محققان خواب به این نتیجه رسیده‌اند که در بیشتر موارد، فلج خواب به سادگی نشانه آن است که بدن شما در مراحل خواب به سختی حرکت می‌کند یا حتی حرکت نمی‌کند.
البته محققان فلج خواب را با مشکلات و مسائل روانی اساسی مرتبط دانسته‌اند. اما در قرون گذشته این پدیده‌ای که امروز منشا علمی دارد را به طرق مختلف تعبیر کرده‌اند و اغلب به حضور بختک یا شیطان در زمان خواب نسبت داده‌اند. تقریبا در هر فرهنگ در طول تاریخ داستان‌ها و روایات و افسانه‌هایی از «موجودات شیطانی در سایه» وجود داشته که انسان‌های بی پناه را در شب به وحشت می‌انداختند. مردم مدت‌هاست که به دنبال توضیحی برای این فلج مرموز و احساس وحشت ناشی از آن در زمان خواب بوده‌اند. نگرانی و ترس از بختک هم به آثار هنرمندان نقاش راه یافته و هنری فوسلی نقاش سوئیسی در قرن هجدهم تابلویی از بختک کشیده که امروزه مشهورترین نقاشی وی است.
فلج خواب چیست؟
«فلج خواب» ناتوانی در حرکت عین هوشیاری است. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بین مراحل بیداری و خواب به سر می‌برد. در طول این موقعیت انتقالی از بیداری به خواب، ممکن است برای چند ثانیه تا چند دقیقه نتوانید حرکت یا صحبت کنید. برخی از افراد نیز ممکن است احساس فشار یا احساس خفگی کنند. فلج خواب ممکن است با سایر اختلالات خواب مانند «نارکولپسی» همراه باشد. نارکولپسی یک اختلال مربوط به دستگاه عصبی است که در جریان آن فرد مبتلا، میزان خواب بیش از اندازه‌ای را تجربه کرده و ممکن است به یک‌باره، چندین و چند مرتبه در طول شبانه‌روز به خواب رود. فلج خواب می‌تواند بین چند ثانیه تا ۲۰ دقیقه طول بکشد.
علل فلج خواب
اینکه «فلج خواب» چرا یا چگونه اتفاق می‌افتد، مشخص نیست. محققان بر این باورند که فلج خواب به دلیل اختلال در چرخه حرکت سریع چشم ایجاد می‌شود، زیرا بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که افراد در مرحله خواب «آر ای ام» یا در حال خارج شدن از آن هستند. در این مرحله بدن به طور کامل فلج می‌شود و تنها قلب، دیافراگم، ماهیچه‌های چشم، و ماهیچه‌های صاف مانند ماهیچه‌های روده‌ها و رگهای خونی فعال می‌مانند. در این بازه هوشیاری کم است و از این ناتوانی آگاهی ندارید؛ اما اگر قبل از پایان مرحله «آر ای ام» هوشیار شوید، ممکن است متوجه شوید که نمی‌توانید حرکت یا صحبت کنید.
ناکولپسی و دلایل فلج خواب
هر فردی که به فلج خواب مبتلا است، به نارکولپسی نیز مبتلا است. کارشناسان خواب معتقدند فلج خواب ممکن است تا حدی ژنتیکی باشد. دلایل دیگر این وقوع این پدیده عبارتند از استرس و اختلال در برنامه خواب مخصوصا برای افرادی که به دلیل سفرهای طولانی یا تفاوت زمانی در ساعات روز و شب دچار جت لگ شده‌اند. چندین تحقیق یگر نیز اضطراب اجتماعی یا اختلال هراس را تا حد زیادی با فلج خواب مرتبط دانسته‌اند.
چه افرادی به فلج خواب مبتلا می‌شوند؛ علائم این خواب چیست؟
از هر ۱۰ نفر، ۴ نفر ممکن است فلج خواب داشته باشند. این وضعیت رایج اغلب اولین بار در سال های نوجوانی مشاهده می‌شود. اما افراد در هر سنی می توانند آن را داشته باشند. فلج خواب ممکن است در خانواده‌ها ایجاد شود. عوامل دیگری که ممکن است با فلج خواب مرتبط باشند عبارتند از:
- کمبود خواب
- تغییر برنامه خواب
- شرایط روانی مانند استرس یا اختلال دوقطبی
- به پشت خوابیدن
- سایر مشکلات خواب مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات پادر شب
- استفاده از برخی داروها
- استفاده بیش از حد از مواد مخدر
فلج خواب چگونه درمان می‌شود؟
اکثر مردم برای فلج خواب نیازی به درمان ندارند. اگر مضطرب هستید یا نمی‌توانید خوب بخوابید، درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای مانند نارکولپسی می‌تواند به شما کمک کند. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بهبود عادات خواب؛ مانند اطمینان از داشتن ۶ تا ۸ ساعت خواب در هر شب
- استفاده از داروهای ضد افسردگی(در صورت تجویز پزشک) برای کمک به تنظیم چرخه خواب
- درمان هر گونه مشکل سلامت روان که ممکن است به فلج خواب کمک کند
- درمان هر گونه اختلال خواب دیگر، مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات پا
در مورد فلج خواب چه کنیم؟
اگر هر از گاهی فلج خواب گریبان شما را می‌گیرد، می‌توانید اقداماتی به شرح زیر را در خانه برای کنترل این اختلال انجام دهید:
- مطمئن شوید که خواب کافی دارید.
- هر کاری که می توانید برای کاهش استرس در زندگی خود انجام دهید، به خصوص درست قبل از خواب.
- اگر به پشت می‌خوابید، موقعیت‌های جدید خواب را امتحان کنید. متخصصان خواب ارتباطی بین خوابیدن به پشت و فلج خواب یافته‌اند.
اگر فلج خواب به طور معمول مانع از خواب راحت شما می‌شود، حتما به پزشک مراجعه کنید.