نفخ در حیوانات نشخوار کننده
در بررسی انجام شده در آمریکا نفخ جزء چهارمین عامل ایجاد کننده مرگ ناگهانی معرفی شده است. مطالعه ای روی 450 هزار گاو پرواری در ایالت کانزاس آمریکا میزان تلفات بخاطر نفخ را ( 0.1 ) درصد نشان داده است که در آن ( 0.2 ) درصد گلاوها به نفخ شدید و ( 0.6 ) درصد آنها به نفخ خفیف تری مبتلا بودند.
گوساله ها، بره های شیر خوار ،اسب و گوسفند ، گاوشیری و پرواری به این بیماری‌مبتلا می گردند. گوسفند در مقابله با گاو مقاومتر است.
هوای سرد بویژه بارانی و پرباد، باعث اختلال در تنظیم حرارت بدن حیوان می شود و باعث ایجاد زمینه های مناسب جهت ایجاد نفخ در حیوان می شود.
نفخ در حیوانات چگونه بوجود می آید؟
پروتین های محلول برخی گیاهان مثل لگومینوزها که بیشتر در سیتوپلاسم برگها موجودند باعث ایجاد کفی پایدار در محیط شکمبه ای می شود. وجود این کف از خروج گاز جلوگیری کرده و از عمل آروغ جلوگیری می کند به این ترتیب نفخ ایجاد می شود.
چه غذاهای باعث نفخ در حیوانات می شود؟
مصرف گونه های خاصی چون غلات جوان ٬کلم ٬ نخود ٬ لوبیا ٬ لگومها شبدر سفید و قرمز نیز در این زمینه موثر است .
سرعت بالای خوردن غذا ، رطوبت و نم درغذا می تواند در بروز نفخ کمک کند .یونجه خشک نیز می تواند باعث بروز نفخ شود غذا های نرم و آسیاب شده نیز می توانند نفخ ایجاد کنند.
مراتع جوان وشاداب ، مراتع اوره پاشی شده و مصرف زیاد گلوکز، کلسیم ، منیزیم و مواد زیاد نیتروژن دار به بروز نفخ کمک می کنند.
چه بیمارهایی باعث نفخ در حیوانات می شود؟
از بیماریهای عفونی غیر گوارشی که با اثر گذاری بر اعصاب یا دستگاه گوارش زمینه ساز بروز نفخند میتوان بیماریهای سل و کزاز را نام برد .
در بیماری سل غدد لنفاوی مری متورم شده و با اعمال فشار خارجی بر مری مسیر آنرا مسدود می کند. در بیماری کزاز در گوساله ها با ایجاد اختلال در عصب واگ عمل ناودان مری مختل می گردد و این زمینه ساز بروز نفخ مزمن است.
از عوامل میکروبی شکمبه باکتریهای کپسول دار وپلی ساکاریدهای تولیدی آنها در بروز نفخ نقش بیشتری دارند.
خصوصیات فردی دام همانند اثر ژنتیک دام در ساختمان شکمبه و حرکات آن و ترکیب پروتیینهای بزاق و نیز عادت به چرا نیز از عوامل اثر گذارند.
نفخ در حیوانات به دو دسته تقسیم شده است
1. نفخ گازی:
این نوع نفخ به علت فلج شدن اسفنکتر کاردیا در اثر مواد سمی موجود در بعضی از گیاهان (مانند اسید سیانیدریک) و یا بسته شدن آن بوسیله انباشتگی غیر طبیعی شکمبه، گاز تولید شده در قسمت بالای شکمبه جمع شده و قادر به خروج نمی باشد.
2. نفخ کفی:
در این نوع نفخ، گاز به شکل حبابهای کوچک به صورت کف در وسط تودههای غذایی در حال هضم محبوس می باشد.
در هر دو شکل، نفخ به وسیله باد کردن غیر مشخص می شود . حرکات تنفسی (Left flank) طبیعی تهیگاه چپ افزایش می یابد و به 60 حرکت در دقیقه می رسد . حیوان سر پا است ولی بد تنفس می کند و مخاطات آبی رنگ می شود.
پیشگیری قبل از درمان بیماری گوارشی در حیوان
جهت پیشگیری می بایست تغییر یک جیره غذای به جیره غذایی دیگر به آرامی صورت پذیرد و در هنگام انتقال دامها از چراگاه بدون لگومینه به چراگاههای غنی از آن، می بایست از علوفه با کیفیت خوب استفاده شود و از چراندن گاوها در چراگاههای حاوی مواد لگومی نه خیلی جوان پرهیز شود.
همچنین در هوای بد و بارانی بهتر است از بردن دامها به چراگاه پرهیز شود . و پس از بردن دامها به چراگاههای لگومینه، باید آﻧﻬا را تحت کنترل قرار داد.
تشخیص نفخ در حیوان
لیس زدن به شکم، تنگی نفس مشخص،خارج کردن زبان از دهان، ریزش بزاق، خیز کیسه بیضه از علایم ظاهری وجود این بیماریی اند در کلبد گشایی پس از تلف شدن دام میتوان پرخونی گره ای لنفاوی سرو گردن، پرخونی بخش فوقانی دستگاه تنفسی، نرمی کلیه ها ، پرخونی مخاط روده و گاهی موارد پارگی شکم و دیافراگم دیده می شود.
تا چند ساعت پس از مرگ کف از بین میرود لایه شاخی شکمبه بصورت ورقه ای کنده میشود و مخاط زیر آن بطور قابل توجهی پر خون به نظر میرسد. دامی که بر اثر نفخ زمین خورد به زودی تلف می شود.
21 راه درمان نفخ در نشخوار کنندگان ( حیوانات ):
در موارد نفخ خفیف میتوان از راهنمایی های زیر استفاده کرد :
-
میتوان با قرار دادن تکه ای چوب در دهان، ترشح بزاق را تحریک کرد. دو قسمت این چوب از دو طرف فک های دام بیرون می باشد و با طنابی به سر دام بسته شود تا قابل خروج نباشد یا بلعیده نشود.
-
از جوش شیرین به مقدار 150 تا 200 گرم در یک لیتر آب استفاده کرد و به دام خورانید.
-
از روغن های غیر سمی مثل روغن های گیاهی به دام خورانیده شود.
-
گاز را توسط لوله ای از بدن دام خارج کرد.
-
از داروهای مربوطه همانند پولوگزالون، I46 و… استفاده نمود.
-
مالیدن مخلوطی از روغن های غیر سمی با داروها به پهلوی دام،با لیس زدن دام این مواد خورده میشود و اثر خود را میگذارند.
-
از روغن ها و داروهای فوق در آّبخوری ها استفاده کرد (مقدار روغن های گیاهی 240 تا 300 گرم به ازای هر راس دام و یا 1درصد حجم آبخوری)
-
از ترکیبات ضد نفخ در پلت های غذایی استفاده گردد.
-
اسپری روغن های گیاهی بر روی علف ها و علوفه های مرتع انجام شود. البته بارندگی تا حد زیادی این روغن ها را خواهد شست.
-
استفاده دایمی از روغن ها میتواند بر کیفیت شیر دام اثر گذار باشد، این روغن ها بر جذب بتاکاروتن اثر منفی دارد، به این ترتیب مقدار بتا کاروتن در شیر و کره کم میگردد و نیزمزه، بو و طعم شیر نیز تغییر خواهد یافت.
-
از روغن هایی که اثر نامطلوب بر طعم و بو می گذارند، میتوان روغن کتان، سویا و ماهی را نام برد. روغن بادام زمینی و امولسیون پیه بهترین می باشند.
-
در گاوهای پرواری که کنسانتره زیادی مصرف می کنند و ph محیط شکمبه ای اسیدی تری دارند، پایداری کف بیشتر است. بیشترین پایداری در ph=6 گزارش شده است. در گاوهای پرواری ترکیبات چهارتایی آمونیوم برای درمان استفاده می شود.
-
با اضافه کردن 4 درصد نمک به جیره غذایی می توان دام را وادار به خوردن آب کرد به این ترتیب جریان خروج مواد غذایی از شکمبه تسریع می یابد.
-
دام را پس از مدتی گرسنگی نباید یکباره در معرض غذا قرار داد. گاو مبتلا را هرگز در محیط تنگ قرار نداده و به پشت نخوابانید.
-
نگهداری گاو در یک سراشیبی به گونه ای باشد که سر دام بالاتر از بقیه بدن قرار گیرد، به این ترتیب خروج گاز از بدن دام تسریع میگردد.
-
همچنین نفخ در شیردان به خاطر برگشتی شیردان که بیماری تغذیه ای است، ایجاد می شود.
-
افزودن فرمالین (محلول 37 درصد فرمالدئید) به مقدار 1 درصد به مایعات جایگزین شیر در غذای گوساله ها و بره ها بروز نفخ شکمبه را کاهش می دهد و خطرات جانی در سلامتی بره ها ندارد.
-
نفخ شکمبه در گوساله ها در سن کمتر از 5 هفتگی متداول نیست تا این زمان شکمبه هنوز حالت هوازی دارد و ورود شیر یا جانشین شونده های آن به شکمبه باکتری غیر هوازی را زیاد میکند و فرآورده های تخمیری آنها موجب نفخ میگردند. تغذیه شیر با سر پستانک کمک میکند که این نفخ ایجاد نشود.
-
کلسیم با بلوکه کردن استیل کولین وشل شدگی عضلات و منیزیم با ایجاد شل شدگی عضلات شکمبه ای در بروز نفخ کمک می کنند.
-
مقدار زیاد کنسانتره در غذا با افزایش بروز اسیدوزو کاستن از حرکات دستگاه گوارشی در خروج گاز و عبور غذا از مسیر گوارشی در ایجاد نفخ مؤثر است. انسداد مری در اثر فشار خارجی، انسداد کاردیا، اختلال عصب واگ، فتق دیافراگم از عوامل مهم عدم خروج گاز از محیط شکمبه اند.
-
در مقابل مواد لیپیدی گیاهان و متابولیتهای آنها و نیز موکو پروتیینهای بزاق عوامل ضد کفی هستند که با کاهش فشار سطحی مایعات شکمبه به صورت ضد نفخ عمل می کنند.بزاق در دستگاه گوارش با کاستن از کشش سطحی مایع شکمبه و با خاصیت بافری که دارد و نیز با افزایش رقت مایع شکمبه ای وحرکت مواد غذایی در کاستن از احتمال بروز نفخ و حتی جلوگیری از بروز آن مؤثر است.
چه عواملی باعث نفخ در حیوانات می شود؟
در گذشته جذب گازهای سمی چون h2s یا آمین های سمی چون هیستامین ها را علت مرگ می دانستند ولی به نظر می رسد اینها از عوامل ثانوی می باشند .
علت اصلی مرگ اختلالات تنفسی خونی و قلبی است که در اثر اتساع شکمبه ایجاد می شود . در گاوهای پرواری که کنسانتره زیادی مصرف میکنند و ph محیط شکمبه ای اسیدی تری دارند پایداری کف بیشتر است .
بیشترین پایداری در ph=6 گزارش شده است .در گاوهای پرواری ترکیبات چهار تایی آمونیوم برای درمان استفاده می شود .
با اضافه کردن 4% نمک به جیره غذایی می توان دام را وادار به خوردن آب کرد به این ترتیب جریان خروج مواد غذایی از شکمبه تسریع می یابد . عیب این کار این است که افزایش وزن دام کاهش می یابد .
دام را پس از مدتی گرسنگی نباید یکباره در معرض غذا قرار داد . گاو مبتلا را در محیط تنگ قرار نداده و هرگز به پشت نخوابانیده .
نگاهداری گاو در یک سراشیبی به گونه ای باشد که سر دام بالاتر از بقیه بدن قرار گیرد ٬به این ترتیب خروج گاز از بدن دام تسریع می گردد .
همچنین نفخ در شیر دان به خاطر برگشتی شیر دان که بیماری تغذیه ای است ایجاد می شود .
افزودن فرمالین (محلول 37% فرمالدئید )به مقدار 1%به مایعات جایگزین شیر در غذای گوساله ها و بره ها بروز نفخ شکمبه را کاهش میدهد و خطرات جانی در سلامتی بره ها ندارد.
نفخ شکمبه در گوساله ها در سن کمتر از 5 هفتگی متداول نیست تا این زمان شکمبه هنوز حالت هوازی دارد ورورد شیر یا جانشین شونده های آن به شکمبه باکتری غیر هوازی را زیاد می کند.
فرآورده های تخمیری آنها موجب نفخ می گردند . تغذیه شیر با سر پستانک کمک می کند که این نفخ ایجاد نشود.
بیشتر بخوانید::
علل و درمان پرولاپس رحم در گاو + فیلم
پیشگیری ، تشخیص و ۳ راه درمان فوری اسهال در گوساله ( Calf diarrhea )
علل و درمان لنگیدن پای گاو ( زگیل یا روماتیت انگشتی در گاو )
پیشگیری ، تشخیص و درمان فوری عفونت بند ناف در گوساله
طریقه حفاظت از دام در برابر طاعون گاوی ( Bovine plague )
کاربر گرامی چنانچه در مورد ” درمان نفخ در حیوان ” سوالی داشتید. در پائین همین صفحه در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.