که دیگر نیاز به اسید سولفوریک نیست. پروپیلن و آب گرم می شوند و مخلوط مایع و بخار تحت فشار قرار می گیرند و به یک رآکتور جریانی که حاوی رزین های مبادله یونی کاتدی پلی استایرن سولفون وارد می شوند. همچنین واکنش را می توان در فاز گاز درون یک راکتور بستر ثابت با کاتالیزور بر پایه فسفریک اسید انجام داد، در فاز مایع نیز ازکاتالیزور تنگستن محلول می توان استفاده کرد. سپس ایزوپروپانول الکل ازتقطیر محلول آبی به دست میآید.

موارد مصرف و کاربرد الکل ایزوپروپانول

الکل ایزوپروپانول کاربردهای بسایری دارد که عبارتند از :
1.به عنوان حلال در صنعت داروسازی.
2.به عنوان حلال برای رزین و استرهای سلولز.
3.در فرآیند تخمیر.
4.در صنعت چاپ به این خاطر که دمای آب را در دستگاه های چاپ پایین می آورد و قابلیت تبخیر آن بسیار پایین است.
5.به عنوان ضد عفونی کننده جهت تمیز کردن پوست قبل از جراحی.
6.به عنوان ماده اولیه در شیشه شورها و ضد عفونی کننده ها.
7.به عنوان ماده اولیه در مواد آرایشی مانند اسپری های مو ، لاک ناخن.
8.به عنوان حلال در برخی واکنش های شیمیایی و آزمایشات بیولوژیکی.

کاربردهای متنوع ایزوپروپانول

پزشکی

در پزشکی، ایزوپروپانول الکل اغلب در پد های ضد عفونی استفاده می شود که معمولا پنبه یا گاز است که با محلول 60 تا 70 درصد الکل رقیق شده در آب مرطوب می شود. این پد ها توسط پرسنل کادر پزشکی برای انجام کارهایی نظیر پاکسازی ابزارهای کوچک، پاک کردن سطوح و تمیز کردن پوست بیمار قبل از تزریق استفاده می شود. اکثر افراد در کابینت های خانه خود دارای یک بطری کوچک الکل هستند که همان ایزوپروپانول است که به عنوان ضد عفونی کننده برای بریدگیها و ساییدگی ها استفاده می شود.

حلال

ایزوپروپانول الکل طیف گسترده ای از ترکیبات غیر قطبی را حل می کند و به سرعت تبخیر می شود و نسبت به حلال های جایگزین نسبتا غیر سمی است. بنابراین، به طور گسترده به عنوان یک حلال تمیز در لوازم آرایشی و بهداشتی، ضد یخ، رنگ ها و رزین ها، داروها، مواد غذایی، جوهر و چسب است.

تمیز کننده سطوح

خواص ضد باکتری ایزوپروپانول آن رابه یک ضدعفونی کننده سطوح برای لوازم منزل (household cleaning) و در صنایع الکترونیک (electronic components) برای تمیز کردن دستگاه های الکترونیکی مانند نوار مغناطیسی و هد دیسک ها (مانند انچه در دستگاه های ضبط صوت و تصویری و درایوهای فلاپی دیسک)، لنزهای لیزری در درایوهای نوری ( مثلا سی دی، دی وی دی) استفاده می شود.

ضدعفونی کننده

ایزوپروپانول یک ماده ضد باکتری قوی است به همین علت به عنوان ضد باکتری، ضد عفونی کننده و تمیز کننده زخم های جزئی استفاده می‌شود. اغلب در بیمارستان و آزمایشگاهها برای ضدعفونی کننده سطوح،تصفیه کننده ، مایع تمیز کننده دست برای اعضای تیم جراحی و از محلول ۷۰-۶۰ درصد ایزوپروپیل الکل در آب، برای ضدعفونی کننده دست و پد های ضدعفونی استفاده می شود.

تسکین درد

ایزوپروپانول می توان به عنوان روغن عضله به کار برد این ماده پوست را تحریک می کند که باعث بهبود گردش خون و تسکین درد می شود.

گوشگیر شنا

ایزوپروپانول الکل به عنوان یک وسیله خشک کردن آب برای جلوگیری از عفونت گوش میانی شناخته شده است، که بیشتر به عنوان گوش گیر شناخته می شود.

عوارض جانبی خطرناک ایزوپروپانول

بخارات این مایع باعث تحریک یا سوزش ملایم در چشم و دستگاه تنفسی فوقانی می شود. غلظت بالایی از ایزوپروپانول می تواند بی حس کننده باشد که موجب مصدومیت و آثار سوء روی پوست گردد. همچنین این ترکیب شیمیایی هنگامی که در معرض حرارت قرار گیرد بسیار خظرناک خواهد بود. دمای بحرانی آن 508.3 کلوین و فشار بحرانی آن نیز 4.7 مگا پاسکال خواهد بود. توصیه می گردد که قبل از تماس و در معرض این ماده قرار گرفتن، msds ایزوپروپانول مطالعه گردد.

پیشگیری از بروز حادثه با ایزوپروپانول

• حریق : هر گونه شعله باز ، جرقه و استعمال دخانیات ممنوع است.
• انفجار : استفاده از سیستم بسته ، تهویه عمومی ، تجهیزات الکتریکی و روشنایی ضد انفجار.
• تنفس : استفاده از تهویه عمومی با استفاده از هواکش های ضد انفجار.
• پوست : استفاده از دستکش ایمنی و لباس حفاظتی.
• چشم : استفاده از عینک ایمنی.
• بلع و گوارش : خوردن ، آشامیدن و استعمال دخانیات در هنگام کار ممنوع است.

کمک های اولیه در صورت بروط حادثه با ایزوپروپانول

• حریق : استفاده از مواد خشک شیمیایی ، دی اکسید کربن ، هالوژن ، اسپری آب ، کف الکلی.
• انفجار : در هنگام حریق سیلندرها را توسط اسپری آب خنک نگه دارید.
• تنفس : هوای تازه ، بیمار را گرم نگه دارید ، در صورت لزوم تنفس مصنوعی ، به پزشک مراجعه کنید.
• پوست : لباسهای آلوده را از تن در آورید ، پوست را با آب فراوان و صابون بشویید ، به پزشک مراجعه کنید.
• چشم : ابتدا چشم را به مدت چند دقیقه با آب فراوان بشویید ، سپس به پزشک مراجعه کنید.
• بلع و گوارش : محلول ذغال فعال به بیمار بدهید ، به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید:

هر آنچه باید در مورد مسمومیت با مشروبات الکلی بدانید

خطرات جدی مصرف الکل در دوران بارداری

تاثیر الکل بر بدن شما

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم