باران های موسمی؛ فرصتی که تبدیل به تهدید شد

به گزارش سلام نو به نقل از تسنیم، فعالیت سامانه بارشی «مونسون» که از 7 مردادماه در سیستان و بلوچستان آغاز و تا دیروز در جنوب این استان ادامه داشت، موجب جاری شدن سیل و روان آب در مناطق مختلف شد. شهرها استان ها شدت این بارندگی به حدی بود که رکوردهای بارندگی در شهرهای مختلف استان شکسته شد.

بارندگی روزانه در شهرستان چابهار به 31.6 میلی متر رسید و رکورد حداکثر بارش روزانه در مرداد ماه این شهرستان در 40 سال گذشته شکسته شد و رکورد جدید حدود 2.5 برابر بیشتر از رکورد قبلی است که در سال 1373 به ثبت رسیده بود.

دو ایستگاه «سنیب» در شهرستان هش و «نصرت آباد» در شهر زاهدان از بارش 108 و 43 میلی متری خبر دادند که این میزان بارندگی از این دو ایستگاه از زمان تأسیس تاکنون ثبت نشده است. در شهرستان زهک واقع در منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان 33 میلی متر باران بارید که پنج برابر بارندگی های تابستانی این شهرستان در 27 سال گذشته است.

با این حال، این باران ها خسارات سنگینی را نیز به همراه داشت. علیرضا شهرکی مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه بر اساس برآوردهای اولیه سیل اخیر در استان 20 هزار و 680 میلیارد ریال خسارت وارد کرده است، تاکید کرد: سیل اخیر 5 هزار و 900 میلیارد ریال برای کشاورزی خسارت وارد کرده است. 8 هزار و 500 میلیارد ریال به زیرساخت های راه، 4 هزار و 500 میلیارد ریال به شهرداری ها، 10 هزار و 500 میلیارد ریال به منابع طبیعی، 25 میلیارد ریال به زیرساخت های برق، 800 میلیارد ریال به آب و 850 میلیارد ریال به سایر بخش ها خسارت وارد شد.

در چنین شرایطی به نظر می رسد ورود این حجم عظیم آب ناشی از چند مرحله بارندگی شدید در استان های خشکی مانند سیستان و بلوچستان است که طبق آمار رسمی «بیش از 90 درصد سطح آن تحت تأثیر قرار گرفته است. خشکسالی، در صورت بهره برداری مناسب از طریق طرح های آبخیزداری و استفاده صحیح از آب جمع آوری شده طی صدها سال می تواند نقطه عطفی برای رهایی از بحران کم آبی باشد. از یک سو به دلیل کامل نبودن شبکه پایین دستی سدها و از سوی دیگر به دلیل خروج اکثریت این آب از مرزهای کشور و یا ریختن به دریا آنطور که باید اجرا نمی شود. .

سیلاب هایی که سدها را پر نکردند

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه حجم ورودی به سدهای استان با توجه به فعالیت سامانه بارشی «مونسون» بالغ بر 140 میلیون متر مکعب بوده است، حجم فعلی سدهای استان را 140 میلیون مترمکعب عنوان کرد. نسبت به مدت مشابه بحران آبی گذشته 28 درصد کاهش داشته است.

محمدامین بارانی با اشاره به اینکه حجم آب مخازن سدهای سیستان و بلوچستان 29 درصد حجم کل مخازن است افزود: سد «مشکید» شهرستان سراوان با ظرفیت 67 میلیون مترمکعب، در حال حاضر حجم مخزن این سد 42.45 میلیون مترمکعب است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهشی نداشته است.

سد «خیرآباد» شهرستان نیکشهر با ظرفیت 27.3 میلیون مترمکعب و حجم آب قابل دسترس 17.49 میلیون مترمکعب نسبت به سال آبی گذشته هفت درصد کاهش داشت. سد «پیشین» شهرستان سرباز با ظرفیت 175 میلیون مترمکعب هم اکنون 128 میلیون و 100 هزار مترمکعب حجم آبگیری دارد که نسبت به سال قبل 6 درصد افزایش را نشان می دهد.

وی ادامه داد: 10 میلیون و 700 هزار مترمکعب از کل ظرفیت 10 میلیون و 800 هزار مترمکعبی سد «شی کلک» شهرستان چابهار برداشت و ذخیره شد که نسبت به سال قبل 73 درصد افزایش داشته است. همچنین انباشت آب در سد «زیردان» شهرستان چابهار با ظرفیت 2077 میلیون مترمکعب هم اکنون بالغ بر 172 میلیون و 450 هزار مترمکعب است که نسبت به سال آبی گذشته هفت درصد افزایش داشته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان افزود: ظرفیت و ذخیره سازی منابع آبی حاصل از بارندگی های اخیر در استان در سد سرادان در منطقه بلوچستان واقع در جنوب استان تکمیل شد. سد سرادان بر روی رودخانه «کنارو» بخش ایرانشهر به ارتفاع 22.5 متر ساخته شده و حجم مخزن این سد خاکی 3.9 میلیون متر مکعب و ظرفیت ذخیره سازی 12 میلیون متر مکعب در سال است.

مدیریت سیلاب در استان های خشکی مانند سیستان و بلوچستان در اولویت است

نماینده مردم زاهدان در شورای اسلامی تصریح کرد: بیش از 90 درصد جغرافیای سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی است و این خشکسالی در سال های اخیر همواره دامنگیر استان بوده است و بدون شک در چنین شرایطی. مدیریت منابع آب موجود به ویژه سیلاب هایی که پس از بارندگی اتفاق می افتد تبدیل به استان در اولویت است.

حسینعلی شهریاری با اشاره به اینکه متأسفانه پس از هر مرحله از فعالیت سامانه بارشی در استان شاهد خروج میلیون ها مترمکعب آب از کشورهای همسایه هستیم، افزود: متأسفانه بخش قابل توجهی از سیلاب در استان است. همچنین در جنوب به دریای عمان می ریزد و کاملاً از بین می رود.

حکمرانی ضعیف این فرصت را از کشور سلب کرد

وی با اشاره به اینکه بیشتر سیلاب های شهر زاهدان از طریق منطقه «لار» از کشور خارج می شود، ادامه داد: در چنین استانی با آب و هوای خشک که با کمبود جدی منابع آبی مواجه است، هدر رفت آب معضلی بزرگ است. در این راستا استفاده از طرح های آبخیزداری و برنامه ریزی دقیق و کارشناسی شده برای کنترل آب های سطحی ضروری است که البته در این حوزه در سال های گذشته تیم کارشناسی به منطقه لارسکا اعزام شده و در این زمینه اقدام مناسبی صورت گرفته است. طرح پیشنهادی تهیه شد. اما متاسفانه قوه مجریه به این موضوع توجهی نکرد.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه بارندگی بی سابقه سامانه موسمی در روزهای اخیر فرصت ویژه ای است که آنطور که باید برای تامین منابع آبی استان استفاده نشد، گفت: وی ادامه داد: خوشبختانه پس از اطلاع به موقع کارشناس هواشناسی و رسانه ها مبنی بر احتمال وقوع سیل، خسارات وارده در استان به حداقل ممکن کاهش یافت.

طرح های مطالعاتی برای استفاده از آب های سطحی باید تدوین شود

حسین مدرس کیبانی در خصوص شرایط حاکم بر جنوب استان سیستان و بلوچستان پس از بارندگی های اخیر گفت: پس از ورود سامانه بارشی موسمی و هشدارهای هواشناسی، تمامی ظرفیت های اطلاع رسانی و پیشگیرانه با استفاده از ظرفیت های شبکه های مجازی و رادیو اجرا شد. و تلویزیون هایی که با توجه به میزان بارندگی می توان گفت کمترین آسیب را داشته اند.

استاندار سیستان و بلوچستان افزود: با توجه به خشکسالی و اقلیم خشک سیستان و بلوچستان بارندگی های اخیر در بلوچستان جان تازه ای به استان داده و حجم عظیمی از این آب در پشت سدها جمع شده است اما به جز یک سد سدها هنوز سرریز نشده اند.

وی تصریح کرد: در شرایط خشکسالی و کم آبی استان و اینکه آب ناشی از این بارندگی ها شیرین است، طرح های مطالعاتی مربوطه باید با در نظر گرفتن ابعاد مختلف تهیه و استفاده از سوی وزارتخانه های نهادهای ذی صلاح صادر شود. و ذخیره سازی این رواناب ها و نظارت های لازم برای اطمینان از اجرای طرح های بهره وری در سطح ملی برای این آب های سطحی ضروری است.

اکنون با توجه به توجه دولت به موضوع بی آبی و خشکسالی در سیستان و بلوچستان و از سوی دیگر بارندگی های شدید که هر از چند گاهی موجب سیلاب های بزرگ و مخرب در این استان می شود، باید مورد توجه قرار گیرد. آیا دولت علاوه بر اعطای وام برای جبران خسارات ناشی از وقوع سیل در زیرساخت ها، اقدامی جدی برای تامین وام اجرای طرح های آبخیزداری در این منطقه کم بهره برداری کشور در دستور کار دارد؟