در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، نرخ ترک تحصیل به بیشترین مقدار خود در نیم دهه اخیر رسیده است. نکته قابل توجه آن است که نرخ ترک تحصیل در سال اخیر، حتی از ایام کرونا که برخی از دانش‌آموزان به‌دلیل عدم دسترسی به وسایل ارتباطی و اینترنت ترک تحصیل کردند نیز، بیشتر است. کارشناسان معتقدند که مهم‌ترین عامل افزایش میزان ترک تحصیل در سال‌های گذشته، افزایش فقر در یک دهه اخیر بوده است. نرخ فقر در سال ۱۴۰۱ به ۳۰درصد رسیده است و بسیاری از مردم ایران توانایی تأمین نیازهای ابتدایی خود را نیز ندارند و این مسئله بر تحصیل فرزندانشان مؤثر است؛ بنابراین، به نظر می‌رسد که برخی از دانش‌آموزان به جای تحصیل، برای تأمین نیازهای خود وارد بازار کار می‌شوند. علاوه‌براین، ارزش تحصیل برای کسب درآمد نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته و موجب شده است تا انگیزه دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل کاهش یابد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ نرخ ترک تحصیل دانش‌آموزان در تمامی مقاطع تحصیلی افزایش یافته است. در این سال تحصیلی نرخ ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی با افزایش ۰.۲۵ واحد درصدی به ۱.۲ درصد رسیده است. ترک تحصیل در مقطع ابتدایی موجب افزایش بی‌سوادی در آینده می‌شود و بسیار نگران‌کننده است.
افزایش ترک تحصیل کودکان معلول به دلیل فقر
به گزارش دنیای اقتصاد، کارشناسان معتقدند افزایش میزان ترک‌تحصیل با افزایش نرخ فقر در سال‌های گذشته رابطه تنگاتنگی دارد. در حال حاضر نرخ فقر در ایران ۳۰ درصد است؛ به عبارت دیگر، حدود یک‌سوم از جمعیت ایران توانایی تهیه نیازهای اساسی خود را ندارند. در چنین شرایطی حتی اگر تحصیل رایگان باشد، هزینه‌های جانبی آن موجب می‌شود برخی از خانوارها از تحصیل فرزندان خود چشم بپوشند. علاوه بر این، امکان آن وجود دارد که با توجه به افزایش پدیده کار کودکان، دانش‌آموزان ترک‌تحصیل‌کرده به کارهایی از قبیل شاگردی و زباله‌گردی مشغول شوند. علاوه بر این، برخی از دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم به دلایلی مانند ناکامی برخی از تحصیل‌کردگان در یافتن شغل متناسب با تحصیلات خود، ترجیح می‌دهند به جای ادامه‌تحصیل، زودتر وارد بازار کار شوند.
بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط مرکز آمار، در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، نرخ ترک‌تحصیل دانش‌آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف افزایش یافته است. در سال مذکور نرخ ترک‌تحصیل در مقطع ابتدایی با فزایش ۰.۲۵ واحد درصدی نسبت به سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰، به ۱.۲ درصد رسیده است. در این سال تحصیلی در دوره ابتدایی نرخ ترک‌تحصیل پسران ۱.۲۱ و نرخ ترک‌تحصیل دختران معادل ۱.۱۹ درصد بوده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش میزان ترک‌تحصیل در این مقطع می‌تواند آسیب‌های قابل‌توجه و بعضا جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد. برای مثال اگر فردی در سال‌های اولیه مقطع ابتدایی ترک‌تحصیل کند، از داشتن مهارت‌هایی مانند خواندن و نوشتن نیز محروم می‌شود. علاوه بر این، آمارهای مربوط به بازماندگان از تحصیل نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، بیش از ۱۷۵ هزار از دانش‌آموزان دوره ابتدایی از تحصیل جامانده‌اند.
با وجود آنکه جمعیت جاماندگان از تحصیل نسبت به سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ کاهش یافته، بااین‌حال همچنان عدد نگران‌کننده‌ای است. نگاهی به آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد بیشترین میزان جاماندگی از تحصیل در مقطع ابتدایی مربوط به سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بوده است. در این سال مدارس از ابتدای سال تحصیلی به صورت مجازی افتتاح شدند. گفته می‌شد که برخی از دانش‌آموزان به دلیل عدم دسترسی به اینترنت و وسایل ارتباطی لازم برای دسترسی به آموزش‌های مجازی، مجبور به کناره‌گیری از تحصیل شدند.
تا پیش از این، میزان بازماندگان از تحصیل در دوره ابتدایی حدود ۱۴ هزار نفر بود. در حال حاضر نیز برخی از کارشناسان معتقدند اصلی‌ترین دلیل ترک‌تحصیل در این مقطع تحصیلی، مشکلات اقتصادی خانوارهاست. در سال ۱۴۰۱، نرخ فقر در ایران معادل ۳۰ درصد بوده است. به عبارت دیگر در حال حاضر حدود یک‌سوم از جمعیت ایران توانایی تهیه نیازهای اساسی خود را ندارند. در چنین شرایطی حتی اگر تحصیل رایگان باشد، هزینه‌های جانبی آن موجب می‌شود برخی از خانوارها از تحصیل فرزندان خود چشم بپوشند. علاوه بر این، در سال‌های گذشته پدیده زباله‌گردی و تکدیگری کودکان به صورت قابل‌توجهی افزایش یافته و احتمال آن می‌رود که تعدادی از دانش‌آموزان ترک‌تحصیل‌کرده به این فعالیت‌ها بپردازند.
با تحصیلات آکادمیک می‌توان کار کرد؟
با تغییر مقطع تحصیلی از ابتدایی به متوسطه دوره اول، نرخ ترک‌تحصیل نیز افزایش می‌یابد. در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، نرخ ترک‌تحصیل در مقطع متوسطه دوره اول با افزایش ۱.۱ واحد درصدی به ۵.۴۷ درصد رسیده است. در این مقطع تحصیلی نرخ ترک‌تحصیل پسرها معادل ۶.۵ و نرخ ترک‌تحصیل دخترها معادل ۴.۳ درصد بوده است. در سال تحصیلی مذکور تعداد بازماندگان از تحصیل در مقطع دوره متوسطه اول با افزایش ۸ هزار نفری نسبت به سال تحصیلی قبلی، به ۱۹۷ هزار و ۶۹۰ نفر رسیده است. بااین‌حال بیشترین میزان افزایش نرخ ترک‌تحصیل مربوط به متوسطه دوره دوم بوده است. در سال تحصیلی گذشته نرخ ترک‌تحصیل در مقطع متوسطه دوره دوم با افزایش ۱.۷۲ درصدی، به ۴.۰۴ درصد رسیده است. در این سال نرخ ترک‌تحصیل دختران معادل ۳.۵ و نرخ ترک‌تحصیل پسران معادل ۴.۵ درصد بوده است.
در سال‌های گذشته عواملی مثل ناکامی برخی از جوانان در یافتن شغل، در حالی‌که از تحصیلات آکادمیک برخوردار بودند، موجب شده برخی به این نتیجه برسند که آغاز فعالیت در بازار کار به جای ادامه‌تحصیل انتخاب بهتری است؛ بنابراین احتمال آن می‌رود که علاوه بر مشکلات اقتصادی، انگیزه‌های این‌چنینی نیز در زمینه ترک تحصیل افرادی که در این مقطع تحصیلی هستند، موثر باشد.
تاثیر اقتصاد بر آموزش
در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، نسبت دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به کل دانش‌آموزان افزایش یافته و با افزایش ۱.۶ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به ۱۴ درصد رسیده است. این نسبت در مقطع ابتدایی بیش از دیگر مقاطع است. در سال‌های گذشته بسیاری از والدین دانش‌آموزان به این نتیجه رسیده‌اند که به جای استفاده از مدارس دولتی، با پرداخت شهریه فرزندان خود را در مدارس غیرانتفاعی ثبت‌نام کنند. مهم‌ترین دلیل والدین برای این کار تفاوت زیاد کیفیت آموزش در مدارس دولتی و غیردولتی است. گفته می‌شود در سال‌های گذشته تحریم‌های اقتصادی موجب شده درآمدهای دولت کاهش یابد. کاهش این درآمدها در کیفیت آموزش دولتی نیز موثر واقع شده و اگر افراد توانایی پرداخت هزینه تحصیل فرزند خود را داشته باشند، ترجیح می‌دهند که فرزندانشان در مدارس غیردولتی تحصیل کنند.