تبلیغ چند همسری | نقد و بررسی کارگاه آموزشی چند همسری

کارگاه های مهارتی چند همسری

مؤسسه حیات حسنی برگزار می‌کند: کارگاه آموزشی در مورد چندهمسری. واکنش‌ها به پوستر تبلیغی این کارگاه چشمگیر است؛ از اعتراض به محجبه بودن زنان در تصویر تا تیشه‌ای که به ریشه خانواده می‌زنند، تا جستجو به دنبال مجوزدهنده.

چهار زن چادری شاد و خوشحال در کنار یک مرد و به همراه سه کودک، محتوای پوستر تبلیغاتی «مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند همسری» است که این روزهای در شبکه‌های اجتماعی مخالفت‌های زیادی در پی داشته است.

تبلیغ برنامه‌های مرتبط با تشویق چند همسری در ماههای گذشته در ایران رو به افزایش گذاشته یا دست کم در رسانه‌ها انعکاس بیشتری داشته است.

برنامه «بدون توقف» شبکه ۳ تلویزیون جمهوری اسلامی از جمله نمونه‌هایی است که در هفته های گذشته موضوع چند همسری را به بحث گذاشته است.

اما این بار «موسسه وطن توحیدی حیات حسنی» که دفتر آن در شهر قم است اقدام به برگزاری کارگاه‌های مهارت‌های چند همسری زده است و بر اساس محتویات منتشر شده در وب سایت این موسسه قرار است دوره «مهارت‌ها ارتباطی خانواده‌های چند همسری» را در دو و نیم روز در آبان ماه ۱۳۹۸ در تهران برگزار کند.

موضوع کارگاه‌های این پروژه مواردی چون «ضرورت احیای فرهنگ چند همسری»، «الزامات تشکیل خانواده‌های چند همسری»، «احکام فقهی خانواده ها چند همسری» و «مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند همسری» تشکیل می‌دهد.

این موسسه در آگهی خود تاکید کرده است که «با توجه به ابعاد بحران تجرد دختران و زنان سرپرست خانواده» این دوره‌ها بدون هزینه برگزار می شود.

از جمله اهداف این موسسه همچنین «ازدواج های بین فرهنگی در جهان اسلام» و « ازدواج‌های چند همسری اسلامی در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی» عنوان شده است.

دکتر علی غلامی از مدرسان این موسسه در یکی از سخنرانی‌های خود که ویدیوی آن در وب سایت این موسسه منتشر شده، فلسفه اصلی ترویج چند همسری و اهمیت آن را به روشنی بیان کرده است.

او با اشاره به اینکه «اسلام به همه نیازها تا قیامت پاسخ می دهد» می‌گوید: «تعدد زوجات شاهکار اسلام در حفظ و حراست از حقوق زن است.»

استدلال های حامیان چند همسری اسلامی

ادعاهایی چون افزایش جمعیت زنان مجرد یا افزایش تجرد قطعی در میان زنان و خصلت فطری مردان که «بطور تکوینی تعددی» خلق شده‌اند مهمترین مبانی حامیان چند همسری اسلامی را تشکیل می دهند.

حجت‌الاسلام محمد عسگری مسئول واحد مشاوره موسسه حیات حسنی در قم در مصاحبه با ایرنا می گوید: «ما در ایران بین ۳۰ تا ۴۹ سال، اعم از باکره تا مطلقه حدود ۴ تا ۵ میلیون زن داریم که این‌ها همسر ندارند. آیا اینها حق تاهل ندارند؟»

در این ادعا چند همسری نه بعنوان یک اصل بلکه بعنوان به آنچه مجران قطعی خوانده می شود، تقلیل داده شده است تا امکان توجیه اجتماعی و نه لزوما درون مذهبی آن ممکن شود.

این ادعا در حالی مطرح می شود که نسبت زنان و مردان مجرد در بین سنین ۳۰ تا ۳۴ سال بر اساس پژوهشی در دانشگاه شهید بهشتی تقریبا یکسان و در حدود ۱۵ درصد است. این پژوهش نشان می دهد که نسبت تجرد در سنن پایین‌تر از ۳۵ سال در بین زنان کمتر از مردان است.

بر این اساس پروژه چند همسری اسلامی اصولا در پی حل مشکلات پیش روی ازدواج زنان بین ۳۵ تا ۴۹ سال است چرا که تجرد مردان بین ۳۵ تا ۴۹ سال کمتر از زنان است و اصولا با فرهنگ عمومی موجود در ایران که مبتنی بر ازدواج مردان با زنان کوچکتر از خود می باشد، مردان برای ازدواج مشکلات کمتری پیش روی خود دارند.

حجت الاسلام محمد عسگری همچنین می گوید که «زنان نیاز تکوینی به شوهر دارند» و «خدای متعال مرد را بطور تکوینی تعددی خلق کرده و متناسب با آن قانون تشریج کرده» است. قانونی که از نظر وی چند همسری اسلامی است و باعث میشود راه «فحشا» در جامعه بسته شود.

با این حال حامیان چند همسری بطور مکرر برای اثبات اینکه مردان فطرتا تعددی هستند بیشتر از احکام درون دینی از جمله آیه ۳ سوره نساء، به مطالب شبه علمی استناد می کنند.

بعنوان نمونه وب سایت ‌«مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» با عنوان «چند همسری برای مردان چرا؟» می نویسد: «روان‌شناسان معتقدند، زنان به‌طور طبیعی «تک‌شوهرگرا» بوده و فطرتاً از تنوع همسر گریزانند، و خواستار پناه بردن زیر چتر حمایت عاطفی و عملی یک مرد می‌باشند و تنوع‌گرایی در زنان نوعی بیماری محسوب می‌شود، ولی مردان تنوع‌گرا و چند زن‌گرا هستند.» استناد به روانشناسانی که اساسا در این مطالب نامی از آنها برده نمی شود.

چند همسری پروژه‌ای برای مردان مذهبی ثروتمند و زنان طبقات آسیپ پذیر

در استدلال‌های حامیان چند همسری نکته مهمی به چشم می خورد که می توان آنرا اساس و پایه توجیه اجتماعی چند همسری اسلامی در ایران کنونی به حساب آورد: مردانی ثروتمند هستند که می توانند از عهده تامین مادی زندگی چند زن بربیایند و علاقمندند که چند زن همزمان داشته باشند.

حجت الاسلام محمد عسگری صریحا می گوید که «ما سوپر میلیاردرهایی را داریم که بندگان خدا، دوست دارند که زندگی دوم تشکیل بدهند، سفره‌ی دیگری را پهن بکنند اما، جریان فرهنگی غرب زده، فمنیست‌های غرب‌گرا و البته فمنیست‌های مذهبی و حتی مسجدی به همراه قانون ظالمانه‌ای که ایجاد شده، مانع از این واقعیت مهم (چندهمسری) در جامعه ما شده اند.»

از این منظر چند همسری برای نهادها و موسسات مذهبی در ایران دو کارکرد اجتماعی مهم دارد:

نخستین کارکرد این پروژه پاسخ به علایق گروهی از مردان ثروتمند مذهبی است که مایل اند بطور شرعی و بطور همزمان چند همسر داشته باشند.

موسساتی همچون «حیات حسنی» استارتاپی است که بعنوان واسطه وارد بازاری می شود که یک سوی آن ثروتمندان سوپر میلیاردر هستنند و یک سوی دیگر آن زنان عموما مذهبی طبقات آسیب پذیر جامعه.

کارکرد اقتصاد چنین موسساتی این است که ثروتمندانی که خواستار چند همسری هستند بطور بالقوه می توانند بعنوان حامیان این نوع پروژه‌ها ظاهر شوند و برای گسترش این موسسات کمک مالی ارائه کنند.

ما نمی دانیم که بعنوان مثال بودجه موسسه ای مانند «حیات حسنی» از کجا می آید اما وب سایت این موسسه می گوید که از کمک‌های افراد خیر بهره می برند و کمک دولتی نمی گیرند.

این افراد خیر تنها افراد مذهبی معتقد نیستند بلکه می باست نقش مالی متقاضیان چند همسری در گسترش این موسسات را نیز مورد توجه قرار داد. موضوعی که معمولا موسسات خیره مذهبی تمایل به پنهان کردن آنرا دارند.

دومین کارکرد، این پروژه کارکردی سیاسی -مذهبی در ارائه راه‌حلی به خانواده‌ها و زنان طبقات فقیر جامعه است از این منظر که به آنها بگوید اسلام برای همه مشکلات و در همه زمانها راه حل دارد.

از جمله کارکردهای سیاسی-مذهبی موسسات پیشنهاد کننده چند همسری ارائه راه حلی برای زنان عموما مذهبی طبقات آسیب پذیر جامعه است تا بدینوسیله آنها را از زیر فشار اقتصادی خارج کند.

راه حلی که در مواردی می تواند به بهبود شرایط اقتصادی این زنان کمک کند و باعث افزایش رضایت آنها هر چند بطور مقطعی از سنت‌های مذهبی و ایدئولوژی مذهبی حاکم شود.

موسسات و عاملان پروژه تبلیغ چند همسری در ایران گروه هدفشان را زنان مذهبی طبقات آسیب پذیر جامعه تعریف کرده‌اند.

زنانی که در پروژههای فمنیست‌های ایرانی بطور کلی غایت‌اند. چرا که پروژه‌های فمینیست‌ها پروژه‌هایی بنا شده بر حقوق اند که عمدتا موضوعی است که زنان طبقات متوسط و بالای جامعه با آن درگیر هستند.

زنان طبقات آسیب پذیر جامعه بویژه زنان خانواده‌های مذهبی با فقری درگیرند که امکان ظهور مسائلی مانند برابری حقوق را بعنوان اولویت به آنها نمی دهد.

در وضعیتی که زنان مذهبی طبقات آسیب پذیر صدایی در فمینیسم مسلط ندارند، این مبلغان مذهبی چند همسرگرایی اند که آنها را جذب پروژه‌هایی مذهبی می کنند، پروژه‌هایی که کارکردها سیاسی و اقتصادی دارند.

واکنش کاربران در فضای مجازی به کارگاه آموزشی چندهمسری در تهران

ترویج چند همسری با برگزاری کارگاه‌های آموزشی در تهران برای آموزش مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند‌همسری خبری جنجال آفرین در فضای مجازی شده است.

کارگاه آموزشی چندهمسری در تهران و به صورت رایگان برگزار می‌کند و الزامات تشکیل خانواده‌های چندهمسری، احکام فقهی خانواده‌های چندهمسری و مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چندهمسری آموزش داده می‌شود.

کاربران بسیاری با این موضوع مخالف هستند و عنوان می‌کنند مسئولین در جامعه ایران به چه می‌اندیشند که با وجود آمار پایین ازدواج و به جای حل مشکل ازدواج جوانان و فرهنگ‌سازی ازدواج‌های کم‌هزینه، کاهش قیمت‌ها و ارائه مسکن و تسهیلات مناسب به جوانان، چندهمسری را تبلیغ و ترویج‌ می‌کنند؟!

و اینکه چرا باید در قوانین ایران چند‌همسری برای ۴ همسر به طور هم‌زمان به صورت عقد دائم و بی‌نهایت همسر موقت به رسمیت شناخته شود اما چندشوهری ممنوع است؟!

این کاربران عقیده دارند ترویج چندهمسری تاختن به بنیان خانواده با کلاه شرعی است و در واقع این افراد بر روی شهوت‌رانی خود نام دین می‌گذارند.