جغرافیای طبیعی آفریقا:
قاره آفریقا یکی از پنج قاره جهان و از حیث بزرگی دومین قاره پس از آسیا می باشد . مساحت آن 30335000 کیلومتر مربع است که به این مقدار 20% خشکی های جهان را داراست . آفرقا به واسطه تنگه سوئز و صحرای سینا به آسیا اتصال داشته و هم اکنون توسط کانال سوئز از آن جدا شده است
در شمال آفریقا دریای مدیترانه، در غرب آن، اقیانوس اطلس و در شرق آن نیز اقیانوس هند و دریای سرخ و خلیج عدن قرار دارد.
قسمتهای شمالی و مرکزی این قاره پوشیده از صحرایی بی آب و علف است و بزرگترین صحرای جهان به نام صحرای بزرگ آفریقا با 8400000 کیلومتر مربع مساحت، در آن قرار دارد.
اما دو منطقه شمال آن در مجاورت دریای مدیترانه و جنوب این قاره معتدل و حاصلخیزی می باشند. خط استوا این قاره را به دو بخش تقریبا مساوی تقسیم می کند به همبن دلیل بیشتر مساحت آفریقا در منطقه مدارین ( مدار راس السرطان و مدار راس الجدی ) قرار گرفته که گرمای زیاد آنرا توجیه می کند.
آب و هوای مناطق مجاور با آبهای اقیانوس، گرم و مرطوب ( شرجی ) است، باران های سیل آسا فرو می ریزد و لذا این نواحی پوشیده از جنگلهای استوایی می باشند.
بزرگترین رود جهان که نیل نام دارد از رشته کوههایی در مرکز این قاره سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود 6671 کیلومتر به دریای مدیترانه می ریزد.
یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان، یعنی تمدیان مصریان باستان نیز در کنار همین رود شکل گرفت . قدمت این تمدن به چهار الی پنج هزار سال پیش می رسد . اهرام ثلاثه و معابد دیگر از جمله آثار این دوره می باشد . در قستهای مرکزی آفریقا رشته کوههایی قرار گرفته و بلندترین قله این قاره کایمانجارو نام دارد. این قله با 5895 متر ارتفاع بیست و یکمین قله جهان محسوب می گردد.
همچنین سومین دریاچه جهان از حیث بزرگی با 68800 کیلومتر مربع مساحت، به نام دریاچه ویکتوریا در شمال کشور تانزانیا جای گرفته است.
قاره آفریقا از حیث منابع زیرزمینی یکی از غنی ترین قاره های جهان است. تقریبا تمام الماس جهان و بیش از یک سوم طلاهای کشف شده متعلق به این قاره می باشد. لازم به ذکر است که بعضی از سرشارترین منابع مس جهان در غرب دریاچه های داخلی قرار دارد.
این قاره از حیث تنوع جانوری نیز در مکان بالایی ایستاده است . جانورانی مانند زرافه، اوکایی، اسب آبی، گوریل، شیر، پلنگ، کرگدن دو شاخ،. گورخر آفریقایی، آهو، بوفالوی آفریقایی، فیل آفریقایی، مرغ گینه، کفتار آفریقایی، انواع مارها، شترمرغ صحرایی، انواع تمساحها و انواع حشرات.
بزرگترین کشور آفریقا سودان و کوچک‌ترین منطقه آن جزایر سیشل که در اقیانوس هند می‌باشد.کوچک‌ترین کشور ناحیه خشکی آن گامبیا است.
شمالی ترین نقطهٔ آفریقا دماغه الغیران(درکشور تونس)،جنوبی ترین نقطه دماغه آگولهاس(در کشور آفریقای جنوبی)، شرقی ترین نقطه دماغه گوآردافوئی(در کشور سومالی)و غربی ترین نقطه نوک المادی(در کشور دماغه سبز) می‌باشد.
آب و هوای آفریقا از اقلیم حاره ای| حاره‌ای تا فراشمالگان در بالاترین قلل آن در نوسان است. در ناحیه شمالی آن عمدتاً بیابان یا مناطق بایر وجود دارد، در حالی که مناطق مرکزی یا جنوبی شامل دشتهای گرم (استوایی) و نواحی جنگلی بارانی بسیار متراکم می‌باشد. با این همه دو نوعی همگرایی در الگوهای گیاهی همچون ساحل و استپ غالب است.
تمدن و تاریخ آفریقا:
همانطور که گفته شد قاره آفریقا محل پذیرش یکی از قدیمیترین تمدنهای جهان در دره نیل می باشد و تمدن مصری با چهار هزار سال سابقه در ردیف کهنترین تمدن ها یعنی تمدن بین النهرین جای دارد.
داخل این قاره تا قرن 15 میلادی ناشناخته و نفوذ به آن به دلیل موانع بی شمار طبیعی غیرممکن می نمود و البته هنوز هم شناسایی کامل آن میسر نگشته است. در ایام باستانی کوششهایی برای نفوذ به عمق این قاره انجام شد. هرودوت در قرن پنم قبل از میلاد و هیئت اعزامی نرون ( امپراطور روم ) در قرن اول بعد از میلاد، هردو برآمدند تا یکی از معماهای قدیم یعنی کشف منبع نیل را حل کنند، ولی ناکام ماندند.
در سال 146 قبل از میلاد، دولت کارتاژ که در شمال آفریقا، حکومت بسیار نیرومندی تشکیل داده بود از رومی ها شکست خورد و به این ترتیب شمال آفریقا برای مدت زیادی تحت استعمار رومیان درآمد.
در قرن هفتم میلادی مطابق با قرن اول هجری پای مسلمانان به آفریقا باز شد و در مدت چند قرن پس از آن سراسر شمال آفریقا تحت سلطه آنان قرار گرفت. مسلمانان حتی از طریق شمال آفریقا و تنگه جبل الطارق به اندلی ( اسپانیا ) حمله کردند و سالها در آن به حکومت پرداختند.
آخرین حکومتهای مسلمانان مربوط به دوران عثمانی در قرون 17 و 18 و 19 می باشد.
اما در قرن 15 اروپائیان شروع به جستجوی سواحل آفریقا کردند. در همین ایام توانستند قاره آفریقا را از قسمت جنوبی آن دور بزنند ( دماغه افیدیک—-) در قرون 16 و 17 میلادی به تدریج پای سوداگران پرتغالی، هلندی، فرانسوی، بریتانیایی به این قاره باز شد و سرانجام جستجوی « سپیک » در سال 1876 و دیگران سرچشمه رود نیل را مکشوف ساخت.
کشف ثروت سرشار در داخل این قاره، باعث استعمار پر دامنه آن از سوی اروپائیان شد، به طوریکه در سال 1912 این قاره بین دول اروپائی تقسیم شد و تنها مصر و حبشه و لیبی تا حدودی استقلال داشتند.
پس از جنگ جهانی اول، مستعمرات آلمان بین فرانسه و انگلستان تقسیم گردید. در دومین سال جنگ جهانی دوم، یعنی در سال 1941 آلمان به کمک متحد خود یعنی ایتالیا به شمال آفرقا شتافت و توانست تا نزدیکی های کانال سوئز نیز پیشروی کند. در این منطقه جنگ های بسیار مهمی بین متحدین و متفقین به وقوع پیوست و نقطه عطف جنگ جهانی دوم نیز در این منطقه رقم خورد.
اما با تلاشهای گسترده بریتانیا که در مصر مستقر بود و با کمک های آمریکا، متحدین در این ناحیه شکست خوردند و سرانجام بقایای سپاه آلمان در سال 1943 از این قاره خارج گشتند.
پس از جنگ جهانی دوم، به تدریج تمامی کشورهای این قاره زیر نظر سازمان ملل متحد به استقلال رسیدند.
اقتصاد آفریقا
نقشه کمیته اقتصادی آفریقاتا حدود زیادی به دلیل اثرات استعمار، دولتهای فاسد و مستبد، آفریقا فقیرترین قاره مسکونی دنیا است. بر طبق گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال۲۰۰۳، ۲۵ رده پایینی جدول کشورها (از رتبه ۱۵۱ ام تا ۱۷۵ ام) همگی کشورهای آفریقایی بوده‌اند.
در حالی که رشد سریع در چین و اکنون در هند، و نیز رشد میانه در آمریکای لاتین میلیونها (واحد) فراتر از زندگی موجود رفته‌است، آفریقا از نظر تجارت، سرمایه گذاری خارجی، و درآمد سرانه روند قهقرائی داشته‌است. این فقر اثراتی از جمله امید به زندگی پایین، تنش، و بی ثباتی – که عوامل دخیل در فقر قاره هستند، گسترش داده‌است.
برخی نواحی، به خصوص بوتسوانا و آفریقای جنوبی موفقیت اقتصادی را تجربه نموده‌اند، من جمله افتتاح بازار سهام ژوهانسبورگ. این مسئله تا حدودی در اثر ثروت منابع طبیعی شان به عنوان تولید کننده عمده طلا و الماس با هم بوده، و تا حدودی نیز به دلیل نظام قانونی مناسب و پایدار آن می‌باشد. همچنین آفریقای جنوبی به سرمایه مالی، بازارهای متعدد، کار مهارتی، و اولین زیرساختار در بیشتر (بخش‌های) کشور خود دست یافته‌است. کشورهایی همچون غنا، کنیا، کامرون و مصر، دیگر کشورهای آفریقائی هستند که پیشرفتهای قابل مقایسه داشته‌اند.
نیجریه بر روی یکی از بزرگترین ذخایر ثابت شده نفت در جهان قرار گرفته‌است و ضمن داشتن یکی از سریعترین اقتصادهای در حال رشد در جهان، بیشتر جمعیت را در میان کشورهای آفریقایی دارد.
از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵، رشد اقتصادی با متوسط ٪۵ در سال ۲۰۰۵، به اوج خود رسید. اما برخی کشورها رشد اقتصادی بیشتری (٪+۱۰) را داشته‌اند، به خصوص آنگولا، سودان و گینه استوائی، که هرسه کشور اخیراً شروع به استخراج ذخایر نفتی خود کرده‌اند.
کشورهای قاره آفریقا :
آفریقای جنوبی | آفریقای مرکزی | آنگولا | الجزایر | اتیوپی | اریتره | اوگاندا | بنین | بوتسوانا | بوروندی | بورکینافاسو | تانزانیا | توگو | تونس | جیبوتی | چاد | رواندا | زامبیا | زیمبابوه | سائوتومه و پرنسیپ | ساحل عاج | سنگال | سوازیلند | سودان | سومالی | سومالی‌لند | سیرالئون | سیشل | صحرا | غنا | کامرون | کنگو | کنگو | کنیا | کومور | کیپ‌ورد | گابون | گامبیا | گینه | گینه استوایی | گینه بیسائو | لسوتو | لیبریا | لیبی | مالاوی | مالی | مراکش | مصر | موریتانی | موریس | موزامبیک | نامیبیا | نیجر | نیجریه |
متعلقات: جزایر قناری | سوتا و ملیلا | جزایر مدیرا | مایوت | ریونیون | سنت هلن و ضمائم
منابع:
اطلس کامل گیتاشناسی / لغت نامه دهخدا/ویکی پدیا