آموزش کامل درس سیزدهم فارسی هشتم

آموزش کامل درس سیزدهم فارسی هشتم |

بهمن ماه 1357 در تاریخ معاصر ایران جلوه‌ای ویژه یافته است؛ چون از یک سو، هنگام فروپاشی نظام شاهنشاهی و از دیگر سو، آغاز رهایی و آزادی مردم و شکل‌گیری جمهوری اسلامی است. نظام 2500 سالهٔ شاهنشاهی، سرانجام با انقلاب شورانگیز مردم، به رهبری امام خمینی (ره) کنار زده شد. این انقلاب امید بحش که پایه و اساس آن در سال 1342 شکل گرفت، سه ویژگی برجسته دارد:

– خدا محوری و دین باوری

– رهبری بر پایهٔ اصل ولایت فقیه

– وحدت و یک‌پارچگی مردم

ایمان و اعتقاد مذهبی، نخستین و اصلی‌ترین عامل پیوند رهبری و ملّت و سبب استواری مردم بود. در حقبقت، دل سپاری «رهبر» و «مردم» به توحید و ایمان الهی، آن‌چنان این دو را به هم پیوند زد که دوگانگی از میان برخاست و «وحدت کلمه» پدیدار گشت.

مردم دین باور و انقلابی ایران به پیشوایی بنیان‌گدار فرزانهٔ انقلاب اسلامی و با تکیه بر تعالیم الهی، سه اصل اساسی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را از همان آغاز به عنوان هدف اصلی قیام خود به جهانیان اعلام کردند.

چیزی که بر درخشش این انقلاب می‌افزاید، بهره‌گیری از تعالیم اسلامی و ارزش‌های فرهنگ ایرانی است؛ زیرا باطن هر ایرانی همواره ریشه در دو سرچشمهٔ زایا دارد؛ یعنی «دین» و «فرهنگ» و همین دو است که او را پاینده و استوار می‌دارد.

ادبیات انقلاب، انقلاب ادبیات

ادبیات به یاری ابزارها و عوامل گوناگون پدید می‌آید. نخستین ابزار پیدایش ادبیات، زبان است. زبان، عامل انسجام و وحدت همهٔ اقوام یک سرزمین است.

زبان هر جامعه در هر دوره‌ای، نمایندهٔ فکر و فرهنگ همان روزگار است. بهترین راه برای آشنایی با اندیشه‌ها و باورهای هر جامعه، روی آوردن به ادبیات آن جامعه است و مقصود از ادبیات، همهٔ آثار نظم و نثری است که آیینهٔ فرهنگ و اندیشهٔ یک جامعه است؛ به عبارت دیگر «ادبیات، بیان حال یک جامعه است».

وقتی شما به یک اثر ادبی مانند شاهنامه، گلستان و مثنوی مولوی رو می‌کنید، چهرهٔ انسان‌های آن جامعه و رفتار و منش اجتماعی اشخاص را پیش چشم خود دارید. اصولاً کلید شناخت هر ملّتی، ادبیات آن ملّت است.

پس از واقعهٔ عظیم انقلاب اسلامی، بسیاری از بنیادهای فکری، فرهنگی و معیارهای ارزشی و اخلاقی جامعهٔ ایران دگرگون شد. این انقلاب دینی و فرهنگی در آثار نویسندگان پس از انقلاب اسلامی نیز جلوه‌گر شد.

انقلاب اسلامی، درهای تازه‌ای به روی ادبیات گشود و واژه‌ها و ترکیب‌هایی مانند: «استقلال، اسلام، قیام، شهادت، ایثار، شرافت، کرامت، مبارزه، تعهّد، مردانگی، ایستادگی، ستم ستیزی، جانبازی، رزمندگی، بسیج، ولایت، شهید، برابری، برادری، حماسه، عدالت، رشادت و …» را با نگرشی جدید، در زبان مردم رواج و گسترش داد.

در ادبیات انقلاب به آزاداندیشی توجّه شد و فضیلت‌هایی مانند همدلی و صفا، ایثار، مقاومت و مبارزه در برابر ظالمان و روحیّهٔ جوانمردی و پهلوانی، پدیدار گشت.

بر پایهٔ آنچه گفته شد، ادبیات انقلاب، انقلابی است که در درونمایه و محتوای آثار و افکار پدید آمده است و عشق و شور و رادمردی و دین‌باوری و ایثار در آن موج می‌زند. ادبیات انقلاب، آیینهٔ انقلاب است و گنجینه‌ای است که آرمان‌های انقلاب اسلامی را در خود جای داده است.

درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با کاهش و تلخیص

خودارزیابی (صفحهٔ 97 کتاب درسی)

1- سه ویژگی انقلاب اسلامی را بیان کنید. خدا محوری و دین باوری، رهبری بر پایۀ اصل ولایت فقیه، وحدت و یکپارچگی مردم

2- مقصود از عبارت «انقلاب اسلامی، تولّدی دیگر» چیست؟ پس از انقلاب اسلامی، بسیاری از بنیادهای فکری، فرهنگی و معیارهای ارزشی و اخلاقی دگرگون شد. به دنبال تحول در باورها و ارزش‌ها، ذهن و زبان و شیوه نگرش اهل جامعه به مسائل تغییر یافت که نگارنده از آن با تعبیر تولدی دیگر یاد کرده است.

3- به نظر شما چرا آثار فرهنگی، آیینۀ احوال و افکار جامعه است؟ زیرا زبان هر جامعه در هر دوره‌ای بر پایه‌ی باورها و ارزش‌های دینی، اخلاقی و به طور کلی بر بنیاد فرهنگ حاکم بر آن زمان، سامان می‌یابد. پس زبان هر دوره نماینده‌ی فکر و فرهنگ همان روزگار است. بهترین راه برای آشنایی با اندیشه‌ها و باورهای هر جامعه، روی آوردن به ادبیات آن است و مقصود از ادبیات هم آثار فرهنگی است که در حقیقت، تاریخ احوال و افکار آن نسل است.

دانش ادبی: کنایه

به نمونه‌های زیر توجّه نمایید:

یکی را به سر بر نهد تاج بخت

یکی را به خاک اندر آرد ز تخت

سعدی

با چشم ادب نگر پدر را

از گفتۀ او مپیچ سر را

ایرج میرزا

از مکافات عمل، غافل مشو

گندم از گندم بروید جو ز جو

مولوی

در هر یک از بیت‌هایی که خواندید، شاعر با بیانی غیرمستقیم، مقصود خود را آورده است، «تاج بر سر یکی نهادن» به معنای «گرامی و بزرگ داشتن» است و «یکی را به خاک اندر آوردن» بر مفهوم «کوچک و پست شمردن» دلالت دارد.

با کمی تأمّل در مصراع دوم شعر ایرج میرزا در می‌یابیم که شاعر با بیان جملۀ «سرمپیچ» مخاطب خود را از «نافرمانی» بر حذر می‌دارد.

به نظر شما، قصد شاعر از بیان مصراع دوم بیت آخر چیست؟

هرگاه بخواهیم دربارۀ مطلبی، به طور غیرمستقیم صحبت کنیم و دربارۀ امری پوشیده سخن بگوییم، از «کنایه» بهره می‌گیریم.

«کنایه» سخنی است که دو مفهوم دور و نزدیک دارد و مقصود گوینده، معنای دور آن است.

گفت‌وگو (صفحهٔ 98 کتاب درسی)

1- پس از مشورت و گفت‌وگو با اعضای گروه دربارۀ «پیروزی انقلاب اسلامی ایران» گزارشی کوتاه به کلاس ارائه دهید. به عهدهٔ دانش آموز

2- دربارۀ راه‌های تقویت «خودباوری نوجوانان» در زمینه‌های مختلف علمی، اجتماعی و… گفت‌وگو کنید.

تقویت اعتماد به نفس و خودباوری در یک ملت مخصوصاَ جوانان باعث شکوفایی علمی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و… می‌شود. به نمونه‌ای توجه کنید:

دانشجویی در کلاس خوابش می‌برد. استاد یکی از مسئله‌های حل نشده را برای آشنایی دانشجویان بر تابلوی کلاس می‌نویسد. استاد و دانشجویان پس از زنگ از کلاس خارج می‌شوند. دانشجوی مورد نظر از خواب بیدار می‌شود و می‌بیند که کسی در کلاس نیست. اما در تابلوی کلاس مسئله‌ای مطرح شده است. فکر می‌کند که تمرین و فعالیت در منزل است. تند تند آن را یادداشت می‌کند و به منزل می‌رود. جلسه بعد از استاد می‌پرسد که تکالیف را تحویل نمی‌گیرید. استاد با تعجب می‌پرسد کدام تکالیف؟ می‌گوید همانی که جلسه پیش بر تابلو نوشته بودید. استاد دوباره می‌پرسد مگر شما آن را حل کردید؟ دانشجو می‌گوید بله و همه با تعجب به او نگاه می‌کنند.

به نظر شما اگر خودباوری و اعتماد به نفس این دانشجو نبود تمرینی به این دشواری حل می‌شد؟

فعالیت‌های نوشتاری (صفحهٔ 98 کتاب درسی)

1- در متن درس، از میان گروه کلمات مهم املایی، دو نمونه برای هر یک از انواع ترکیب (اضافی – وصفی) بیابید و بنویسید.

ترکیب وصفی (موصوف – صفت): واقعه عظیم / معیارهای ارزشی / بنیان‌گذار فرزانه

ترکیب اضافی (مضاف – مضاف الیه): نظام شاهنشاهی / ولایت فقیه / وحدت کلمه / انقلاب ادبیات

2- مفرد واژه‌های زیر را بنویسید، سپس آنها را با نشانه‌های جمع فارسی «ان» یا «ها» جمع ببندید.

3- در هر یک از گروه‌های اسمی زیر، وابسته‌ها را مشخص کنید و نوع هر یک را بنویسید.

– نخستین عامل مهم

نخستین: وابسته پیشین

عامل: هسته

مهم: وابسته پسین

– صبح صادق

صبح: اسم (هسته)

صادق: صفت بیانی

– یک اثر ادبی

یک: وابسته پیشین

اثر: اسم (هسته)

ادبی: وابسته پسین

– این انقلاب امیدبخش

این: وابسته پیشین

انقلاب: اسم (هسته)

امید بخش: وابسته پسین

– همان ملت غیور

همان: وابسته پیشین

ملّت: اسم (هسته))

غیور: وابسته پسین

4- از متن درس هفتم، دو کنایه بیابید و مفهوم آن را بنویسید.

1- «افسوس که جوان نمی‌داند و پیر نمی‌تواند» کنایه از جوان آگاه نیست و پیر توانانی ندارد.

2- ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است. کنایه است از هر کاری خواستی در هر وقت شروع کنی ارزشمند است.

به این نمونه‌ها توجّه کنید:

الف) نوایِ خوش، بویِ گل، بهایِ کتاب

ب) نورِ خورشید، باغِ زیبا، راهِ راست

در ردیف «الف» کلمات «نوا»، «بو» و «بها» به مصوّت «ا» و یا «و» ختم شده‌اند؛ این گونه واژه‌ها، در حالت اضافه، به «ی» میانجی نیاز دارند؛ اما واژه‌های «نور، باغ و راه» در ردیف «ب»، به حرف (صامت) ختم می‌شوند و در حالت اضافه، به حرف میانجیِ «ی» نیازمند نیستند. به شکل درست این گروه واژه‌ها در املانویسی دقّت و توجّه داشته باشیم.