عزت نفس چیست ؟ ۱۲ راهکار برای بالا بردن عزت نفس

عزت نفس چیست ؟

تحلیل مفهوم عزت نفس

هر انسانی به واسطه انسان بودنش و به عنوان یکی از نیازهای اولیه و مهم اش، به حرمت نفس و عزت نفس نیازمند است. اگر عزت نفس و احترامی که فرد برای خودش قائل است، آسیب ببیند و یا افول کند، از لحاظ روانشناختی، فرد آماده آسیب زدن به خود یا دیگران است و ممکن است به ناهنجاری و رفتار و کنش غیراخلاقی و ضد استاندارد دست بزند.

از اینجاست که عزت نفس هر فرد جایگاه مهمی پیدا می کند و در زندگی جمعی و سازمانی اهمیت فراوانی می یابد. در محیط کار اگر عزت نفس و حرمت نفس و احترام هر فردی چه توسط مدیران، چه همکاران و چه مراجعین و مخاطبان، خدشه دار شود، این فرد ضربه و آسیب روحی و روانی جدی خواهد خورد و ممکن است با هیچ تشویق و جبران مالی و معنوی دیگری قابل جبران نباشد.

در زندگی خانوادگی اگر عزت نفس همسر یا فرزند یا والدین دچار خدشه شود، آسیب های روانی بلندمدتی برای فرد برجای می گذارد و… پس گرچه میزان عزت نفس هر فرد متفاوت و سطح و درجه آن بسته به موقعیت خانوادگی و فردی و شخصیتی و… مختلف و متمایز است، اما عزت نفس و حرمت نفس، مفهومی است که در هر فرد نرمال و سالمی وجود دارد و شناخت این موضوع مهم و توجه آن برای هر فرد، در ارتباطات اجتماعی و سازمانی اهمیت فراوانی دارد.

شناخت عزت نفس انسان

برای شناخت عزت نفس انسان، باید به چند موضوع مهم و اساسی توجه کنیم:

۱ – عزت نفس، احترامی است که فرد برای خودش قائل بوده و مفهوم و درکی است که هر کس از خودش دارد.

۲ – عزت نفس، احترامی است که دیگران برای فرد قائل هستند و اعتماد به نفس و بازخورد مثبتی است که هر یک از ما در قبال دیگران از خود نشان می دهیم. توجه به این نکته مهم است که عزت نفس فراتر از اعتماد به نفس است و تاثیرات بیشتری در رفتار هر انسان و حتی اعتماد به نفس او دارد.

۳ – عزت نفس یعنی باور خود توانمندی فرد؛ یعنی داشتن اطمینان به توانائی فکر کردن، درک کردن، آموختن، انتخاب کردن و تصمیم گیری برای خود.

۴- عزت نفس به غرور و خودپسندی و خودخواهی و به معنای عدم اشتباه برای فرد نیست و در واقع به این معناست که باور داشته باشیم که می توانیم آنچه را لازم داریم بیاموزیم و با چالش ها و مشکلات زندگی، برخورد اندیشمندانه داشته باشیم.

نشانه‌های عزت نفس پایین و بالا

به طورکلی عزت نفس را می توان در حالت چهره، رفتار، صحبت و حرکت اشخاص مشاهده کرد؛ دروغ، ریاکاری و پنهان کاری در افراد دارای عزت نفس سالم وجود ندارد. افراد دارای عزت نفس، واقع بین هستند . خلاق بوده و به فرآورده های ذهن خود توجه کافی دارند؛اشتباهات خود را واقع بینانه می پذیرند و برای اصلاح اشتباهات خود تلاش می کنند. همدردی و همدلی در اشخاصی که از سلامت عزت نفس برخوردارند به وفور وجود دارد .

در فردی که عزت نفس بالا داشته باشد، جرات ورزی و شهامت ابراز وجود وجود دارد و به دلیل پذیرش و اطمینان به خود، از دیگران نمی ترسد و به اعتماد به نفس دیگران نیز احترام می گذارد؛ بنابراین روحیه همکاری برای دستیابی به هدف های مشترک در افراد دارای عزت نفس سالم فراوان دیده می شود.

اما هنگامی که عزت نفس در شخصی کم است، هراس و ترس از واقعیت در فرد وجود دارد و ترس از حقایق درباره خود و پذیرش خود؛ ترس از افشا شدن؛ ترس از فروریختن تظاهرها و وانمود ها؛ ترس از ناکامی؛ ترس از تحقیر شدن.

فردی که عزت نفس پایینی دارد، گویا برای دیگران زندگی می کند و همواره نگران قضاوت های دیگران است؛ بنابراین جرات اندیشیدن به خود و توانمندی های خود را از دست می دهد؛ زود تسلیم می شود ودیگران می توانند به سرعت او را دلسرد کنند. بر این اساس است که هراس از موانع و تصورات منفی از موانع برای دستیابی به اهداف و آرزوها از نشانه های عزت نفس پائین است .

۱۲ راهکار برای بالا بردن عزت نفس

تکنیک‌های بهبود عزت نفس

با عنایت به مقدمات گفته شده و اهمیت عزت نفس در رفتار و کنش فرد، واضح است که هر یک از ما سطحی از عزت نفس را از دوران کودکی و نهادینه شده با شخصیت مان دارا هستیم. لیکن برای این که هر یک از ما بتوانیم زندگی سالم تری داشته باشیم و در ارتباطات اجتماعی و سازمانی، عزت نفس خود را بهبود دهیم، می توانیم از تکنیک هایی که در ذیل اشاره می کنم، استفاده کنیم.

ما برای این که بتوانیم در زندگی شخصی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی، اعتماد به نفس بالاتری داشته باشیم و نیز در هر مذاکره ای بتوانیم بهتر و حرفه ای تر گفتگو کنیم یا در هر ارتباطی بتوانیم بهتر عمل کنیم، نیاز داریم که به این روشها و شیوه های توسعه عزت نفس توجه نماییم.

۱ – عشق ورزیدن به خود

مرز باریکی میان عزت نفس و خودخواهی و خودپسندی وجود دارد که در تکنیک های بهبود عزت نفس باید به آن توجه کرد. در عین تواضع و اخلاق و توجه به دیگران، لازم است که ما به خودمان هم عشق بورزیم. خودمان را دوست داشته باشیم.

بدن و روح و روان و اخلاق و شخصیت و کردار و رفتار و آمال و آرزوهای خودمان را عاشقانه دوست داشته باشیم؛ که اگر نداریم و از آنها متنفر باشیم بی گمان، عزت نفس هم نخواهیم داشت، گرچه ممکن است دچار خودپسندی کاذب شویم.

خوب است که هر روز ساعتی را برای خوشحال کردن خودمان اختصاص دهیم؛ روی نکات مثبت و موفقیت‌هایمان تمرکز کنیم؛ به خواسته هایمان توجه کنیم؛ برای آنکه مورد پسند دیگران قرار بگیریم، سعی نکنیم خودمان را تغییر دهید؛ به ‌نظر خودمان اهمیت دهیم و از خودمان مواظبت کنیم. اینها تکنیک هایی است که می تواند ما را در بهبود عزت نفس مان یاری کند.

۲ – رعایت اخلاق

رعایت اخلاق و اصول اخلاقی، الزام به برخی هنجارهای اخلاقی و مذهبی و عنایت به مناسک اخلاقی می تواند عزت نفس ما را بالا ببرد. اگر ما به هر آیین و مذهب و مرامی معتقد هستیم، بیش از دیگران مناسک دینی و مذهبی خود را رعایت کنیم و نسبت به آنها (درصورتی که آزاردهنده و مضر به حال دیگران نباشد) معتقد باشیم، در این صورت عزت نفس خود را نیز بالا خواهیم برد.

وقتی ما اصول اخلاقی مثل صداقت، تعهد، عدم غیبت و تهمت و کلاهبرداری و ارتشاء و… را رعایت کنیم، وقتی وجدان مان از رفتار و سکنات و کنش هایمان آسوده باشد در این صورت، هم در دیدگاه مردم و مخاطبین و هم در نزد خود، به بهبود عزت نفس خود، یاری رسانده ایم.

۳ – گفتن ((نه)) و بی نیازی از دیگران

نه گفتن به درخواست ها و نیازها و پیشنهادات دیگران به عزت نفس ما کمک می کند. اگر بتوانیم به جا و به اندازه و در موقعیت مناسب، تصمیم درست گرفته و به موضوعاتی که درست نمی دانیم یا مطلوب مان نیست ((نه)) بگوییم در این صورت، در ارتباطات اجتماعی موفق تر بوده و عزت نفس و اعتماد به نفس خود را تعالی بخشیده ایم؛ اما اگر مثل یک قایق سرگردان هر کسی بتواند برای ما تصمیم بگیرد و از ما هر آنچه که دوست دارد بخواهد و ما را به سمت دلخواه خود بکشاند، هم در لحظه ای که سرگردان هستیم و هم در آینده زندگی فردی و اجتماعی و سازمانی با بحران کاهش عزت نفس مواجه خواهیم شد.

در کنار ((نه گفتن))، بی نیازی از دیگران و عدم نیازمندی به اطرافیان نیز اهمیت بسزایی دارد. وقتی انسان به دیگران تا حدی نیازمند شود که بنده و وابسته آنان شود، این نیازمندی ممکن است به مرور اعتماد به نفس و عزت نفس آدمی را خدشه دارد کند و چه نیکو امام علی (ع) فرموده است: ((اگر می خواهی آزاد باشی … امید خود را از ثروت دیگران قطع کن. هرگز چشم طمع به اندوخته ها و امکانات دیگران ندوز. … هیچ کار به اندازه درخواست مال از دیگران، انسان را پست نمی سازد. پس بدان اگر بی نیازی از مردم را پیشه خود سازی و از کسی توقع نداشته باشی از همه مردم برتر و ارزشمندتری))

۴ – پذیرش مسئولیت

مسئولیت پذیری و پذیرش مسئولیت در کار و زندگی به عزت نفس و بهبود آن یاری می رساند. وقتی ما خودمان یک مسئولیت را بپذیریم. مسئولیت همسر بودن، مسئولیت پدر بودن یا مادر بودن، مسئولیت مدیر بودن یا کارمند بودن، مسئولیت شریک بودن، مسئولیت همکار بودن و… همه اینها اگر با پذیرش مسئولیت و ابعاد و تبعات آن باشد و در صورت شکست یا هرگونه مشکلی، خودمان مسئول رفتار و کردار خودمان باشیم و فرافکنی نکنیم و مشکلات را بپذیریم و آنها را با مسئولیت پذیری حل کنیم، در این صورت، اعتماد به نفس ما بیشتر شده و در نگاه دیگران نیز احترامی که برای ما قائل می شوند بیش از پیش خواهد شد و در پی آن، عزت نفس ما نیز بیشتر خواهد شد. در عین حال که لازم است در این عرصه، مشکلات را بزرگ نکنیم، از طرد شدن نهراسیم و با یک تجربه ناموفق مغلوب نشویم تا بتوانیم همواره مسئولیت پذیر باشیم.

۵ – زندگی در لحظه اکنون

برای آن که بتوانیم عزت نفس بهتری داشته باشیم باید به واقعیت ها توجه کنیم و از آنها نگریزیم؛ در لحظه اکنون زندگی کنیم؛ شرایط را با توجه به مشکلات و موانع موجود درک کنیم؛ اشتباهات خود را ببینیم . بپذیریم و آنها را اصلاح کنیم .روبه رو شدن با واقعیتهای تهدیدکننده را نیز جزئی از زندگی بدانیم ؛ بپذیریم که هیچکس کامل نیست . و بدانیم که تلاش برای رشد بهتر برایمان همواره کمال و پیشرفت به ارمغان می آورد.

۶ – تخصص در حوزه کاری خودمان

در هر کاری که می کنیم لازم است مقداری از تخصص را داشته باشیم؛ بتوانیم سوالات اولیه را پاسخ دهیم و نسبت به دیگران و عامه مردم در آن کار، بهتر تصمیم بگیریم و عمل کنیم. وقتی که ما در حوزه ای متخصص شویم، می توانیم در آن موضوع، بهتر عمل کنیم، مطلب بگوییم، بنویسیم و حتی در انجمن ها و گروه های مربوط به آن موضوع، عضو شویم و خود را بیش از پیش اثبات کنیم. یک متخصص، همواره در خودش احساس لیاقت می کند و دیگران نیز به تخصص او در هر کاری که باشد احترام می گذارند و همین، موجبات عزت نفس بیشتر برای فرد متخصص را فراهم می آورد.

۷ – کسب معلومات عمومی

در عین حال که تخصصی شدن در یک موضوع، مهم است، داشتن اطلاعات عمومی و معلومات مختلف از تاریخ، سیاست، ورزش، هنر، اقتصاد و موضوعات میان رشته ای نیز با اهمیت است. اگر از کودکی مان این تجربه را داشته ایم که مجله و روزنامه و کتاب بخوانیم و پدر و مادرمان ما را اینگونه تربیت کرده اند که موقعیتی خوب بوده است و اگر از هر زمان این موضوع را شروع کنیم، باز هم می تواند موقعیتی خوب فراهم آورد.

لازم است بدانیم که وقتی در یک مذاکره دو نفره و یا یک جمع و یا در یک سخنرانی و یا در سازمان و اداره و خانواده، فردی درباره مسائل مختلف، اطلاعات هرچند جزئی داشته باشد، بالتبع با اعتماد به نفس بیشتری نسبت به دیگران می تواند اظهار نظر کند و همین موضوع، در توسعه عزت نفس او، نقش بسزایی خواهد داشت.

۸ – معاشرت با افراد و الگوهای حرفه ای

هنگامی که با افراد موفق و الگوهای حرفه ای که از لحاظ موفقیت، موضوعات معنوی، مالی، هنری و علمی بالاتر و موفق تر هستند، تعامل و معاشرت می کنیم بالتبع هم از آنها تاثیر می پذیریم و می آموزیم و هم نوع برخورد اطرافیان با ما نیز متفاوت خواهد شد و این موضوع به بهبود عزت نفس ما کمک شایانی خواهد کرد.

۹ – ثبت و مرور تجربیات

ثبت موفقیت ها و شکست ها، داشتن دفترچه موفقیت، انتشار موفقیت ها در شبکه های اجتماعی، ارائه موفقیت ها و دستاوردها و حتی تجربیات تلخ به دیگران و آشنایی دیگران با انواع و اقسام تجربیات و دستاوردهای ما، به ما کمک می کند که عزت نفس خود را بالا ببریم. وقتی ما موفق باشیم و این موفقیت را با دیگران تقسیم کنیم و یا وقتی که شکستی خورده ایم و این شکست را با شهامت به دیگران می گوییم تا بتوانیم جبران کنیم و پله ای از موفقیت با آن بسازیم در هر دو صورت، عزت نفس خود را بالا برده ایم.

۱۰ – ایجاد بانک لطف

اگر همواره و بی منت به دیگران لطف کنیم، اگر به دیگران لطف کنیم بدون داشتن توقع، اگر به جا و به اندازه لطف کنیم، اگر لطف خود را بدون گفتن به دیگران و حتی خود فرد انجام دهیم، به مرور بانک لطف برای خود فراهم آورده ایم که افراد مختلف نیز بدون این که به ما بگویند به ما لطف می کنند، لطف های خود را به ما قرض می دهند و احترام و عزتی که دیگران به ما می گذارند، عزت نفس ما را نیز بالا می برد.

۱۱ – رفتار و پوشش و زبان حرفه ای

وقتی رفتار ما، نوع بیان ما، نوع زبان ما، نوع پوشش ما، زبان بدن ما و الفاظ به کار برده شده توسط ما حرفه ای و استاندارد باشد، بی شک نوع برخورد دیگران با ما متفاوت خواهد بود و همین موضوعات، عزت نفس ما را نیز بالا می برد. حتما شما هم تجربه کرده اید وقتی که بهتر لباس می پوشید و مودبانه صحبت می کنید، بالتبع طرف مقابل شما نیز سعی خواهد کرد استاندارد تر و حرفه ای تر با شما برخورد کند.

وقتی فردی با پوشش غیر حرفه ای و نامناسب و بوی بد و کفش نا مناسب و… در جمعی حاضر شود، یا فردی که غیر استاندارد و غیر مودبانه صحبت می کند، بی گمان توقع این که عزت نفسش و اعتماد به نفسش بالا باشد، دور از ذهن است؛ مگر افرادی که سلامت روانی ندارند و در عین حال که غیر حرفه ای عمل می کنند، عزت نفس کاذب و بالایی دارند!!

۱۲ – سلامت جسمی

داشتن سلامت جسمی و بدن سالم در صورتی که مشکل مادرزادی و ژنتیکی نداشته باشیم نیز امری مهم در بهبود عزت نفس است. وقتی از لحاظ بدنی می توانیم سلامت جسمی داشته باشیم باید داشته باشیم. چاق شدن زیادی از حد و یا لاغر شدن زیادی از حد، نفس نفس زدن در حین گفتگو، مریضی و بیماری هایی اکتسابی، عدم توجه به ریزش مو، پوست نا مناسب، آرایش مو و صورت نا مناسب و… مواردی است که یک فرد می تواند آن ها را به کنترل خود در آورد و اگر در نیاورد، خودش عزت نفس اش را با مشکل مواجه کرده است.

مواردی که اشاره شد نمونه هایی از روشها و تکنیکهای بهبود عزت نفس است و بی گمان هر فرد با توجه به شخصیت و اطرافیان و جامعه خود می تواند روشهای بهتری نیز بیاموزد و کسب کند و به کار گیرد به شرط آن که به این موضوع توجه کند و برای بهبود عزت نفس خود تلاش نماید.

بیشتر بخوانید

چگونه عزت نفس داشته باشیم؟

عزت نفس و اعتماد به نفس

چگونه اعتماد به نفس کودکان را افزایش بدهبم؟