بسیاری از انواع گازها مانند کلر، فسژن، دی اکسید گوگرد، سولفید هیدروژن، دی اکسید نیتروژن و آمونیاک می توانند به طور ناگهانی در طی حوادث صنعتی آزاد شوند و ریه ها را تحریک کنند.
گازهایی مانند کلر و آمونیاک به راحتی حل می شوند و بلافاصله دهان، بینی و گلو را تحریک می کنند. قسمت‌های عمیق‌تر ریه‌ها تنها زمانی تحت تأثیر قرار می‌گیرند که گاز عمیقاً استنشاق شود. یک مواجهه معمول خانگی زمانی اتفاق می‌افتد که فردی آمونیاک خانگی را با محصولات تمیزکننده حاوی سفید کننده مخلوط می‌کند و گاز تحریک‌کننده کلرامین آزاد می‌شود.
برخی از گازها، برای مثال دی اکسید نیتروژن، به راحتی حل نمی شوند. بنابراین، این اقلام علائم هشدار دهنده اولیه در معرض قرار گرفتن را ایجاد نمی کنند، مانند سوزش بینی و چشم، و بیشتر احتمال دارد که عمیقاً در ریه ها استنشاق شوند. چنین گازهایی می توانند باعث التهاب راه های هوایی کوچک (برونشیولیت) یا تجمع مایع در ریه ها (ادم ریوی) شوند.
بیماری کارگر سیلوی ناشی از استنشاق دودهای حاوی دی اکسید نیتروژن است که از سیلوهای مرطوب مانند ذرت تازه یا غلات آزاد می شود. مایعات می توانند تا 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض در ریه ها تجمع کنند. این وضعیت ممکن است به طور موقت برطرف شود و 10 تا 14 روز بعد حتی بدون تماس بیشتر با گاز عود کند. عودها معمولاً راه‌های هوایی کوچک (برونشیول‌ها) را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
استنشاق برخی گازها و مواد شیمیایی نیز می تواند باعث واکنش آلرژیک شود که منجر به التهاب و در برخی موارد زخم در داخل و اطراف کیسه های هوایی (آلوئول ها) و برونشیول های ریه می شود. به این وضعیت پنومونیت حساسیتی می گویند.
گازهای رادیواکتیو که می توانند در یک حادثه راکتور هسته ای آزاد شوند، می توانند سال ها پس از قرار گرفتن در معرض، باعث سرطان ریه و سایر سرطان ها شوند.
سایر گازهای استنشاقی می توانند باعث مسمومیت عمومی بدن (از جمله مشکل در تنفس) شوند زیرا برای سلول های بدن سمی هستند (مانند سیانید). زیرا جایگزین اکسیژن در خون می شوند. بنابراین، میزان اکسیژنی را که می تواند به بافت ها برسد (مانند متان یا مونوکسید کربن) محدود می کنند.
در برخی افراد، استنشاق مقادیر کمی گاز یا سایر مواد شیمیایی در مدت زمان طولانی می تواند منجر به برونشیت مزمن (التهاب مجاری هوایی) شود. همچنین استنشاق برخی مواد شیمیایی مانند آرسنیک و ترکیبات هیدروکربنی می تواند باعث سرطان شود. بسته به آنچه استنشاق می شود، سرطان می تواند در ریه ها یا سایر نقاط بدن ایجاد شود.
علائم قرار گرفتن در معرض گازها و مواد شیمیایی
گازهای محلول مانند کلر، آمونیاک و اسید هیدروفلوئوریک باعث تحریک شدید چشم ها، بینی، گلو، نای و مجاری هوایی بزرگ در عرض چند دقیقه می شود. علاوه بر این، آنها اغلب باعث سرفه کردن خون در خلط می شوند (هموپتیزی). یبوست و تنگی نفس نیز شایع است.
گازهای کمتر محلول مانند دی اکسید نیتروژن و ازن پس از سه تا چهار ساعت تاخیر و گاهی تا 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض باعث تنگی نفس می شوند که می تواند شدید باشد. با گازهای حل شده کمتر، آسیب طولانی مدت ریه رخ می دهد و باعث خس خس مزمن و تنگی نفس می شود.
تشخیص قرار گرفتن در معرض گازها و مواد شیمیایی
رادیوگرافی قفسه سینه می تواند نشان دهد که آیا ادم ریوی یا برونشیولیت رخ داده است یا خیر. سی تی اسکن مخصوصاً زمانی مفید است که افراد علائمی داشته باشند اما اشعه ایکس قفسه سینه آنها طبیعی به نظر برسد. یک حسگر برای اندازه گیری میزان اکسیژن خون (به علاوه اکسیمتری) به انگشت فرد متصل می شود. همچنین، آزمایش‌های عملکرد ریوی شامل تعیین میزان هوا در ریه‌ها و میزان اکسیژن و دی‌اکسید کربن مبادله شده برای ارزیابی آسیب ریه انجام می‌شود.
پیش آگهی قرار گرفتن در معرض گازها و مواد شیمیایی
اکثر مردم پس از قرار گرفتن در معرض گاز تصادفی بهبودی کامل پیدا می کنند. جدی ترین عارضه عفونت ریه یا آسیب شدید است که باعث ایجاد زخم در راه های هوایی کوچک می شود (برونشیولیت انسدادی). برخی از مطالعات، سال ها پس از یک دوره قرار گرفتن در معرض گازها، اختلال طولانی مدت عملکرد ریه را نشان داده اند.
جلوگیری از قرار گرفتن در معرض گازها و مواد شیمیایی
بهترین راه برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی این است که هنگام کار با گازها و مواد شیمیایی بسیار مراقب باشید. کسانی که از محصولات پاک کننده یا سایر مواد شیمیایی در خانه استفاده می کنند باید در مکان هایی با تهویه مناسب کار کنند. در صورت نشتی تصادفی، ماسک‌های گاز با منبع هوای مخصوص خود باید در دسترس باشند. کشاورزان باید توجه داشته باشند که مواجهه تصادفی با گازهای سمی در سیلوها خطرناک و حتی کشنده است. افراد نباید وارد محیطی شوند که ممکن است گازهای سمی برای نجات فردی در معرض خطر وجود داشته باشد. مگر اینکه وسایل حفاظتی داشته باشند که هوای تازه یا اکسیژن مخازن را برایشان فراهم کند.
درمان قرار گرفتن در معرض گازها و مواد شیمیایی
اکسیژن یک عنصر اصلی در درمان افرادی است که در معرض گازها هستند. اگر آسیب ریه شدید باشد، ممکن است فرد به تهویه مکانیکی نیاز داشته باشد، اما هر فردی که پس از استنشاق گاز دچار مشکلات تنفسی شود، معمولاً یک شب در بیمارستان نگه داشته می شود تا عوارض جدی را رد کند. داروهایی که راه‌های هوایی را باز می‌کنند (گشادکننده‌های برونش)، مایعات داخل وریدی و آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است مفید باشند. کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون اغلب برای کاهش التهاب در ریه ها تجویز می شوند.
چگونه افراد می توانند بفهمند که در معرض یک ماده شیمیایی مضر قرار گرفته اند؟
یک بوی قوی شیمیایی یا یک ابر قابل مشاهده از بخار ممکن است نشان دهنده وجود یک ماده شیمیایی در هوا باشد. با این حال، بوی نامطبوع یا ابر بخار قابل مشاهده همیشه به معنای مضر بودن ماده شیمیایی نیست و برخی از مواد شیمیایی سمی دارای بو یا ابر بخار نیستند.
علائم قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر چیست؟
قرار گرفتن در معرض مقادیر کم مواد شیمیایی می تواند باعث آبریزش چشم و سوزش چشم، بینی، گلو، سینه و پوست شود. می تواند باعث سردرد، تعریق، تاری دید، درد معده و اسهال شود. حتی علائم خفیف ناشی از یک ماده شیمیایی مضر باعث می شود افراد احساس اضطراب کنند. علائم خفیف معمولاً پس از توقف مواجهه با مواد مضر به سرعت ناپدید می شوند. قرار گرفتن در معرض مقادیر زیاد مواد شیمیایی می تواند عوارض جانبی جدی تری مانند دشواری تنفس، سرفه، خس خس سینه و احساس ضعف ایجاد کند. بدترین اثرات مضرترین مواد شیمیایی سقوط ناگهانی، تشنج و حتی مرگ است.
چه مدت پس از قرار گرفتن در معرض مواد مضر علائم ظاهر می شوند؟
برخی از اثرات بلافاصله رخ می دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است چندین ساعت طول بکشد تا ایجاد شوند.
افراد در صورت مواجهه با این مواد چه باید بکنند؟
مهم است که در صورت مواجهه سریع اقدام کنید. اگر ماده شیمیایی را استنشاق کرده اید، فوراً هوای تازه بگیرید.
اگر ماده شیمیایی مایع لباس یا پوست شما را خیس کرد، فورا لباس خود را درآورید و پوست خود را با آب فراوان بشویید تا ماده شیمیایی پاک شود.
اگر مواد شیمیایی مایع یا مقادیر زیادی گاز وارد چشم شد، چشم ها را با آب بشویید.
افرادی که احساس ناراحتی می کنند باید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشند. اغلب، بخش اورژانس محلی بهترین مکان برای ارزیابی پزشکی پس از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی است.
آیا مسمومیت شیمیایی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود؟
افرادی که تنها یک نوع گاز شیمیایی را استنشاق می کنند و به سرعت منطقه را ترک می کنند، احتمالاً هیچ ماده شیمیایی روی لباس یا پوست خود ندارند. مسمومیت شیمیایی تنها در صورتی می تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود که لباس یا پوست فردی که در ابتدا در معرض آن قرار گرفته است به مقدار زیادی گاز پوشانده شده باشد یا در ماده شیمیایی مایع آغشته باشد.
با لباس ها و سایر وسایل شخصی خود چه کنم؟
لباس ها و سایر اقلام آلوده باید دور از افراد دیگر دور ریخته شوند (در صورت وجود در کیسه های پلاستیکی). سایر مواردی که باید در کیسه پلاستیکی همراه با لباس قرار داده شوند عبارتند از ساعت، جواهرات، لوازم جانبی مو، کیف پول، کلید، کیف اسناد و غیره. لنزهای تماسی را بردارید و دوباره در چشم قرار ندهید. در مورد لیوان، پس از شستن قابل استفاده مجدد است.
برای جلوگیری از انتشار مواد شیمیایی مضر به نکات زیر توجه کنید
در صورت وجود هرگونه آلودگی، لباس بیرونی خود را درآورید. حدود 80 تا 90 درصد از آلودگی افراد را می توان تنها با درآوردن لباس هایش از بین برد.
از دست زدن به پوست یا لباس افراد آلوده خودداری کنید.
اگر ماده شیمیایی مایع پوست یا لباس شما را آلوده کرده است، تا زمانی که لایه بیرونی لباس را برداشته و پوست خود را به خوبی نشویید، از ورود به ساختمان ها یا مکان های شلوغ خودداری کنید.
این مهم است که همه دستورالعمل های ناجیان غریق را رعایت کنند، اگر پس از ابتلای تعداد زیادی از افراد از شما خواسته شد “لباس خود را بیرون بیاورید و دوش بگیرید” لطفا این کار را انجام دهید.