درمان بسته شدن مجرای اشکی
با مجله دلگرم همراه باشید
بسته شدن مجرای اشکی چیست ؟
به انسداد مجرای باریکی که به طور طبیعی باعث تخلیه اشک از سطح چشم به داخل بینی شده ، انسداد مجرای اشکی یا بسته شدن مجرای اشکی گفته می شود
تولید اشک
اشک به وسیله غده اشکی که در بالای کاسه چشم قرار گرفته تولید می شود با هر بار پلک زدن ، اشک تولید شده روی سطح چشم پخش شده و میزان اضافه آن توسط سیستم تخلیه کننده اشک از چشم خارج می گردد و به داخل بینی می ریزد .
اگر گوشه داخلی چشم با دقت بررسی شود روی لبه هرکدام از پلک های پایینی و بالایی منفذ بسیار ریزی دیده می شود که محل ورود اشک به داخل سیستم تخلیه اشکی می باشد.
مجرای ریزی این منفذ را به کیسه اشکی در گوشه داخلی چشم وصل می کند .
اشکی که وارد کیسه اشکی شده از طریق مجرای بینی – اشکی ( مجرای اشکی ) به بینی تخلیه می شود . به همین دلیل است که ما در موقع گریه کردن دچار آبریزش بینی می شویم .
سیستم اشکی شامل غدد اشکی اصلی و کمکی ، مجاری اشکی و مجرای بینی – اشکی می باشد . معمولاً انسداد در قسمت های انتهایی این مجرا ایجاد می شود .
اشک ریزش به دلیل افزایش تولید و یا اشکال در تخلیه اشک ایجاد می شود
انواع بسته شدن مجرای اشک
-
اکتسابی -
مادرزادی
نوع اکتسابی آن در اثر عفونت رخ داده و منجر به فیبروز و انسداد مجاری اشکی می شود .
نوع مادر زادی مجرای اشکی معمولاً بین ۳ تا ۱۲ هفتگی ، به شکل اشک ریزش مداوم از یک چشم و در موارد نادر از هر دو چشم بروز می کند .
علت این انسداد باقی ماندن پرده ای در انتهای مجرای اشکی در سمت بینی است . به علت اینکه غدد اشکی در ۲ هفته اول بعد از تولد اشک ترشح نمی کنند ، نوزاد مبتلا به انسداد تا چند هفته اول بدون علامت است .
در کودکان انسداد مجرای اشکی عمدتاً به صورت مادرزادی بوده و اکثراً خود به خود و با ماساژ کیسه اشکی تا یک سالگی بر طرف می شود .
گاهی نیز شکستگی استخوان های بینی یا صورت می تواند باعث انسداد میکانیکی مجرای اشکی شود .انسداد طولانی مدت مجرای اشکی منجر به عفونت کیسه اشکی می گردد .
علائم انسداد مجرای اشکی
بیمارانی که دچار انسداد مجرای اشکی شده اند ، معمولاً با شکایت اشک ریزش مداوم و گهگاهی و خروج چرک از گوشه داخلی چشم به چشم پزشک مراجعه می کنند .
در این بیماران اشک چشم به طور مزمن و دائمی از گوشه چشم مبتلا به روی صورت سر ریز می شود به شکلی که بیماران مجبورند حتی زمانی که در حال استراحت در خانه هستند ، اشک چشم مبتلا را با دستمال خشک کنند .
در مواردی که انسداد مجاری اشکی طولانی می شود ، گاهی عفونت و التهاب حاد کیسه اشکی رخ می دهد که به صورت تورم سفت و قرمز و بسیار دردناکی در گوشه داخلی چشم ، بین چشم و بینی تظاهر می کند که نیاز به درمان فوری و گاهی بستری در بیمارستان دارد.
تشخیص بسته شدن مجرای اشکی
در بیماری که از اشک ریزش شکایت دارد ، چشم پزشک با معاینه ی دقیق متوجه می شود که آیا این اشک ریزش به دلیل افزایش تولید اشک است یا اختلال در تخلیه آن از مجاری اشکی .
با رد کردن علل افزایش تولید اشک با شرح حال دقیق ( جسم خارجی ، التهاب داخل و سطح چشم ) می توان روی مسیر خروجی اشک تمرکز کرد .
فشار دادن روی کیسه اشکی در قسمت داخلی چشم ، در صورت وجود انسداد سبب خروج مایع و چرک از منافذ اشکی می شود .
می توان با رد کردن سرنگ مخصوص به داخل منافذ و تزریق مایع تلخ مزه از باز بودن مجاری اطمینان حاصل کرد . احساس تلخی در داخل دهان نشانگر باز بودن مجرا می باشد .
ویدیو عمل جراحی لاپاروسکوپی نوزاد
علت انسداد مجرای اشکی کدام است؟
در کودکان، انسداد مجرای اشکی عمدتا به صورت مادرزای است و اکثرا خودبه‌خود و با ماساژ کیسه اشکی تا یک سالگی باز می‌شود، اما در بزرگسالان، مخصوصا در برخی از خانم‌های میانسال و پیر، با افزایش سن التهاب مجرای اشکی به دلیل پروسه‌های التهابی مثل عفونت مزمن بینی و یا التهاب شدید یا مزمن ملتحمه، موجب می‌شود مجرای اشکی به تدریج تنگ شده و نهایتا مسدود شود. گاهی نیز شکستگی استخوان‌های بینی یا صورت می‌تواند باعث انسداد مکانیکی مجرای اشکی شود. انسداد طولانی‌مدت مجرای اشکی معمولا منجر به عفونت کیسه اشکی می‌گردد.
تشخیص انسداد مجرای اشکی چگونه صورت می‌گیرد؟
زمانی که بیمار از اشک‌ریزش شکایت دارد،
چشم‌پزشک با معاینه‌ی دقیق، متوجه می‌شود که آیا این اشک‌ریزش به دلیل افزایش تولید اشک است یا کاهش تخلیه آن
با رد کردن علل افزایش تولید، و با معایناتی مانند فشار دادن روی کیسه اشکی که در صورت وجود انسداد سبب خروج مایع و چرک از منافذ اشکی می‌شود،
یا با تزریق مایع تلخ مزه از داخل منافذ اشکی (سونداژ سیستم اشکی) و بررسی عبور یا عدم عبور آن به بینی، که در صورت وجود انسداد در مجرای اشکی مایع به بینی عبور نخواهد کرد و بیمار مزه تلخ مایع را در گلوی خود احساس نخواهد کرد، تشخیص می‌دهد که بیمار دچار انسداد مجرای اشکی است. گاهی نیز روش‌های تصویربرداری طب هسته‌ای در تشخیص انسداد مجرای اشکی کمک فراوانی به پزشک می‌کند.
درمان بسته شدن مجرای اشکی
انسداد مجراي اشکي فقط در سنين زير دو الي سه سال با ميل زدن يا در اصطلاح سونداژ مجراي اشکي قابل درمان است
اما در سنين بالاتر سونداژ فقط جنبه تشخیصي دارد و به هيچ وجه براي درمان توصيه نمي‌شود.
لذا در بزرگسالان برای درمان انسداد مجرای اشکی یک عمل جراحی به نام داکريوسيستورينوستومي (DCR) انجام مي‌شود که طي آن مجراي اشکي مستقیما به داخل بيني باز مي‌شود.
روش جراحی به این صورت است که برای رسیدن به کیسه اشکی برش کوچکی در ناحیه بین چشم و بینی، روی پوست قسمت بیرونی بینی داده می‌شود. سپس قطعه کوچکی از استخوان بین کیسه اشکی و بینی برداشته می‌شود. در این مرحله، روی کیسه اشکی برش داده شده و لبه‌های برش به نحوی به مخاط داخلی بینی دوخته می‌شود که ارتباط مستقیمی بین کیسه اشکی و بینی برقرار شود.
معمولا طی این عمل، یک لوله سیلیکونی نیز به طورموقت در مجرا جایگذاری می‌شود تا از انسداد مجدد مجرا پس از عمل جراحی جلوگیری کند. این لوله درد ندارد و برای بیمار مشکلی ایجاد نمی‌کند.
درمان غیرجراحی
بیشتر انسداد مجاری اشکی مادرزادی طی شش ماه اول تا یک سالگی بهبود می‌یابند. بهترین راه درمان انسداد، ماساژ کیسه اشکی است. اگر انسداد همراه با عفونت باشد با استفاده از قطره‌های آنتی‌بیوتیک موضعی عفونت را کنترل می‌کنیم.
با انجام ماساژ ترشحات کیسه اشکی خارج و مانع رشد میکروب‌ها در کیسه اشکی می‌شود. همچنین فشار هیدروستانیک روی کیسه اشکی به طرف پایین باعث باز شدن دریچه اشکی می‌شود.
طریقه ماساژ به این صورت است که با قرار دادن انگشت در ناحیه بالای مجرای اشکی داخلی و بستن مجرا و سپس فشار دادن همراه با لغزاندن انگشت به طرف پایین است. روش دیگر قرار دادن انگشت روی کیسه اشکی به طریقی که مجرای اشکی بسته شود و فشار روی کیسه می‌تواند به باز شدن مجاری اشکی کمک کند
نکته : استفاده از سونداژ قبل از یک سالگی در کودکانی که نیاز به آن دارند، شانس بهبودی را به مراتب بالاتر می‌برد و تاخیر در سونداژ پس از یک سالگی شانس بهبودی را به مراتب کمتر می‌کند. در بیشتر موارد با یک بار سونداژ مجاری باز می‌شوند و در موارد نادر، نیاز به سونداژ مجدد و استفاده از روش‌های تکمیلی است.
ویدیو جراحی آندوسکوپی انسداد مجرای اشکی با بالون
انواع عمل جراحی
روش‌های جراحی که در حال حاضر انجام می‌شود دو شیوه متفاوت دارند
یکی از طریق برش پوست بینی است که فقط چشم پزشکان آن‌را انجام می‌دهند
روش دیگر با استفاده از دستگاه آندوسکوپ از راه سوراخ بینی و بدون برش سطح پوست انجام می‌شود
روش دوم اگر بیمار مشکلات دیگری مانند انحراف تیغه بینی، انسداد سینوس‌ها و پولیپ داشته باشند باید به شکل همزمان توسط چشم‌پزشکان و متخصصان گوش، حلق و بینی صورت پذیرد زیرا در غیر این صورت احتمال بازگشت مجدد مشکل انسداد مجاری اشکی دور از انتظار نیست
در صورت وجود عفونت
استفاده از یک پماد یا قطره آنتی بیوتیک موضعی مفید است. آنتی بیوتیک باعث برطرف شدن انسداد نمی شود.
اگر انسداد مجرای اشکی بعد از چند ماه با درمان های فوق برطرف نشود، یا یک عفونت شدید رخ دهد و یا کودک دچار عفونت های عود کننده شود، لازم است عمل جراحی probing صورت گیرد. این عمل، حدود 10 دقیقه طول می کشد و یک پروب نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی بسته عبور داده می شود تا انسداد را برطرف کند.
اگر probing ناموفق باشد و یا تنگی و باریکی مجرا وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به اقدامات جراحی گسترده تری مانند کارگذاری لوله سیلیکون باشد. در این روش یک لوله از جنس سیلیکون در داخل مجرای اشکی به مدت شش ماه کار گذاشته می شود که موجب گشادی مجرا می شود و بعد از این مدت، طی یک جراحی کوچک از چشم خارج می گردد.
یک روش جراحی جدیدتر آن است که یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی کار گذاشته می شود. در ابتدا این بالون توسط یک مایع استریل به مدت 90 ثانیه منبسط می شود و سپس مایع خارج می شود و مجددا بالون به مدت 60 ثانیه منبسط شده و در انتها مایع خارج می شود. میزان موفقیت این روش بین 80 تا 100 درصد گزارش شده است.
کدام روش درمان موفقیت بیشتری دارد؟
پیش از این تصور می‌شد که موفقیت درمان از طریق برش پوست بیشتر از روش آندوسکوپی باشد، اما در حال حاضر با پیشرفت تکنیک‌های درمان آندوسکوپی، میزان نتیجه‌گیری مثبت از عمل داخل بینی بسیار بیشتر شده و با عمل جراحی برش پوستی برابری می‌کند.
در بیمارستان چشم پزشکی نور اگر بیماری همزمان با انسداد مجرای اشکی، نیاز به درمان مشکلات داخل بینی نیز داشته باشد، با تشکیل تیم جراحی اعم از چشم پزشک و متخصص گوش، حلق و بینی به طور همزمان هر دو مشکل درمان خواهد شد.
ذکر این نکته مهم است که در صورت انجام عمل جراحی از طریق پوست، جای آن باقی می‌ماند که این موضوع برای افرادی که بهبود زخم در آنها دیرتر انجام می‌گیرد حائز اهمیت خواهد بود. البته مقدار برش کمتر از یک سانتی متر است و برای حل این مشکل، داروهایی برای از بین بردن محل برش تجویز می‌شود.
تهیه و گردآوری مجله دلگرم
مرضیه ملایری