موارد مصرف و عوارض جمسیتابین
جمسیتابین (Gemcitabine) با نام تجاری جمزار (Gemzar) یک داروی ضد سرطان می‌باشد که از رشد و گسترش سلول های سرطانی در بدن جلوگیری میکند. جمسیتابین برای درمان انواع خاصی از سرطان، از جمله سرطان تخمدان، پانکراس، ریه، پستان و سرطان لوزالمعده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جمسیتابین ممکن است به تنهایی یا با دیگر داروهای سرطان استفاده می شود. این نیز ممکن است برای شرایط دیگر استفاده می شود که توسط دکتر خود تعیین می شود. جمسیتابین یک آنتی متابولیت است که با جلوگیری از تولید پروتئین های خاصی که برای رشد تومورها لازم هستند از گسترش آنها جلوگیری میکند.
کاربردهای جمسیتابین
-
سرطان پانکراس -
سرطان ریه سلول غیر کوچک -
سرطان مثانه -
سارکوم بافت نرم -
سرطان پستان متاستاتیک -
سرطان تخمدان
مکانیسم اثر جمسیتابین
جمسیتابین متعلق به رده ایی از شیمی درمانی به نام آنتی متابولیت است . آنتی متابولیت بسیار شبیه به مواد طبیعی در داخل سلول می باشد. هنگامی که سلول های این مواد با متابولیسم سلولی ترکیب میشوند، دیگر قادر به تقسیم نمی باشند. آنها به سلول در مراحل بسیار خاص از چرخه حمله می کنند.
فارماکوکینتیک جمسیتابین
متعاقب تجویز داخل وریدی این دارو به سرعت از خون پاکسازی می شود و توسط سیتیدین دآمیناز در کبد، کلیه، خون و دیگر بافتهای بدن متابولیزه می شود. کلیرانس آن تقریباً 25% در زنان پایین تر از مردان می باشد و تقریباً تمام دوز تجویزی از طریق ادرار و به شکل -داکسی- . دی فلورویوریدین (dFdU) دفع می شود و تنها حدود 1% در مدفوع یافت می شود. متابولیسم داخل سلولی آن باعث تولید متابولیت های مونو، دی و تری فسفات می شود که دوتای آخر فعال هستند. نیمه عمر آن بین 42 تا 94 دقیقه متغیر است که بستگی به سن و جنس دارد. نیمه عمر داخل سلولی فرم تری فسفات بین 7/0 تا 2/1 ساعت متغیر است.
نکات مهم قبل از مصرف جمسیتابین
برای اینکه مطمئن شوید این دارو برای شما بی خطر است٬ در مورد تمامی سابقه ها و حساسیت های خاص به ویژه شرایط زیر٬ پزشکتان را در جریان قرار دهید.
-
بیماری کلیوی. -
بیماری کبد (به خصوص سیروز). -
سابقه اعتیاد به الکل. -
اگر شما در حال دریافت پرتو درمانی می‌باشید.
مقدار و نحوه مصرف جمسیتابین
دوزهای تجویزی بر اساس پایه محاسبه می شوند. 14/1 گرم فرم هیدروکلرید دارو تقریباً معادل یک گرم جمسیتابین می باشد. غلظت محلول انفوزیون نباید از میزان معادل 40 mg/ml تجاوز کند.
دوز آغازین توصیه شده معادل با جمسیتابین g/m 1 است که از طریق انفوزیون طی 30 دقیقه داده می شود و متعاقب آن دوزهای تجویزی بر اساس پاسخ درمانی و مسمومیت تنظیم می شود. در درمان سرطان پانکراس دوره آغازین درمان تا حد 7 مرتبه از این مقدار دوز در فواصل یک هفته ای داده می شود و یک هفته بعد از بهبود با رژیم انفوزیون یکبار در هفته و به مدت 3 هفته متوالی از 4 هفته دنبال می شود. در درمان سرطان ریه نوع non- small cell و سرطان مثانه این دارو معمولاً همراه با cisplatin تجویز می شود.
دوزهای توصیه شده جمسیتابین به صورت بالا و یکبار در هفته به مدت 3 هفته می باشد که با یک هفته استراحت پیگیری می شود و یا به صورت جایگزین g/m 25/1 از این دارو در روزهای 1 و 8 از یک دوره 21 روزه به بیماران داده می شود و متناسب با بروز مسمومیت دوزهای تجویزی تنظیم می شوند. در سرطان پستان این دارو همراه با یک تاکسان داده می شود مثل paclitaxel و دوز تجویزی g/m 25/1 جمسیتابین در روزهای 1 و 8 از یک دوره 21 روزه است که متناسب با مسمومیت تنظیم می شود.
مصرف جمسیتابین در دوران بارداری و شیردهی
رده بندی بارداری : گروه D
این دارو می‌تواند به جنین آسیب برساند و یا باعث نقائصی در هنگام تولد نوزاد شود اگر شما از این دارو استفاده می کنید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید
هنوز معلوم نیست که این دارو می تواند به شیر مادر عبور کند و یا به کودک شما آسیب برساند قبل از مصرف این دارو در دوران شیردهی پزشک خود را در جریان قرار دهید .
عوارض جانبی جمسیتابین
همانند cytarabine علائم شبه آنفولانزا و راش های پوستی نسبتاً شایع هستند. ادم، تنگی نفس و آلوپسی نیز شایع می باشند. ادم ریوی به صورت غیر شایع گزارش شده است و موارد نادری از افت فشار خون گزارش شده است. این دارو می تواند باعث بی خوابی شود و بیمارانی که بسیار تحت این اثر قرار گرفته اند نباید رانندگی کنند و یا با وسایل ماشینی کار کنند.
مسمومیت شدید به شکل التهاب مری تهدید کننده حیات و پنومونی در بیمارانی که در حین مصرف این دارو تحت رادیوتراپی قفسه سینه قرار گرفته اند دیده شده است. در اختلالات کلیوی و کبدی باید احتیاط مصرف شود. در مواردی سندرم اورمی- همولیتیک گزارش شده است که منجر به نارسایی کلیوی برگشت ناپذیر شده است و در مراحل اولیه مشاهده علائم آنمی میکروآنژیوپاتی همولیتیک مصرف دارو باید متوقف شود.
هشدارهایی برای جمسیتابین
-
قبل از شروع درمان جمسیتابین ، مطمئن شوید که به دکتر خود در مورد داروهای دیگری که مصرف می کنید (از جمله نسخه دار،داروهای بدون نسخه، ویتامین ها، داروهای گیاهی، و غیره) بگویید، آسپیرین ومحصولات حاوی آسپیرین مصرف نکنید مگر اینکه دکتر شما به طور خاص این اجازه را داده باشد. -
هر نوع ایمن سازی یا واکسیناسیون را بدون تایید دکتر خود در حالی که جمسیتابین مصرف میکنید را دریافت نکنید.
نکات مراقبت از خود هنگام مصرف جمسیتابین
-
برای علایم شبه آنفولانزا، گرم نگه داشتن با پتو و نوشیدن مقدار زیادی مایعات توصیه میشود. -
در هر ۲۴ ساعت دو تا سه لیتر از هر مایع بنوشید، مگر اینکه پزشک شما دستوری غیر از این داده باشد. -
شما ممکن است در خطر ابتلا به عفونت باشید بنابراین سعی کنید از افراد مبتلا به سرماخوردگی دوری کنید. تب و یا هر نشانه های دیگری از عفونت را فورا به پزشک خود اطلاع دهید. -
دست های خود را اغلب بشویید. -
برای کمک به درمان / جلوگیری از زخم دهان، استفاده از مسواک نرم، و شستشو سه بار در روز با ۱/۲ قاشق چای خوری جوش شیرین و / یا ۱/۲ قاشق چای خوری نمک مخلوط با ۸ اونس آب توصیه میشود. -
استفاده از تیغ برقی و مسواک نرم برای به حداقل رساندن خونریزی. -
اجتناب از ورزش های و یا فعالیت هایی که می تواند باعث جراحت شود. -
برای کاهش تهوع، از داروهای ضد تهوع که توسط دکتر شما تجویز شده است، استفاده نمایید و خوردن وعده های غذایی مکرر کوچک توصیه می شود. -
اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید.از کرم ضد آفتاب با SPF 15 (یا بالاتر) استفاده نمایید و لباس های محافظ بپوشید. -
به طور کلی، نوشیدن مشروبات الکلی باید به حداقل برسد و یا به طور کامل اجتناب شود. در این مورد با دکتر خود صحبت کنید. -
ممکن است احساس خواب آلودگی یا سرگیجه داشته باشید. از رانندگی و یا انجام دادن کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند اجتناب کنید تا پاسخ بدن شما به جمسیتابین شناخته شود. -
به مقدار کافی استراحت کنید. -
حفظ تغذیه خوب. -
اگر تجربه علائم یا عوارض جانبی را داشتید، لازم است تا در مورد آنها با تیم مراقبت های بهداشتی بحث نمایید. آنها می توانند داروها ی دیگری تجویز کنند / یا پیشنهادات دیگری ارائه دهند که در مدیریت این گونه مسائل موثر است.
نظارت و تست در حال مصرف جمسیتابین
شما به طور منظم توسط پزشک خود در حالی که جمسیتابین مصرف می کنید چک خواهید شد و این چک برای نظارت بر عوارض جانبی دارو و بررسی پاسخ بدن شما به درمان خواهد بود.
تست دوره ای خون برای نظارت بر شمارش کامل تعداد گلبول های خون (CBC) انجام می شود و همچنین بررسی عملکرد سایر ارگان ها (مانند کلیه ها و کبد) نیز توسط دکتر شما دستور داده خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
معرفی داروی ضد سرطان کربوپلاتین
موارد مصرف و عوارض داروی آسپارژیناز
موارد مصرف و عوارض داروی پمترکسد
