مسجد جمعه اردبیل یکی از قدیمی ترین مساجد اسلامی ایران و آذربایجان است

به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، مسجد فریدایی اردبیل مسجدی در شهر اردبیل در شمال غربی ایران است.

این بنا یکی از مهم ترین و قدیمی ترین مساجد اسلامی ایران و آذربایجان است. این مسجد مربوط به دوران سلجوقی است که در کنار معبد آتش قرار دارد و ساختمان قبلی مسجد به معبد آتش متصل بوده است.

دوره ساخت مسجد متعلق به سلجوقیان است. در بدنه مناره مسجد فرمان اوزون حسن آک کویونلو و کتیبه ای که تاریخ 878 هجری قمری دارد و ابعاد آن 80.9 ‌ 12.50 متر است. بنای اصلی مسجد بنایی است.

این مسجد از سه بخش تشکیل شده است:

قسمت اول بنا پایه مناره است که در فاصله کمی از مسجد دیده می شود این مناره به سبک سلجوقی است و از دو قسمت پایه هشت ضلعی و بدنه استوانه ای به قطر پنج متر تشکیل شده است. مناره بدن دو کتیبه دیگر به نام های فرمان «اوزون حسن آک کویونلو» و کتیبه 878 هجری قمری در اداره فرهنگ و هنر نگهداری می شود.

قسمت اصلی دیگر بنا مسجدی طاقدار به ابعاد 80/9×50/12 است که بر روی 9 ستون چوبی قرار دارد و ستون ها نیز بر پایه های سنگی نامنظم استوار شده اند.

قسمت سوم بنا مسجد قدیمی است که از چهار طاق و گنبد تشکیل شده است و کل بنا آجری است و در تزئینات آن از کاشی بسیار کم استفاده شده است و قسمت های زیادی از بنا تقریباً ویران شده است. در جریان کاوش‌های کمیته باستان‌شناسی، کاوش‌ها و بقایای بیشتر مربوط به قرن پنجم و ششم پس از هجری و مسجد سلجوقی است. پیوست، به دست آمده است.

این مسجد مربوط به دوران سلجوقی است که در کنار معبد آتش قرار دارد و ساختمان قبلی مسجد به معبد آتش متصل بوده است.

این مسجد که در برخی نسخه ها و کتب از آن به عنوان مسجد جامع یاد شده است، بقایای مسجدی بزرگ، وسیع و منحصر به فرد است که در دوره های مختلف اسلامی به ویژه دوره سلجوقی ساخته شده و تا اوایل دوره صفویه آباد بوده است. . معلوم نیست این مسجد از چه تاریخی بر روی آثار پیش از اسلام ساخته شده است، اما بررسی های انجام شده توسط تیم کاوش ایرانی نشان می دهد که این مسجد در قرون اولیه اسلامی ساخته شده است. مسجد دوره سلجوقی و ایلخانی بسیار وسیعتر، بزرگتر و وسیعتر از بنای مکعبی کنونی بوده و بناهای کمکی موجود فقط از گنبد و ایوان مسجد جامع تشکیل شده است. یک مناره آجری استوانه ای، یادگاری از زمان سلجوقیان است. گذشت زمان باعث شده است که اجزای بنا به حدی تخریب شود که امروزه به چشم می خورد. همچنین به دلیل مشغله‌هایی که مردم در آن منطقه انجام می‌دادند و تپه‌ها و خانه‌هایی که در دامنه‌های آن ساخته شده بود، به تدریج از مساحت این مسجد کاسته شد و وسعت آن به سطح فعلی کاهش یافت.

این مسجد آخرین بار در دوره ایلخانی مرمت شده است. کاوش های باستان شناسی توسط سازمان میراث فرهنگی در سال 1367 برای شناسایی مختصات تاریخی بنا پس از کاوش و برچیدن مقبره های بعدی، سرستون های آجری حفاری شده و بخشی از دیوار شبستان مسجد قدیم که مربوط به دوره ایلخانی بود، آغاز شد. تاریخچه روشن مسجد و نحوه گسترش و توسعه مسجد تا حدودی در دوره های مختلف تعیین شده است و نتایج این تحقیق توسط دانشکده تدوین و تعیین می شود. وجود آجرهای مستعمل در این بنا، تزئینات کاشی و گچبری و نقش مهرها در پیوند و فاصله گذاری آجرها با سایر بناهای دوره سلجوقی در آذربایجان قابل مقایسه است. علت اصلی تخریب مسجد، زلزله شدیدی بود که باعث تخریب این بنا شد. تعمیرات انجام شده در قرن هفتم، قسمت اصلی بنا و گنبد آن.

شکل گیری و طراحی مسجد پتکا اردبیل بر خلاف مسجد دوره سلجوقی که اغلب با چهار ایوان ساخته می شد، ساخته شد. این موضوع یکی از مختصات استثنایی طرح مصلی جمعه اردبیل است. در زیر تالار اصلی مسجد به منظور تسهیل در عبور و مرور مردم و گروه ها و اجتماعات، دهلیزها و راهروهایی به صورت شبکه های منظم و حساب شده ساخته شد که در فاصله دو متری در تقاطع این گذرگاه ها قابل مشاهده است. . و ارتفاع هر کدام این راهروهای زیرزمینی 190 سانتی متر عرض و 80 سانتی متر عرض دارند.

بنای اصلی مسجد که امروزه مساحتی مکعبی است در دوره آبادانی دارای گنبد بوده که سه گوشه آن از لچک های بزرگ ساخته شده است که هر کدام دارای دو سوراخ مستطیل شکل برای نورپردازی و تامین نور فضای محراب است.

قسمت‌های اصلی و مربعی مسجد در قسمت‌های غربی و شرقی دارای طاق‌های متعدد با سه دهانه در هر بدنه است و در هر یک از طاق‌ها راهروهای باریکی به قسمت‌های مختلف مسجد از جمله نمازخانه و تالار منتهی می‌شود. کشتی بزرگ. ایوان کنار گنبد هم اکنون به عنوان مسجد مورد استفاده اهالی است که از جنوب با همین شبکه راهروهای زیرزمینی به حرم و از غرب و شرق بدنه به راهروهای زیرزمینی منتهی می شود. سقف فعلی مسجد به صورت سقف طاقی مسطح با سه ردیف ستون سه ستونی است که در دوره قاجاریه ساخته شده است. اما این تعمیرات هرگز باعث تخریب گنبد و بقایای تزئینی آن نشد.

مسجد پتکا اردبیل به مرور زمان آسیب زیادی دید که آخرین و جدی ترین آن در سال 1357 بود. در جریان ساخت و توسعه خیابان قرینه، قسمت زیادی از تپه تاریخی ویران شد و بدنه شرقی محراب مسجد تخریب شد. شکسته و گم شده در حال حاضر این مسجد به دلیل ایستادن بر سر راه خودروهای سنگین در معرض ارتعاش و فرسایش بیشتری قرار دارد و در خطر تخریب و فرسودگی قرار دارد.

محل:

این مسجد بقایای بنایی بزرگ از دوره سلجوقیان است که در مرکز استان اردبیل و در شهر اردبیل در آبادی «پیر شمس الدین» بین قبرستان ها قرار دارد.