همانگونه که می‌دانید پیشگیری و درمان بیماری‌ها نقش مهمی در افزایش شاخص امید به زندگی دارد. از آنجایی که در طول تاریخ، وبا یکی از بیماری‌های خطرناک و کشنده بوده است، در این مقاله درباره همه گیری وبا، آمار جان باختگان این بیماری در ایران و جهان، علائم، راه‌های انتقال و روش‌های پیشگیری از آن توضیحاتی را ارائه می‌کنیم. با ما همراه باشید.
بیماری وبا چیست؟
وبا، یک بیماری گوارشی باکتریایی است که در اثر آشامیدن آب و غذای آلوده به وجود می‌آید. عفونت اغلب خفیف یا بدون علائم است، اما گاهی اوقات می‌تواند شدید و تهدیدکننده زندگی باشد. عامل اصلی بوجود آمادن این بیماری، باکتری «ویبریو کلرا» است. این باکتری در آب و غذای‌آلوده یا در مدفوع و اسهال افراد مبتلا وجود دارد و با ورود به روده کوچک افراد، سمی تولید می‌کند که بدن را به تولید مقادیر زیادی آب وادار می‌کند. در نتیجه اسهال شدید رخ می‌دهد و بدن، مایعات و املاح خود را از دست می‌دهد.
پیشنهاد ستاره
علائم وبا
علائم این بیماری بسته به میزان باکتری واردشده به بدن، شرایط جسمی و ایمنی افراد و سن بیمار، از خفیف تا شدید متغیر است. معمولا از هر ده نفر مبتلا به وبا یک نفر علائم شدید را تجربه می‌کند. مهم‌ترین علائم وبا عبارتند از:
- اسهال آبکی زیاد
- حالت تهوع و استفراغ
- تشنگی
- گرفتگی عضلات پا
- بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
وبا باعث کم‌آبی شدید بدن می‌شود که نتیجه آن نارسایی کلیه و منجر شدن به شوک، کما و مرگ است. علائم کم‌آبی شامل این موارد است:
- ضربان قلب سریع
- از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست
- غشاهای مخاطی خشک
- فشار خون پایین
وبا در کودکان هم علائمی مانند علائم بزرگسالان ایجاد می‌کند اما اسهال شدید آبکی، کم‌آبی شدید، افت قند و بی‌حالی، بین کودکان بیشتر شیوع دارد. وبا در کودکان زیر دو سال شدت بیشتری دارد و از شایع‌ترین علائم آن «هیپرگلایسمی» یا افت قند خون است.
تشخیص بیماری وبا
پزشکان برای تشخیص بیماری وبا، علائم بیمار را چک می‌کنند. اصلی‌ترین نشانه وبا، اسهال شدید و آبکی با بویی شبیه ماهی گندیده است. برای تشخیص از تست‌های تشخیصی آزمایشگاهی هم استفاده می‌کنند که در آن‌ها نمونه مدفوع بیمار روی محیط کشت اختصاصی آزمایشگاهی کشت و با انجام تست‌های حساسیت آنتی‌بیوتیکی، بیماری تشخیص داده می‌شود.
پیشگیری و درمان بیماری وبا
برای درمان، باید کم‌آبی بدن را جبران کرد که درمان هیدراتاسیون خوراکی یا داخل وریدی، «فورازولیدون» Furazolidone، داروی رایج درمان وبا در کودکان است و علاوه بر آن سایر آنتی‌بیوتیک‌ها شامل آمپی‌سیلین، اریترومایسین و فلوروکینولون‌ها نیز تجویز می‌شود.
یکی از بهترین گزینه‌ها برای پیشگیری از ابتلا به وبا، دریافت واکسن وبا است. اگر به مناطقی که وبا شیوع دارد، سفر می‌کنید حتما باید این واکسن را دریافت کنید. این واکسن که به صورت دوز مایع است برای افراد ۲ تا ۶۴ ساله تجویز می‌شود و زمان آن حداقل ۱۰روز قبل از سفر به مناطق شیوع وبا است.
راه های انتقال وبا
وبا از طریق این راه‌ها منتقل می‌شود:
آب سطحی یا چاه
چاه‌های عمومی آلوده، بزرگ‌ترین دلیل شیوع وبا هستند که در مناطق جمعیتی شلوغ، افراد زیادی را مبتلا می‌کنند.
غذای دریایی
خوردن غذاهای دریایی خام یا نیم‌پز، به‌ویژه صدف می‌تواند افراد را در معرض باکتری‌های وبا قرار دهد.
میوه‌ها و سبزی‌های خام
میوه‌ها و سبزیجات خام و پوست‌کنده منبع عفونت وبا در مناطقی هستند که وبا وجود دارد. کودهای کمپوست‌نشده یا آب آبیاری حاوی فاضلاب خام می‌تواند محصولات مزرعه را آلوده کند.
دانه‌ها
در مناطقی که وبا شیوع زیادی دارد، غلاتی مانند برنج و ارزن می‌توانند باکتری وبا را رشد دهند.
راه پیشگیری از وبا
از طریق این روش‌ها می‌توانید از وبا پیشگیری کنید:
۱. شستن دست ها
دست‌های خود را به صورت مکرر با آب و صابون بشویید. مدت زمان این شستشو حداقل باید ۱۵ثانیه باشد. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید.
۲. نوشیدن آب سالم
فقط آب سالم (شامل آب بطری یا آب جوشانده و ضدعفونی شده) بنوشید. حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید. نوشیدنی‌های گرم معمولا بی‌خطر هستند.
۳. پختن غذاها
غذاها را به صورت کامل بپزید و از مصرف غذاهایی که فروشندگان خیابانی می‌فروشند، به‌ویژه در مناطقی که وبا شیوع دارد، پرهیز کنید. از مصرف غذاهای دریایی خام یا غذاهایی که خوب پخته نشده‌اند، خودداری کنید.
۴. شستن میوه و سبزیجات
باید میوه و سبزیجات را به خوبی با آب و مواد شوینده مخصوص سبزیجات، بشویید.
شیوع و همه گیری وبا در جهان
وبا در طول تاریخ، ۷ بار در جهان همه‌گیر شد. این بیماری تا قبل از قرن ۱۹میلادی، محدود به شبه قاره هند بود. در سال ۱۸۱۷ میلادی، تجارت خارجی عامل انتشار این بیماری به سرزمین‌های دیگر شد و تلفات عظیمی به بار آورد.
همه‌گیری اول
زمان آن بین سال‌های ۱۸۱۷ تا ۱۸۲۴ و مکان آن قسمت بنگال هند بود. بیماری از هند به جنوب شرقی آسیا و سپس به چین، ژاپن، خاورمیانه و جنوب روسیه رسید.
همه‌گیری دوم
زمان آن بین سال‌های ۱۸۲۷ تا ۱۸۳۵ و مکان آن آمریکا و اروپا بود. پیشرفت‌های فناوری و گستردگی مبادلات تجاری و مهاجرت‌های گسترده، عامل این همه‌گیری به شمار می‌رفت.
همه‌گیری سوم
زمان آن بین سال‌های ۱۸۳۹ تا ۱۸۵۶ بود و مکان آن شمال آفریقا و جنوب آمریکا و به‌ویژه برزیل بود.
همه‌گیری چهارم
زمان آن بین سال‌های ۱۸۳۶ تا ۱۸۷۵ و منطقه زیر صحرای بزرگ آفریقا را درگیر کرد.
همه‌گیری پنجم
زمان آن بین سال‌های ۱۸۸۱ تا ۱۸۹۶ بود.
همه‌گیری ششم
زمان آن بین سال‌های ۱۸۹۹ تا ۱۹۲۳ بود. به علت کشف باکتری وبا و مشخص شدن راه پیشگیری بیماری، این دو همه‌گیری، مرگ و میر کمتری را به همراه داشتند، اما در همین زمان وبا در مصر، ایران، هند و فیلیپین به شکل گسترده‌ای شایع شد و افراد زیادی را به کام مرگ کشاند.
همه‌گیری هفتم
زمان آن در سال ۱۹۶۱ و مکان آن اندونزی بود که به دلیل ظهور گونه جدید El Tor بود. این گونه هنوز هم در کشورهای در حال توسعه شیوع می‌یابد.
همه گیری وبا در ایران
سال ۱۲۳۶ هجری قمری، زمان شیوع وبای بزرگ ایران بود. در خلیج فارس روزانه ۱۵۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. به این دلیل که اجساد را به دریا می‌ریختند، بیماری بیشتر گسترش یافت و تلفات باکتری آن پس از رسیدن به شیراز، به حدی بود که در عرض ۴ هفته، دو سوم شهروندان این شهر فوت کردند.
در ۱۲۵۲هجری قمری، یک بار دیگر وبای سختی در سراسر ایران شیوع یافت.
در ۱۲۶۹هجری قمری، وبا دوباره در تهران گسترش یافت، اما شدت آن نسبت به سال‌های قبل کمتر بود.
سال‌های ۱۲۷۳ و ۱۲۸۴هجری قمری، وبا باز هم در ایران شیوع یافت و همه‌گیری سال ۱۲۸۷ همراه با قحطی بود. در ۱۲۹۴هجری قمری، وبای سختی در گیلان و در ۱۳۰۷هجری قمری در کرمانشاهان شایع شد.
وبای ذیهجه ۱۳۰۹ از بادکوبه آغاز شد و به روسیه نیز گسترش پیدا کرد که از آن با عنوان سخت‌ترین وبای ایران یاد می‌کنند. در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، وبا در محله سرچشمه شیوع و بعد به پامنار، سرتخت، ناصریه و شاه عبدالعظیم گسترش پیدا کرد.
در سال ۱۳۴۴هجری شمسی، یک بار دیگر وبا در ایران شیوع یافت. پس از آن موارد وبا، گستردگی نداشت و از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴هجری شمسی، هر سال حدود ۱۰۰مورد ابتلا به وبا گزارش شده است.