فواید فلوراید بر سلامت دندان

خاصیت فلوراید بر سلامت دندان بزرگسالان و کودکان

با دلگرم همراه باشید تا از فواید استفاده از فلوراید بر سلامت دندان بیشتر بدانید.

فلوراید چیست؟

فلورايد عنصري است كه به طور طبيعي در آب، خاك و هوا يافت مي‌شود. زماني‌كه فلورايد به صورت خوراكي به ميزان مناسب مصرف شود دندان را مقاوم كرده و از پوسيدگي پيشگيري خواهد شد

فلوراید یک ماده معدنی است که بطور طبیعی در غذا و آب یافت می شود. فلوراید تراپی می تواند به تقویت مینای دندان و ترمیم سوراخ های ایجاد شده در آن با جایگزین کردن مواد معدنی از بین رفته در نتیجه گذشت زمان کمک کند. پس از اینکه دندان های شما در معرض فلوراید قرار گرفت، مقاومت آنها در برابر اسید افزایش یافته و به این ترتیب امکان ایجاد پوسیدگی در آنها کاهش پیدا خواهد کرد.

مکانیسم‌های فلوراید

1- خوردن فلوراید سبب ورود آن به عاج و مینای دندانهای رویش نیافته می‌شود.
2- فلوراید مصرفی به داخل بزاق ترشح شده، اگر چه غلظت بزاقی آن کم است، غلظت آن در پلاک زیاد بوده و سبب کاهش تولید اسید میکروبیال و همچنین باعث و مینرالیزاسیون مینا می‌شود.
3- فلوراید بزاقی در بلوغ مینایی دندانهای تازه رویش یافته نقش دارد.
4- مصرف موضعی فلوراید همه مکانیسم‌های بالا را (به جز ورود در ترکیب مینا قبل از رویش دندان) سبب می‌شود.
5- موثرترین مکانیسم فلوراید رمینرالیزاسیون مینا است.
6-مینای رمینرالیزه در حضور فلوراید به پوسیدگی‌ها مقاومتر می‌شود.
7-فلوراید کاهش پوسیدگی‌ها در دندانهای شیری 50-40% و در دندانهای دائمی 60-50% است.
8-بیشترین تاثیر فلوراید روی سطوح بین دندانی است و کودکان طبقات پایینتر اجتماعی از فواید بیشتری برخوردار می‌شوند (به دلیل مقدار زیاد پوسیدگیهای بین دندانی).
9- فلوراید حفاظتی خوردن فلوراید در تمام طول عمر شخص باقی می‌ماند.
10-مزایای مصرف فلوراید بعد از رویش دندانی هم گزینش شده است.
11-فلوریداسیون آب جامعه موثرترین روش پیشگیری از پوسیدگی است.
12-در مطالعه‌ای که با فلوریده کردن آب یک مدرسه انجام شده، نشان داده شده که دندانهایی که دیرتر می‌رویند (کانین‌ها ، پرومولرها و مولرهای دوم) 2 برابر بیشتر در برابر پوسیدگی محافظت شده‌اند.

مزایای فلوراید

مزیت اصلی فلوراید این است که این ماده می تواند از ایجاد پوسیدگی در دندان ها پیش گیری کند. این ماده همچنین می تواند فرآیند فرسایش تدریجی فعلی دندان را معکوس کند. در صورتی که پلاک بر روی دندان های شما تشکیل شده و باعث از بین رفتن مینای دندان و نارضایتی از طرح لبخند شده باشد، فلوراید تراپی می تواند با جایگزینی مواد معدنی مینای دندان از فرسایش بیشتر مینا جلوگیری کرده و حتی فرآیند فرسایش را معکوس کند. در حقیقت این شرایط می تواند به سالم باقی ماندن دندان ها کمک موثر کند.

فلورايد يكي از عناصر معدني موجود در طبيعت است كه در محيط بصورت يون فلورايد باقي نمانده و بصورت فلورين يافت مي شود. بي ترديد فلورايد يكي از عوامل بسيار مهم در كنترل و پيشگيري از پوسيدگي دندان، هم در كودكان و هم در نوجوانان بوده است. مطالعات وسيع نشان داده است كه خواص ضد پوسيدگي فلورايد به روشهاي مختلفي اعمال مي گردد:

1- افزايش مقاومت نسج دندان به پوسيدگي
2- كاهش پتانسيل پوسيدگي زايي پلاك دندان

اگر فلورايد در آب آشاميدني شهر به ميزان مناسب موجود باشد، پوسيدگي‌هاي دنداني را تا حدود 60درصد كاهش مي‌دهد.

روش ديگر دريافت فلورايد، استفاده از خميردندان، دهان‌شويه‌ها و ژلهاي حاوي فلورايد است. هر دو روش كاربرد فلورايد يعني سيستميك (فلورايد موجود در مواد غذايي و آب آشاميدني) و موضعي (فلورايدي كه بر روي دندانها گذاشته مي‌شود) در مقاوم كردن دندان‌ها و پيشگيري از پوسيدگي موثر شناخته شده اند.

در مواد غذايي مصرفي، مقاديري فلورايد وجود دارد كه بر حسب انواع آنها، مقدار فلورايد مصرفي نيز متفاوت است. غذاهاي دريايي به نسبت ساير غذاها فلورايد بيشتري دارند. چاي نسبت به آب آشاميدني فلورايد بيشتري دارد. در بعضي تركيبات دارويي نيز فلورايد يافت مي‌شود، بطور كلي مقدار فلورايدي كه به بدن مي‌رسد بستگي به اين دارد كه در چه منطقه‌اي زندگي مي‌كنيم و چه نوع آب و غذايي مصرف مي‌نمائيم.

در هر کشوري متناسب با شرايط آن جدولهايي براي مصرف قرص فلورايد تنظيم کرده اند.
مثلا در بعضي از کشورها مثل هلند و آمريکا اگر لازم باشد از بدو تولد فلورايد تجويز مي کنند، در کشورهاي ديگر مثل فنلاند و نروژ تجويز فلورايد خوراکي از 6 ماهگي و در بعضي از کشورها مثل سوئد و کانادا از 18 ماهگي است در ارتباط با مدت مصرف و دريافت آن در تعدادي از کشورها تا 12 سالگي ادامه مي دهند و در برخي ديگر تا 16 سالگي ، آنچه مهم است هماهنگ کردن مقدار فلورايد تجويز شده ( خوراکي ) و مقدار فلوئور آب آشاميدني است.

ذکر اين نکته لازم است که اخيرا به علت وجود مقاديري فلورايد در هوا، غذا و نوشابه ها اندازه يا مقدار خوراکي آن را کم کرده اند.حتي در مورد کودکاني که در موقع مسواک زدن دندانها نمي توانند خميردندان را از دهان به بيرون بريزند و مقاديري از آن را مي خورند هشدار داده اند که از خميردندانهاي بدون فلورايد استفاده کنند.
جوامع دندانپزشکي انگليس نيز براي مناطقي که آب آشاميدني آنها کمتر از 0/3 ميلي گرم در ليتر فلورايد دارند و براي کودکاني که زياد دچار پوسيدگي مي شوند مقدار مصرف فلورايد خوراکي را مطابق جدول شماره 1 توصيه مي کنند.
اگر قرار باشد فلورايد خوراکي تجويز شود معمولا در مناطقي که آب آشاميدني فاقد آن است توصيه مي شود. در مناطقي هم که بيش از 0/7 ميلي گرم در ليتر فلورايد در آب آشاميدني است قرصهاي خوراکي آن اصلا توصيه نشده است.در جاهايي که بين 0/3 تا 0/7 ميلي گرم در ليتر فلورايد در آب آشاميدني است دندانپزشک بايد با توجه به شرايط محيط خود مستقلا تصميم بگيرد.

لازم است دندانپزشکان با توجه به ميزان فلورايد آب شهر براي تجويز يا عدم تجويز قرص آن تصميم بگيرند که البته بايد توجه شود که آيا در يک شهر همه از يک منبع آب استفاده مي کنند يا از منابع مختلف و چشمه هاي متعدد که در آن صورت بايد هر محله و منطقه اي جداگانه مورد بررسي قرار گيرد.
مصرف قرص فلورايد بستگي به عوامل متعددي همچون سن، بهداشت دهان، ميزان پوسيدگيهاي موجود در دهان و مقدار فلورايد دريافتي کودک در رژيم غذايي دارد.
قرص فلورايد براي بزرگسالان تجويز نمي شود. اما در کودکان مي بايست تحت نظر دندانپزشک و يا پزشک متخصص کودکان باشد. چون تجويز بيش از اندازه موجب بدرنگي و يا ايجاد نقاط رنگي در دندانها مي شود.

ذکر اين نکته لازم است که هر چند وجود فلورايد در آب آشاميدني بهترين و بيشترين اثر را در پيشگيري از پوسيدگي دندان دارد معذالک مصرف فلورايد خوراکي آن به صورت قرص يا قطره به دلايل مختلف فرهنگي و اجتماعي در امر تامين بهداشت کلي جامعه چندان اصل با ارزش و با اهميتي نيست اما براي کساني که در معرض خطر پوسيدگي قرار دارند مصرف خوراکي فلورايد بصورت قرص يا قطره اگر با برنامه منظمي انجام شود شايد اثر مثبت آن قابل ملاحظه باشد.

ضمنا فراموش نشود که اعداد هر جدول و ميزان مصرف هر دارو و ماده اي بايد برحسب شرايط محيط و برحسب زمان و با توجه به يافته هاي جديد علمي به طور مرتب مورد بررسي قرار بگيرد.تجويز موضعي اين ماده در کودکان بصورت فراورده هاي متنوع با نظر دندانپزشک و در خانه تحت نظارت والدين بلامانع است.

انواع مکمل های فلوراید

امروزه روش های مختلف برای افزایش سطح فلوراید بدن وجود دارد. یکی از رایج ترین این روش ها استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید برای مسواک زدن است. علاوه بر این شما می توانید ژل های فلوراید را خریداری کرده و در خانه مصرف کنید. برای این کار لازم است ژل بطور مستقیم در دهان بر روی دندان ها قرار گرفته و برای چند دقیقه در محل باقی بماند.

سپس می توان دهان را با آب شستشو داد و ژل فلوراید را از روی دندان ها پاک نمود. پس از انجام این کار لازم است از خوردن یا آشامیدن برای مدت 30 دقیقه خودداری شود. بعضی از انواع ژل های فلوراید در داروخانه ها موجود است و معمولاً امکان استفاده از آنها به همراه خمیر دندان حاوی فلوراید وجود دارد. در صورتی که شما نیاز به دوزهای قوی تر فلوراید دارید، دندانپزشک می تواند ژل فلوراید مناسب را برای شما تجویز کند.

علاوه بر این دندان پزشک ممکن است از فلوراید تراپی در طول معاینات منظم دهان و دندان شما استفاده کند. در طول درمان، دندان پزشک یک صفحه آغشته به فلوراید را به دهان شما وارد می کند. در این زمان به منظور تماس مناسب فلوراید با دندان ها، لازم است این صفحه برای مدت چهار دقیقه در دهان باقی بماند. در ادامه دندان پزشک این صفحه را از دهان خارج کرده و دهان را شستشو می دهد. علاوه بر این بعضی از دندان پزشکان از فوم ها یا قلموهای مخصوص برای تماس مستقیم فلوراید با دندان ها استفاده می کنند. در هر حال لازم است بیمار از خوردن، آشامیدن یا سیگار کشیدن برای 30 دقیقه پس از درمان خودداری کند.

محصولات دندانی فلوراید دار

• وارنیش‌های فلوراید
• جهت استفاده در کودکان پیش دبستانی، به دلیل راحتی کاربرد و تاثیر برابر با فلوراید موضعی (APF) پیشنهاد می‌شود.
• 3 بار کاربرد به فاصله 10 روز‌، با کاربرد 4 ماه یکبار تاثیر مساوی دارد.
• کاربرد سالی یکبار سودی نمی‌رساند.
• رنگ آن قهوه‌ای است و پس از 24 -48 ساعت از روی دندان حذف می‌شود.
• مقدار فلورایدی که در هنگام حذف آن خورده می‌شود، تا 3mg بوده و ایمن است.

دهانشویه‌ها و خمیر دندان فلوراید دار

• طبق نظر FAD: در کودکان زیر 6 سال (مگر با هدف کاربرد سیستمیک) مصرف نشود.
• در مناطق با آب فلورید و غیر فلوریده مفید است.

مکملهای خوراکی فلوراید

• استفاده در زنان باردار فایده‌ای به دندانهای فرزندان آنها نمی‌رساند (حداقل در مورد دندانهای دائمی)
• با توجه به غلظت فلوراید آب آشامیدنی تجویز می‌شود.

فلورایدهای موضعی در مطب دندانپزشکی

• سبب کاهش پوسیدگی هم در کودکان و هم بالغین و نیز توقف ضایعات incipiet می‌شود.
• در استفاده موضعی در مطب، ترکیبات حاوی استانوس فلوراید کاهش بیشتری در پوسیدگی‌ها نشان داده‌اند.
• روشهای جلوگیری از بلع فلوراید: وضعیت عمومی بیمار، ساکشن قو، کاربرد مقدار به اندازه فلوراید، تعلیم بیمار در خارج کردن آب دهان تا 1 دقیقه بعد از کاربرد.
• شستن دهان پس از فلوراید تراپی سبب کاهش بلع فلوراید می‌شود ولی رسوب F را در ضایعات اولیه می‌کاهد.

فلوراید موضعی برای استفاده در منزل

• خمیر دندانهای فلوراید

استفاده از خمیر دندانهای با تایید ADA توصیه می‌شود. می‌توان انتظار 25 تا 35% کاهش پوسیدگی داشت. 2 یا 3 بار مسواک زدن بهتر از یکبار در روز است.

• دهانشویه‌های فلوراید

در برنامه‌های روزانه یا هفتگی نظارات شده 35% کاهش پوسیدگی می‌دهد. استفاده خانگی در موارد پوسیدگی ه9ا و یا با احتمال بالا توصیه می‌شود. استفاده روزانه، و استفاده از دهانشویه پس از مسواک با خمیر دندان فلوراید، به ویژه قبل از خواب شب توصیه شده است. دهانشویه جایگزینی برای استفاده مطبی فلوراید نمی‌باشد.

• ژلهای فلوراید

استفاده از ژل خانگی در کنترل پوسیدگیهای حاد یا با خطر بالا کاربرد دارد. ژل به کمک مسواک قبل از خواب و پس از مسواک زدن با خمیر دندان کاربرد دارد. موارد تجویز ژل و دهانشویه شبیه است ولی مزیت آشکاری نسبت به هم وجود ندارد.

مقادیر سیستمیک فلوراید

1) غلظت مطلوب ، با دمای منطقه متغیر است.
2) فلوریداسیون آب موثرترین روش پیشگیری است.
3) 60-50% کاهش پوسیدگی

مکملهای فلوراید کودکان (فرآورده‌های فلوراید یا فلوراید ویتامین)

1) 60-50% کاهش پوسیدگی
2) وقتی که غلظت فلوراید آب کمتر از 70% بهینه باشد، تجویز می‌شود.
3) نوع همراه با ویتامین در صورت نیاز کودک تجویز می‌شود.
4) میزان تجویز بسته به سن و فلوراید آب دارد.

• نسخه کردن 120mg فلوراید (264mg NAF) بی خطر در نظر گرفته می‌شود.
• بلع مقادیر زیاد فلوراید می‌تواند تهوع، استفراغ، فلوروزیس و حتی مرگ بدهد.

ملاحظات کلی در مصرف فلوراید

• کودکان زیر 3 سال

1- به دلیل راحتی و منافع آشکار وارنیش سدیم فلوراید استفاده می شود.
2- وانیش پس از 3-4 دقیقه تبدیل به پوشش سختی می شود ، هر 4 ماه یکبار باید تکرار شود.
3- در کاربرد موضعی نباید از تری استفاده کنیم و به صورت 4/1 فکی کار می‌شود. شستشوی دندانی با آب بلافاصله پس از درمان هر کوارانت توصیه می‌شود.
4- در این گروه سنی از خمیر دندان به اندازه نخود استفاده می‌شود.

• فلورایدهای سیستمیک

1- فلوریداسیون آب مدرسه، خانه ، جامعه
2- مکمل‌های خوراکی فلوراید

• فلورایدهای موضعی در اشکال مختلف

1- کاربرد موضعی در مطب (ژل ، کف یا محلول)
2- خمیر دندانهای فلوراید
3- فلورایدهای با کاربرزد شخصی (دهانشویه ها و پل ها)
مراحل کاربرد موضعی
-استفاده از تکنیک نصف دهان و ساکشن قوی
2- خشک کردن دندانها با پوار
3- کاربرد 4 دقیقه ای در صورت پوسیدگی فعال و 1 دقیقه ای در صورت پوسیدگی غیر فعال
4- کاربرد برای نیمه دیگر دهان
5- بیمار وادار به تخلیه دهان پس از کاربرد می شود. توصیه می شود که تا نیم ساعت بعد چیزی نخورده ، این شاید یا دهانش را نشوید.
6- سیستم های کاربرد موضعی فلوراید شامل سدیم فلونراید 2% ، استانوس فلوراید 8% و APF 23/1% می باشد که نسبت به همه مزایا و معایبی دارند.

دفعات کاربردهای موضعی

1- پوسیدگی حاد: 4 یا 5 بار در طی دوره 4 تا 6 هفته ای ، تکرار کاربرد هر 3 ماه یکبار تا وقتی پوسیدگی‌ها کنترل شود بیمار باید با خمیر دندان فلوراید بلافاصله قبل از فلوراید تراپی مسواک کند.
2- پوسیدگی های متوسط: کاربرد واحد در فواصل 2 تا 3 ماه
3- حداقل یا عدم فعالیت پوسیدگی: کاربرد واحد هر 6 ماه

عوارض و خطرات

فلوراید تراپی زمانی که بطور صحیح انجام شود، بی خطر است و نتایج مناسب برای بیمار به همراه دارد. به هر حال، همواره هنگام فلوراید تراپی خطر مصرف بیش از حد فلوراید وجود دارد. امروزه تمام سیستم های آب رسانی بطور روزانه در ارتباط با وجود مقدار بی خطر فلوراید در آب شهری کنترل می شوند. علاوه بر این لازم است والدین استفاده از تمام محصولات حاوی فلوراید مثل خمیر دندان را در خانه تحت کنترل خود داشته باشند. به این منظور لازم است این محصولات دور از دسترس کودکان نگهداری شوند.

در صورتی که کودکان بیش از حد فلوراید مصرف کنند، ممکن است دچار حالت تهوع شوند. علاوه بر این مصرف بیش از حد فلوراید می تواند باعث ایجاد لکه های سفید بر روی مینا در مرحله رشد دندان ها شود. این لکه ها هنگام کامل شدن رشد دندان در دهان قابل مشاهده خواهند بود. در صورت وجود نگرانی درباره این مشکلات شما می توانید با یک دندان پزشک حرفه ای مشورت کنید. دندان پزشک می تواند محصولات حاوی فلوراید مناسب برای مصرف کودک به شما پیشنهاد دهد.

مقداری سمی مصرف فلوراید بر اساس وزن فرد تعیین می شود. برای مثال، دوز سمی فلوراید برای یک کودک 8 ساله با وزن 45 پوند برابر با 655 میلی گرم است. این موضوع در حالی است که در یک لیوان آب 8 اونسی معمولاً 0.25 میلی گرم فلوراید وجود دارد. یک مقدار عادی از خمیر دندان که بطور معمول برای مسواک زدن استفاده می شود حاوی 0.24 میلی گرم فلوراید است. در نتیجه با توجه به اینکه محصولات حاوی فلوراید به مقدار کم مصرف می شوند، احتمال دریافت بیش از حد فلوراید و سمی شدن این ماده در مصارف خانگی بسیار بعید است.

دندانپزشکی ترمیمی در برنامه کنترل

برای بیمارانی که توصیه‌های کنترل پوسیدگی غیر ترمیمی (فلوراید ، رژیم غذایی و کنترل پلاک) را نمی‌پذیرند، ترمیم حتی کوچکترین پوسیدگی پروکسیمالی تجویز دارد. ترمیم این پوسیدگی باعث حفاظت پالپ می‌شود. ترمیم دندان از میکروارگانیسم‌های دهان کاسته و با ایجاد سطح جونده راحت برای بیمار امکان استفاده از غذاهای سخت و پاک کننده را می‌دهد و بطور غیرمستقیم سبب کاهش پوسیدگی می‌شود.

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی