سواد رسانه ای چیست و چه اهمیتی دارد؟
با توجه به نفوذ رسانه های ارتباطی و اطلاعاتی در قرن بیست و یکم، سواد رسانه ای برای همه ضروری است. شناخت نقاط قوت، ضعف و توانایی انتقاد از رسانه ها به افراد کمک می کند تا تحت تاثیر آنها قرار گیرند. هر چه آموزش سواد رسانه ای جوان تر باشد، بهتر در ذهن تثبیت می شود. طبق تعریف جدید یونسکو، افراد باسواد علاوه بر خواندن، نوشتن و مهارت های زبانی، باید 16 مهارت دیگر سوادآموزی را بیاموزند.
یکی از این 16 مهارت سواد رسانه ای است. به کمک سواد رسانه ای، رسانه های معتبر را بهتر شناسایی و تحلیل می کنیم. در نتیجه درک و آگاهی ما افزایش می یابد. اما تعریف رسانه چیست و سواد رسانه ای شامل چه مواردی می شود؟ در ادامه توضیح خواهیم داد.
رسانه وسیله ای برای انتقال پیام از فرستنده به گیرنده است. روزنامه، کتاب، رادیو، تلویزیون و غیره. امروزه رسانه هایی هستند که سرعت های متفاوتی دارند. سواد رسانه ای مهارت تشخیص این رسانه ها از یکدیگر است. به کمک سواد رسانه ای، رسانه های معتبر را شناسایی و انتخاب می کنیم. ما همچنین می توانیم رسانه هایی را که قصد تحمیل خود را بر تفکر ما دارند، رد کنیم. سواد رسانه ای یک مهارت اساسی در عصر دیجیتال است. به طور کلی، سواد رسانه ای به ما کمک می کند:
- تفکر انتقادی را یاد بگیرید.
- یک مصرف کننده باهوش باشید
- نگرش افراد را بشناسید.
- ایجاد مسئولیت رسانه ای
- نقش رسانه ها را در فرهنگ ما شناسایی کنیم.
- هدف نویسنده را درک کنید.
سواد رسانه ای را چه زمانی باید آموزش داد؟
بهتر است این درس ها را از سنین پایین شروع کنید تا افراد به عنوان مخاطب فعال بتوانند پیام ها را درک و تحلیل کنند. کانادا اولین کشوری بود که آموزش سواد رسانه ای را در برنامه درسی جدید یونسکو گنجاند. در آسیا نیز ژاپن این آموزش را زودتر از سایرین به مدارس معرفی کرد. متاسفانه آموزش سواد رسانه ای در ایران اجباری نیست. این در صورتی است که عصر حاضر نیاز به تربیت افرادی دارد که بتوانند فکر کنند، تحلیل کنند و آماده رویارویی با تغییرات باشند.
تهموث شیری، استاد دانشگاه آزاد اسلامی و دکترای روابط اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با بیان اینکه متاسفانه سواد رسانه ای در کشور ما موضوع مهمی نیست، گفت: این موضوع در کشور ما بسیار مهم است. در کشورهای دیگر، دانش آموزان این سواد را از کودکی یاد می گیرند. در نتیجه کودکان از این خبر شوکه نمی شوند و ممکن است نسبت به اخبار واکنش نشان دهند. در حالی که مسئولان مدرسه و والدین ما با استفاده از ابزارهای سواد رسانه ای مخالف هستند. در کشور ما و در مدارس به کودکان نحوه استفاده از فضاهای آموزشی آموزش داده نمی شود.
نیاز به آموزش سواد رسانه ای چیست؟
اگر از آموزش سواد رسانه ای بهره نبریم در میان اخبار و اطلاعات آموزشی، اجتماعی، سیاسی و غیره دچار سردرگمی می شویم. سواد رسانه ای آسیب های اجتماعی شبکه های مجازی را کاهش می دهد. در شرایطی که رسانه ها نقش عمده ای در آموزش دارند، یادگیری تحلیل و نقد آنها به ما کمک زیادی می کند. اکنون که پوشش رسانه ای کاهش یافته است، باید بتوانیم به کمک سواد رسانه ای اخبار واقعی را از دروغ تشخیص دهیم.
مهارت های سواد رسانه ای چگونه به ما کمک می کند؟
سواد رسانه ای 6 مهارت زیر را به ما می آموزد:
- درک پیام های رسانه ای؛
- شناسایی آنچه رسانه ها قصد دارند در باورهای مردم ایجاد کنند.
- شناخت سوگیری ها و دروغ های رسانه ای؛
- کشف داستان های پنهان در اخبار.
- رسانه ها را با تجربیات، باورها و ارزش هایشان ارزیابی کنید.
- پیام های رسانه ای خود را طراحی و ایجاد کنید.
مفاهیم سواد رسانه ای به سه سطح عمومی، متوسط و پیشرفته تقسیم می شوند. در سطح کلی، مردم می آموزند که چگونه رسانه ها بر آنها تأثیر می گذارد. در سطح متوسط مفاهیم رسانه ای را تفسیر می کنند و در سطح پیشرفته به ارزیابی تعامل جامعه و سواد و رسانه در ایجاد تغییر می پردازند. با توجه به نیاز به این سواد، در سال 1396 انجمن سواد رسانه ای و اطلاعاتی ایران به ثبت رسید. این یک سازمان غیردولتی ملی است که در زمینه سواد رسانه ای فعالیت می کند. امیدواریم این مجموعه از سنین پایین نقش بسزایی در آموزش سواد رسانه ای داشته باشد.