آشنایی با اصول کاشت و نگهداری درخت گیلاس

معرفی درخت گیلاس

گیلاس گیاه و درختی از سرده پرونوس است که میوه آن دارای هسته و گوشت‌دار است. میوه این درخت قرمز و گل‌های سفید دارد.البته در صورت پختن کامل حتی رو به سیاهی نیز میرود. ترکیه، ایالات متحده آمریکا و ایران از عمده تولیدکنندگان میوه گیلاس در جهان هستند.

گیلاس دارای گونه‌های متعدد و در تمام ایران پراکنده است. از گیلاس علاوه بر مصرف به عنوان میوه خام، مربا و کمپوت ساخته می‌شود. برگ آن به صورت دم کرده برای درمان بیماری کلیه و کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد.میوه گیلاس در سلامت چشم،سلامت پوست،پیری و کاهش وزن بسیار مؤثر می باشد.

گیلاس (Cherry) میوه‌ایست کوچک، شیرین و آبدار در رنگ‌هایی از زرد تا قرمز مایل به سیاه با هسته‌ای‌ سخت و کوچک که توسط گوشت میوه احاطه شده است. گیلاس از میوه‌هایی است که در اواخر فصل بهار و اوایل تابستان می‌رسد.

دامنه انتشار درخت گیلاس

سطح پراکندگی و انتشار درخت گیلاس بسیار وسیع به این معنا که در آب و هوای گرم و معتدل و سرد و معتدل سبز شده و محصول کافی می‌دهد اما با این وجود، بهترین هوا برای رویش و رشد این درخت، نقاط معتدل سرد مانند نواحی کوهستانی می‌باشد. با توجه به این که گیلاس در مقابل پوسیدگی قهوه‌ای حساس می‌باشد، باید در مکانی که آب و هوای برای توسعه این بیماری، خیلی سرد یا خیلی خشک می‌باشد کشت گردد. مناسب‌ترین مناطق برای درخت گیلاس مناطقی با باران‌های زمستانه خوب و تابستان‌های خشک و خنک می‌باشد.

گیاه شناسی درخت گیلاس

گیلاس یکی از خوشمزه ترین و محبوب ترین میوه هاست. این میوه شیرین و آبدار، کوچک و در رنگ هایی از زرد تا سرخ مایل به سیاه است. هسته گیلاس بسیار سفت و کوچک است که دور آن را گوشت پوشانده است. فصل گیلاس اوایل تیر و اواخر اردیبهشت است. ارتفاع درخت گیلاس بین 6 تا 9 متر است. شکوفه های گیلاس بسیار خوشبو، معطر و زیبا هستند که در اوایل بهار تولید می شوند. درختان گیلاس از نظر پذیرش گرده توسط مادگی گل ها، خودناسازگار و دگر ناسازگار هستند، به همین علت از درختان آلبالو نیز برای گرده افشانی در باغات گیلاس استفاده می شود.

نیازهای محیطی (اکولوژی) درخت گیلاس

آبیاری:

گیلاس ها به مناطقی که دارای بارندگی زمستانی است نیاز دارند .اما وجود باران در تابستان و بخصوص در زمان برداشت محصول به ضرر این گیاه است زیرا میوه برخی از ارقام گیلاس بخصوص آنهایی که گوشتی نرم دارند در برابر مشکل ترکیدگی ناشی از باران Rain ceacking بسیار حساس هستند . از طرفی خشکی خاک در تابستان منجر به عدم محصول دهی مناسب این درختان می شود بنابراین درختان جوان را می بایست زمانی که سطح خاک خشک شد آبیاری کرد که در طی فصل تابستان می تواند حدود ۳-۲ مرتبه آبیاری در طی هفته لازم باشد ، اما درختان بالغ بزرگ را می تواند یک بار در هفته آبیاری کرد.

عمق آبیاری باید در حدی باشد که حداقل یک متر از خاک را به شکل عمودی به خوبی مرطوب کند. همچنین محدوده آبیاری بهتر است که حتما در سایه انداز درخت باشد و اگر تنه درخت را مرکز یک دایره در نظر بگیریم ، دایره ای به قطر ۶۰ سانتیمتر (شعاع ۳۰ سانتیمتر) حتما باید به خوبی آبیاری شود.

نور:

وجود نور مستقیم آفتاب حداقل به مدت ۸-۶ ساعت برای درختان گیلاس ضروری است. مکانهایی که از نور کمی برخوردار هستند یا میوه تولید نمی کنند و یا میوه های کمی که تولید میکنند ترش مزه است. در واقع وجود نور مستقیم آفتاب در شیرین شدن میوه های درختان گیلاس نقش دارد.

دما:

گیلاس در مناطقی که تابستانهای خشک و خنک دارند خوب به عمل می آید. تابستانهای داغ و گرم برای این گیاه مناسب نیست. زیرا چنین شرایطی موجب می شود که میوه هایی با دو هسته به هم چسبیده و یا میوه های دو قلو شکل گیرد که اگرچه از نظر شکل جالب هستند اما از نظر اقتصادی موجب کاهش کیفیت محصول می شوند. تحمل سرمای درختان گیلاس در برابر سرمای زمستان حدود ۲۵-درجه سانتیگراد است و برای اینکه نیاز سرمایی این گیاه برطرف شود و بتواند به فعالیت گلدهی خود ادامه دهد می بایست در حدود ۱۲۰۰-۵۰۰ ساعت را در طی زمستان حتما در دمای زیر ۷ درجه بگذارند. به همین دلیل کاشت این گیاه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری یا امکان پذیر نیست و یا نتیجه خوبی در میوه دهی نخواهد داشت. زیرا در چنین مکانهایی نیاز سرمایی این درختان برطرف نمی شود.

خاک:

درخت گیلاس به دلیل داشتن ریشه های کم عمق و سطحی نیاز به خاک با زهکشی و بافت خوب تا عمق ۱/۵ متری است .بهترین نوع خاک برای گیلاس، خاکهای لومی شنی است و می توان گفت این خاک تقریبا نوعی خاک معمولی است که حاوی شن می‌باشد و به همین دلیل زهکش خوبی نیز دارد. زهکش خوب خاک برای درختان گیلاس مهم است زیرا این درختان خاکهای مرطوب را تحمل نکرده و ریشه هایشان خواهد پوسید. همچنین خاکهای اسیدی برای این درختان مناسب نیستند و بهتر است خاک محل کاشت کمی قلیایی باشد . البته زیاده روی در افزایش اسیدیته خاک و قلیایی کردن بیش از اندازه آن نیز اثر منفی در رشد این گیاهان دارد. در باغات گیلاس اگر درختان گیلاس بر روی پایه های بذری قرار داشته باشند (یعنی با عمل پیوند تکثیر شده باشند اما پایه با کاشت بذر و رشد گیاه از بذر حاصل شده باشد) فاصله درختان را به دلیل قوی بودن پایه حدود ۸-۷ متر باید در نظر گرفت. اما بر روی سایر پایه ها بخصوص انواع کوتاه قامت می توان این فاصله را کمتر و در حدود ۵-۴ متر در نظر گرفت.

شرایط مناسب رشد درخت گیلاس

درخت گیلاس در هر نوع زمینی می‌روید و به رشد کافی می‌رسد اما زمین‌های رسی مرطوب یا زمین‌های خیلی خشک برای آن مناسب نیستند. برای کاشت درخت گیلاس باید توجه نمود که رو به جنوب یعنی نقاطی که در مقابل آفتاب قرار می‌گیرد، کشت نشود.

بهترین شاخص برای رسیدگی محصول درخت گیلاس، نیروی لازم برای جدا کردن میوه از درخت است به این معنی که زمانی که میوه می‌رسد، اتصال بین شاخه میوه سست شده و نیروی نیروی کمی برای جدا کرده میوه از درخت مورد نیاز است.

گیلاس و آلبالو به آب و هوای گرم در فصل رشد و بدون بارندگی در اواخر زمان برداشت و سرمای مناسب در دوره استراحت نیاز دارد. میزان سرما باید به گونه ای باشد که حداقل بین ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ ساعت سرمای مؤثر (۵ تا ۷ درجه سانتیگراد) را تأمین کند.

با توجه به اینکه حداکثر رشد و ذخیره مواد غذایی در درخت گیلاس بعد از برداشت میوه صورت می پذیرد، وجود دما و تغذیه و آبیاری مناسب پس از برداشت میوه در میزان تشکیل گل و عملکرد در سال بعد کاملا مؤثر است.

خاکهای با بافت سنگین به هیچ عنوان برای گیلاس – بخصوص زمانی که از پایه محلب استفاده می شود – مناسب نیست. بهترین بافت خاک برای کشت گیلاس رسی شنی با مقدار مناسب از مواد آلی و PH برابر ۶ تا ۷ است.

انواع درخت گیلاس

دو نوع اصلی از گیلاس وجود دارد:

گیلاس شیرین: یعنی‌‌ همان گیلاسی که به صورتِ تازه از درختتان می‌خورید. پرورش دهندگانِ خانگی این نوع را ترجیح می‌دهند چون می‌توانند آن‌ها را به صورتِ تازه میل کنند.

گیلاس ترش: که در پخت و پز استفاده می‌شود. این نوع از گیلاس اغلب توسطِ کشاورزانِ حرفه‌ای در باغ هایِ میوه پرورش داده می‌شود.

اگر تفاوت بین گیلاسِ شیرین و ترش را متوجه نشدید، میوه تازه هر کدام را از درخت جدا کرده و بخورید! آنگاه مطمئناً متوجه تفاوتشان خواهید شد!!!

چوب درخت گیلاس سخت است و به همین دلیل گزینه خوبی برایِ تولیدِ وسایلِ خانگی است. این چوب همچنین چوبِ خوبی برایِ سوختن در شومینه است.

روش تکثیر درخت گیلاس

درخت گیلاس از دانه‌اش رشد می‌کند. یعنی‌‌ همان هسته‌ای که در وسطِ میوه گیلاس قرار دارد. اگر تعدادی از این دانه‌ها را در باغ بکارید، سالِ بعد نهال هایِ کوچکی از این گیاه را در باغ‌تان مشاهده خواهید کرد؛ اما امروزه بسیاری از مردم این نهال‌ها را به صورتِ آماده از گلخانه‌ها تهیه می‌کنند. آن‌ها ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند و چند سال طول می‌کشد تا محصول دهی خود را آغاز کنند. شما همچنین می‌توانید شاخه های گیلاس را به درختان میوه دیگر پیوند بزنید.

روش کاشت درخت گیلاس

نهال این گیاه را در فصلِ بهار یا تابستان به باغ یا باغچه خود منتقل کنید. به احتمالِ زیاد ظرف یا گلدانِ نهالی که خریداری کرده‌اید از جنسِ تجزیه پذیر است و در خاکِ مرطوب به سرعت شکسته و تجزیه می‌شود و به ریشه‌ها اجازه می‌دهد که به راحتی از آن عبور کرده و در خاک گسترش یابند. اما اگر این گونه نبود و گلدانِ نهالتان از جنسِ پلاستیک و ماده‌ای دیگر بود، نیاز است که ریشه‌ها را از آن خارج کنید و سپس آن‌ها را در خاک بکارید. حالا گودالی در خاک حفر کنید که سه برابرِ اندازه ریشه نهالتان عمق و پهنا داشته باشد؛ سپس مقدارِ زیادی کود یا کمپوست غنی به همراه خاک تازه درون آن بریزید.

اگر گلدانتان تجزیه پذیر (از جنس تورب یا زغال گیاهی است) شکست‌هایی را در آن ایجاد کنید تا بر سرعتِ تجزیه آن بیافزایید؛ سپس نهالتان را تا جایی که قبلاً درونِ خاک قرار داشته است، در خاک بگذارید (آن را عمیق‌تر نکارید)، حالا اطرافِ ریشه‌ها را با مخلوطی از خاک و کود گیاهی یا کمپوست پُر کنید. خاک را در اطراف درختتان فشار داده و سفت کنید.

اگر در منطقه‌تان وزش باد زیاد است، در سال های ابتدایی زندگی نهال آن را به یک تیر چوبی قائم ببندید تا صاف بماند و در اثرِ وزش باد آسیب نبیند. به گیاه‌تان به خوبی و عمیقاً آب بدهید. آبیاریِ عمقی را مکرراً انجام دهید تا به ریشه هایِ جدید اجازه رشد و گسترش دهید.

چگونه درخت گیلاس را پرورش دهیم؟

پس از اینکه نهالِ گیلاس‌تان در باغ یا باغچه‌تان مستقر شد و پا گرفت، دیگر به خوبی و با توجه و مراقبتِ اندکی به رشدِ خود ادامه خواهد داد. در سال های اولیه عمر درخت از تقویت کننده هایِ جامد (که به آرامی آزاد می‌شوند) استفاده کنید تا رشد سالم و سریعِ آن را تضمین نمائید.

هر بهار قبل از اینکه جوانه‌ها باز شوند، درختتان را با روغن هایِ مخصوص اسپری کنید. این کار بسیاری از آفات را از بین می‌برد. سپس در صورتی که مشکلی در مورد آفات یا بیماری‌ها وجود دارد به طور مکرر در طول فصل رشد نیز درختتان را با اسپری هایِ مخصوص آن سمپاشی کنید. توصیه می‌کنیم که از اسپری یا سمپاشی کردن درخت در زمانِ نزدیک به برداشت محصول پرهیز کنید. از هر ماده‌ای که برای اسپری کردن استفاده می‌کنید، بر طبقِ دستورالعمل نوشته شده بر رویِ برچسبِ آن استفاده کنید.

هرس کردن درخت گیلاس

مانند گیاهان دیگر، هرس کردن به تضمینِ سلامتیِ درخت گیلاس کمک می‌کند. این کار باید در اوایلِ بهار صورت بگیرد یعنی قبل از اینکه رشد درخت در سالِ جدید شروع شود.

درخت‌تان را به صورت سالانه هرس کنید. شاخه هایِ مرده و یا ناسالم را از درخت جدا کنید. نواحیِ بیش از حد پُر شاخه درخت را نیز هرس کنید؛ این کار موجب می‌شود تا هوا و نورِ خورشید به همه قسمت‌هایِ درخت برسد و در نتیجه سلامتِ عمومیِ درختتان را تضمین می‌کند. همچنین می‌توانید برای شکل دهی به شاخه‌های درخت از هرس کردن استفاده کنید.هرس سالانه درختتان را کوچک‌تر و کنترل پذیر‌تر می‌کند.

آفات و بیماریهای درخت گیلاس

شپشک های گیاهی، لارو حشرات چوبخوار، مگس گیلاس و کنه تار عنکبوتی از جمله آفات گیلاس هستند. شانکر باکتریایی، کرون گال یا کال طوقه، یک بیماری مجهول که باعث کوچک ماندن برخی میوه های گیلاس می شوند، پوسیدگی قهوه ای، پیچش برگ گیلاس، لکه برگی، پوسیدگی طوقه، فیتوفترا از جمله بیماری های قارچی دیگری است.

بیشتر بخوانید:

با روش کاشت درخت انگور و نگهداری از آن آشنا شوید

راهنمای کاشت درخت به و نگهداری از آن

اصول کاشت درخت دارچین