سلام نو – سرویس گردشگری: قنات بلده فردوس با قدمتی که به دوره‌ی ساسانیان بازمی‌گردد، مسیری حدود ۳۵ کیلومتر را می‌پیماید و بخش‌های عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند. در گذشته، علاوه بر کشاورزی، با ذخیره آب این قنات در آب‌انبارها و پس از ته‌نشین‌شدن خاک آن، آب شرب شهر فردوس نیز تامین می‌شد. با توجه به ارزش تاریخی و معماری، قنات بلده فردوس در یک پرونده به نام قنات‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و از آثار ملی ایران نیز به‌شمار می‌رود. ضمن اینکه این قنات از جاهای دیدنی فردوس محسوب می‌شود.
ایران دارای ۳۶۳۰۰ رشته قنات فعال با طول کلی ۲۷۴۰۰۰ کیلومتر (طبق کتاب قنات های ایران اثر اچ ای وولف) می باشد.اگر می خواهید عظمت این عدد را درک کنید آن را با طول دیوار چین و یا قطر کره زمین مقایسه کنید: طول قنات های ایران ۴۳ برابر طول دیوار چین و معادل ۱۸ برابر قطر کره زمین (۱۴۶۶۳ کیلومتر) است و نمادی از توسعه پایدار و مدیریت عادلانه منابع کمیاب به شمار می آید. تعداد قنات هایی که در ایران وجود دارد، به تنهایی بیش از تعداد تمام قنات های موجود در خارج از ایران است. شگفتی فناوری قنات ها و سودمندی آنها برای حفاظت از محیط زیست سبب شد تا ۱۱ قنات از منحصربه فردترین قنات های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد.
مجموعه قنوات بلده، ۱۶ رشته قنات فعال (مجموعا ۲۷ رشته) و دو دهنه چشمه دارد و آب آن به یک شاهجو (جوی بزرگ) می ریزد. این شاهجو که به دو جوی کوچکتر تقسیم می شود، ۳۵ کیلومتر را طی کرده و در طول مسیر خود، زمین های کشاورزی و باغات متعددی را در دشت فردوس آبیاری می کند.
برای کاهش میزان نفوذ آب و همچنین کاهش تبخیر آن، پس از جاری شدن آب در سطح زمین، مرتباً مقداری خاک رس به آب اضافه می کنند تا آب گل آلود و تیره شده و منافذ مجرای آبرسانی قنات بسته شود و نفوذ آب به داخل زمین کاهش یابد. به فردی که وظیفهٔ گل آلود کردن آب را بر عهده دارد، «تیره گر» اطلاق می شود.
از آنجا که حجم آب این قنات، بسیار زیاد بوده، آب آن را در دو جوی متفاوت هدایت می کردند و افرادی را به عنوان کیال (تقسیم کننده آب) و جویبان با احتساب دستمزد کامل و مخارج خورد و خوراک به صورت تمام وقت برای آنها در نظر گرفته بودند. بیش از نیمی از حق آبه قنات بلده وقف شده و این امر سخاوت مردمان کویر را با وجود مشقات زندگی نشان می دهد.
تاریخ احداث این قنات به طور دقیق مشخص نیست، ولی به روایتی احداث آن مربوط به قبل از اسلام و دورهٔ ساسانی است.
ثبت جهانی قنات بلده
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. بر این اساس، پرونده ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال به یونسکو جهت ثبت جهانی ارائه شد و پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. یازده قناتی که ثبت جهانی شده اند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی نظیر هستند. یکی از این قنات ها، قنات بلده فردوس است که بخش های عمده ای از زمین های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می کند. قنات بلده دربرگیرنده ۱۶ قنات، دو چشمه و مقداری آب های سرگردان است که در سالیان اخیر بر اثر خشکسالی، تعدادی از آنها خشکیده اند.
تاکنون ۲۲۰۰ اثر تاریخی در استان خراسان جنوبی شناسایی شده است که ۸۰۰ مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. تعدادی از آثار تاریخی استان شهره جهانی پیدا کرده است که سه اثر شامل مجموعه باغ و عمارت اکبریه، قنات بلده فردوس و بیابان لوت در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده اند.
موقعیت مکانی
خراسان جنوبی، جاده گناباد-فردوس، چشمه ماهی فردوس
در مسیر فردوس به گناباد، بلده قرار دارد که روستای باغستان علیا در مسیر آن قرار گرفته است. وجود درختان بید سر به فلک کشیده و همچنین چنار و سپیدار جلوه خاصی به مسیر می دهد.