تعلیم و تربیت در قوم یهود و مصر باستان چگونه بود ؟
قبل از اینکه شما را با تعلیم و تربیت قوم یهود آشنا کنیم، بهتر است بدانید که این قوم چه ویژگی هایی داشته اند. همچنین می خواهیم در ادامه به شما بگوییم که در مصر باستان با وجود پیشرفت هایی که داشته، چه نوع تعلیم و تربیتی در آن حاکم بوده است.
برای دریافتن چنین اطلاعات مفیدی، پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه شوید.
قوم یهود چه نوع قومی بودند ؟
قوم یهود یا عبرانی ها بر اساس اساطیر و اسناد مذهبی، حدود 2300 قبل از میلاد، پس از ترک کنعان یا فلسطین کنونی، به مصر رفتند و در آن سرزمین سکونت گزیدند. آنان در مصر تا حد بردگی تنزل یافتند، تا سرانجام خداوند به حضرت موسی دستور داد که آنان را از زیر سلطه ی فرعون آزاد کند.
حضرت موسی بردگان را آزاد ساخت و آنان را طی یک سفر سخت و طولانی و چهل ساله که به نام مهاجرت قوم یهود مشهور است به سرزمین موعود یعنی کنعان یا فلسطین کنونی بازگرداند (1250 قبل از میلاد).
بعد از 1300 یا 1400 قبل از میلاد آنان در آن سرزمین استقرار یافتند و حکومتی که از دوازده قبیله تشکیل شده بود و به شکل دوازده ایالت متحد بود تشکیل دادند.
طی قرن بعد، حکمرانان و پیامبران و انبیای بسیار حکومت و رهبری این قوم را در دست داشتند که از آن جمله حضرت ابراهیم خلیل، داوود، سلیمان و فرزندان آن ها را می توان نام برد.
پیامبران این قوم مذهب یکتاپرستی را بنیان نهادند و به تنظیم مجموعه ای از دستورات اخلاقی و آثار ادبی توفیق یافتند که سرانجام آثار آنان در تمدن مغرب زمین اثری خاص باقی گذاشت.
از نظر مذهب اصیل و تحریم نشده ی یهود، نه آنچه بعداً به وجود آمد، تکامل شخصیت و منش انسانی غایت و مقصود زندگی است. تهذیب اخلاق و تعالی نفس بیش از اندوختن دانش و مهارت و مال اندوزی اهمیت داشت.
چگونگی آموزش در قوم یهود
تعلیم و تربیت یهودیان باستان
تعلیم و تربیت در قوم یهود باستان به این صورت بود که خانواده و پدر و مادر حرمت فراوان داشتند. پدر علاوه بر سمت ارشدیت خانواده، وظیفه ی معلمی افراد خانواده را هم به عهده داشت و برای چندین قرن، آموزش فرزندان به عهده ی پدر بود.
در احادیث و اخبار می شنویم که انبیایی وجود داشتند که فقط مأمور ارشاد و هدایت خانواده یا قبیله ی خود بودند. انبیای بنی اسرائیل نیز همواره در آموزش کودکان تأکید می کردند و منظور از تعلیم و تربیت را آگاهی طفل به قوانین مذهبی و پیروی از آن می شمردند.
در حدود یکصد سال قبل از میلاد مسیح، در کنار هر کنیسه ی یهودی، مدرسه ای برای آموزش کودکان ساخته شده بود و در سال 64 قبل از میلاد یوشع بن جمال، خام خام اعظم قوم یهود، دستور داد در هر دهکده یک دبستان تأسیس شود و همه ی پسران از شش سالگی به بالا مجبور به حضور در مدرسه باشند و دختران در خانه تحت تعلیم قرار گیرند.
شاید این قدیمی ترین کوشش در تعلیم و تربیت قوم یهود برای اجباری کردن آن و حضور متعلمان در مدرسه باشد. آموزش مواد درسی بر سندیت و اعتبار مقام معلم استوار بود و با آن که به حفظ کردن معلومات و اطلاعات اهمیت می دادند، به بحث و اختلاف نظر نیز توجه می شد.
لازم به تذکر است که همین قوم یهود که خدا اراده فرمود ایشان را از بردگی به وسیله ی حضرت موسی رها کند و آنان را در زمین رهبر و امام گرداند، علی رغم تعلیمات عالیه ی پیامبران و انبیای متعدد، نخواستند به خوبی از آنچه به شکل نعمت در اختیارشان قرار گرفته بود استفاده کنند و بسیاری از آنان راه گمراهی را در پیش گرفتند.
حتی چند تن از انبیای خود را به قتل رساندند و به شرک بازگشت کردند که در قرآن مجید، از این قوم مذمت های فراوانی شده است.
در زمان حاضر نیز با آن که تعلیمات حضرت موسی و دیگر پیامبران، گرچه برخی تحریف شده، در اختیارشان است و افراد خوبی هم در میان آنان یافت می شوند، ولی باز هم عده ای از آنان مال اندوزی، دنیاپرستی و در نتیجه فساد را برگزیده اند و به نام مذهب یهود در دنیا فساد می کنند.
تعلیم و تربیت در مصر باستان چگونه بود ؟
تعلیم و تربیت در مصر باستان
مصریان دارای تمدنی بسیار قدیمی اند که سابقه ی آن به پنج هزار سال قبل از میلاد هم می رسد، ولی آنچه به طور مستند بر دیوارهای مقابر آن ها در اهرام و سردابه های محل دفن فرعون های آنان موجود است، به شکل بسیار جالبی تاریخ و وضع زندگی مردم آن زمان را نشان می دهد که از 3000 سال قبل از میلاد قابل مطالعه است.
همان طور که گفته شد، قوم یهود در 2300 قبل از میلاد از سرزمین خود یعنی کنعان به مصر رفتند این قوم از قرن ها قبل دارای تمدن و تعلیمات فکری بودند. آن ها بت پرست نبودند و در مصر که فراعنه ی خود را خدا می نامیدند، با تن دادن به بردگی حاضر نشدند که عقاید خود را از دست بدهند.
بدون شک اینان و مصریان از تمدن و اندیشه های یکدیگر تأثیر پذیرفته اند. قبلاً از هدف تعلیم و تربیت در مذهب اصیل و تحریف نشده ی یهود اطلاع یافتیم.
ولی در مقایسه با هدف تعلیم و تربیت مصریان باید گفت که اینان مانند چینی ها هدف عمده را در تعلیم و تربیت، پرورش منشیان و نویسندگان و کارمندانی می دانسته اند که برای دستگاه های دولتی سودمند باشند و کودکان را با شرح و بسط در اطراف مزایای این کارها تشویق می کردند.
در نوشته ای که روی یک پاپیروس به دست آمده است، چنین می خوانیم «به درس و علم دل بده و آن را همچون مادرت دوست بدار.» و روی کاغذ دیگری نوشته شده است: «هیچ چیز گران بهاتر از علم نیست.» و بر دیگری این جمله است: «هیچ حرفه ای نیست که آدمی در آن تحت امر دیگری نباشد، تنها مرد عالم است که در تحت حکومت خویشتن است.»
مثل اکثر سرزمین های عهد باستان، در مصر هم مدارس در داخل معبدها بودند و سازمان تعلیم و تربیت وابسته به این تشکیلات بود. کاهنان مذهبی، مقدمات علوم را به فرزندان خانواده های ثروتمند می آموختند.
یکی از کاهنان منصبی داشت که می توان آن را معادل وزیر فرهنگ و آموزش عصر ما دانست. دیکته و رونویسی از متن ها یکی از روش های اساسی تعلیم و تربیت مصریان بود و شاگردان مطالب خود را روی ورقه های سنگ آهک یا پاره های سفال می نوشته اند و فقط در سال های آخر درس بود که شاگرد حق داشت روی پاپیروس بنویسد.
با مطالعه ی وضع تعلیم و تربیت در مصر باستان به این نتیجه می رسیم که آموزش و پرورش به هیچ وجه عمومی نبوده و مثل اکثر سرزمین های دیگر در خدمت حکومت قرار داشته است.
تربیت برای توده ی مردم، عملی و حرفه ای، خانوادگی و صنفی بود و در بعضی از دوره ها، تربیت عقلانی نیز در مرحله ی ابتدایی به کارهای عملی افزوده می شد، از آن جمله خواندن و نوشتن، حساب ساده و هندسه برای تحدید حدود زمین هایی که هر بار از گل و لای نیل پوشیده می شد.
وضعیت تعلیم و تربیت در مصر باستان
تعلیم و تربیت عالی برای روحانیون، معماران، پزشکان و دفتردارانی بود که به طبقه ی بالا ترقی کرده بودند. محتویات آموزش شامل: مذهب، قوانین و معارف نجومی، ریاضی، مکانیک و پزشکی می شد. این پیوستگی کامل میان علم و دین، امتیاز فرهنگی به شمار می آمد.
به طور کلی می توان گفت در مصر باستان، منظور از تربیت بیشتر آماده کردن کاهنان بود که در میان آن ها احیاناً، قاضی، پزشک، مهندس، نویسنده و امثال آن ها دیده می شدند. بنابراین هدف تربیت امر دنیوی و آمیخته به جنبه های دینی بود.
دنیوی از آن جهت که می خواستند شاگردانی در فنون مختلف پرورش دهند تا زندگی مرفهی داشته باشند و دینی از آن جهت که بر اساس محبت خدایان از طریق پرستش و تقرب به آن ها عمل کنند.
اسناد تاریخی نشان دهنده ی این موضوع است که سرنوشت هر ملتی از ابتدای تاریخ، در دست حکام طاغوتی قرار داشت، آن حکام از تمام امکانات جهان برای تحکیم سلطه ی خود استفاده می کردند، در حالی که آنان که رهبری پیامبران و فیلسوفان و اهل دانش را پذیرا شده بودند، بیشتر از نعمت تعلیم و تربیت بهره مند می شدند،
و کمتر در خدمت حکام زمان قرار می گرفتند. نتیجه ای که از تعلیم و تربیت مصریان قدیم عاید شد، همان انقیاد و اطاعت محض و کورکورانه در برابر فرعون ها بود.
در نتیجه، هزاران سال برده باقی ماندند و صدها هزار نفر از آن ها در زیر شکنجه ی ناشی از کار یا در زیر سنگ های عظیم مقبره هایی که به شکل هرم و شکل های دیگر برای اجساد مومیایی شده ی فرعون ها ساخته می شد جان می سپردند و در اثر همان تربیت غلط، آنان را یارای طغیان نبود.