بیماری هوچکین و مشکلات حاصل از آن
بیماری هوچکین (Hodgkin) یکی از مجموعه بیماری هایی است که به آنها لنفوم گفته می شود. این بیماری در واقع سرطان گونه ای از سلول های سفید خون است که به آنها لنفوسیت گفته می شود.انواع مختلفی از لنفوسیت وجود دارد. آنها بخش جدایی ناپذیر سیستم ایمنی و آنتی بادی بدن را تشکیل می دهند. لنفوسیت ها در مغز استخوان ساخته شده و وارد جریان خون می شوند. همچنین لنفوسیت ها در عروق لنفاوی (که شبکه ای از رگ های میکروسکوپی بوده که مایعات داخل بافت ها را تخلیه کرده و به سیستم گردش خون برمی گردانند) نیز جریان دارند.
سیستم لنفاوی شامل اندام های کوچکی به نام گره های لنفاوی نیز می شود. خوشه هایی از این گره ها در جاهای مختلف بدن از جمله گردن، کشاله ران و زیر بغل وجود دارد. طحال بخشی از این سیستم است. لنفوسیت ها نوع غالب سلول ها در بافت های لنفوئید مانند مغز استخوان، غدد لنفوای، کبد و طحال می باشند.لنفوسیت ها و بافت لنفاوی در دستگاه گوارش، پوست، ریه ها و سیستم اعصاب مرکزی نیز وجود دارد. در واقع می توان لنفوسیت ها را در هر قسمتی از بدن یافت لذا سرطان های ناشی از آنها نیز می توانند در هر کجای بدن رخ بدهند.
لنفوم ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
بیماری هوچکین: در این حالت لنفوسیت های سرطانی یکی از اعضای خانواده لنفوسیت های B می باشند. این سلول ها، سلولهای بالغی بوده که به سلول های اصلی تولید آنتی بادی در بدن مربوط می شوند.
لنفوم غیر هوچکین: یک گروه از تعداد بسیار متنوعی از بیماری ها بوده که می توانند از هر یک از انواع لنفوسیت ها مشتق شوند (سلول های B، T و فرم های نادر تر)
علل ابتلا به بیماری هوچکین
علت این بیماری مشخص نیست. ممکن است عواملی از محیط، خصوصیات ژنتیک فرد و همچنین عوامل عفونی در ایجاد بیماری نقش داشته باشند. سیر بیماری لنفوم از یک غده لنفاوی که بصورت پایدار بزرگ شده است شروع می شود. رشد این غده به آهستگی ادامه می یابد و به تدریج غدد اطراف خود را نیز درگیر می نماید. در موارد پیشرفته، با ورود سلولهای بدخیم به جریان خون، طحال، کبد و مغز استخوان نیز ممکن است درگیر شوند.
بیماری هوچکین در یک منطقهٔ دستگاه لنفاوی و معمولاً در گره لنفی ایجاد میشود. اگر این بیماری به موقع کشف و درمان نشود، ممکن است در تمام دستگاه لنفاوی پخش گردد. هوچکین میتواند باعث درگیری ریه، اعضاء داخل شکم و استخوانها شود. با گسترش بیماری، گویچههای سفید طبیعی کاهش یافته، در مقابله با عفونتها اختلال ایجاد میشود. بنابراین بیماران مبتلا به هوچکین ممکن است مستعد ابتلا به عفونتهای گوناگون گردند. لنفوم هوچکین ممکن است در هر سنی بروز نماید. اما اکثر موارد در سالهای اول بلوغ (۱۵ تا ۴۰ سالگی) یا در میانسالی (پس از ۵۵ سالگی) دیده میشود.
به احتمال زیاد این بیماری به علت تعامل بین عوامل ژنتیکی که به ارث برده می شوند و عوامل محیطی که می توانند آغاز گر بیماری باشند به وجود می آید.مطالعات اخیر نشان می دهد که ویروسی که باعث بروز تب غده ای می شود نیز می تواند در ابتلا به بیماری هوچکین نقش داشته باشد.
عوامل خطرزای مربوط به لنفوم هوچكين عبارتند از:
برخی از ویروسها: ابتلا به ویروس اپشتاین – بار (EBV (Epstein Bar Virus یا ویروس اختلال در سیستم ایمنی انسانی (Human Immunodeficiency Virus(HIV میتواند خطر ابتلا به لنفوم هوچكين را افزایش دهد. لنفوم مسری نیست.
سیستم ایمنی ضعیف: اگر فردی سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد (مثلاً در صورت ابتلا به یک بیماری وراثتی یا استفادۀ داروهای خاص پس از پیوند عضو)، خطر ابتلا به لنفوم هوچكين در وی بالا میرود.
سن: لنفوم هوچكين در میان نوجوانان و بزرگسالان 15 تا 35 ساله، و بزرگسالانی که بالای 50 سال سن دارند، شایعتر است.
سابقۀ خانوادگی: احتمال ابتلای اعضای خانواده – بهخصوص برادران و خواهران- فرد مبتلا به لنفوم هوچكين یا دیگر انواع لنفوم، به این سرطان بیشتر از دیگران است.
داشتن یک یا چند عامل خطرزا به معنای ابتلای قطعی فرد به لنفوم هوچكين نیست. بیشتر آنهايي که دارای عوامل خطرزا هستند، هرگز به سرطان مبتلا نمیشوند.
علائم بیماری هوچکین
اولین نشانه بیماری هوچکین معمولا یک ورم سفت و بدون درد در غدد لنفاوی می باشد. هنگامی که که غدد لنفاوی در پاسخ به عفونت های موضعی بزرگ شده، معمولا دردناک نیز می شوند. متورم شدن بدون درد نشان از یک اختلال در خود لنفوسیت ها مانند لنفوم می باشد. سایر علائم بیماری هوچکین عبارتند از:
-
خستگی -
کاهش وزن -
تعریق شدید شبانه -
تب -
خارش عمومی پوست -
احساس درد در غدد بعد از نوشیدن الکل (نادر است)
تشخیص بیماری هوچکین
مانند دیگر سرطانها نمونهبرداری و بیوپسی یک تشخیص مرسوم برای سرطان لنفاوی هوچکین است. گرفتن سابقه پزشکی بیماری، معاینه فیزیکی، آزمایش خون، بیوپسی مغز استخوان و غده لنفاوی، سیتیاسکن و تست عملکرد ششها از دیگر روشهای تشخیصی است.
بیماری هوچکین غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است خود را در قسمت های عمیق تر بدن پنهان کند. پزشک برای تشخیص بیماری آزمایش هایی را برای شما تجویز خواهد کرد. رایج ترین این آزمایش ها عبارتند از:
-
نمونه برداری از غده لنفاوی ای که به نظر می رسد آسیب دیده و آزمایش کردن آن -
نمونه برداری از مغز استخوان در استخوان لگن -
عکس برداری با اشعه X -
CT scan که ممکن است به صورت سراسری و از کل بدن به عمل بیاید. -
اسکن PET
این آزمایش ها می توانند مرحله بیماری را تشخیص دهند
در مرحله اول بیماری، تنها یک خوشه از غدد لنفاوی تحت تاثیر قرار می گیرد. در مرحله دوم این بیماری به دو یا چند خوشه که همگی در یک طرف از دیافراگم قرار دارند آسیب می رساند. دیافراگم عضله ای در بالای شکم و زیر شش ها است که بخش بالا و پایین بدن را از هم جدا می کند.مرحله سوم این بیماری شامل تحت تاثیر قرار گرفتن غدد لنفاوی در هر دو طرف دیافراگم شده و مرحله چهارم شامل درگیر شدن سایر بافت ها به جز غدد لنفاوی و طحال (مانند کبد و یا مغز استخوان) می باشد.افرادی که بیماری آنها علائم خاصی ندارد را در دسته A و بیمارانی که علائمی عمومی مانند تب و کاهش وزن را تجربه می کنند در دسته B طبقه بندی می شوند.
درمان بیماری هوچکین
شیمی درمانی و رادیوتراپی هر دو در درمان بیماری هوچکین موثر هستند. در حال حاضر درمان متداول در کودکان مبتلا به هوچکین شامل استفاده از شیمی درمانی ترکیبی همراه با و یا بدون رادیوتراپی با دوز کم به مناطق گرفتار میباشد. عواملی که تعیینکننده درمان میباشند شامل: مرحله بیماری، سن در زمان تشخیص، وجود علايم سیستمیک و بالاخره وجود درگیری مدیاستن به صورت لنفادنوپاتی هیلار و یا بیماری bulky میباشد.
پرتودرمانی
برای بیماران مرحله 1A (مرحله اول و بدون علائم کلی) ممکن است تنها درمان مورد نیاز، پرتو درمانی باشد. بیمار برای مدت شش تا هشت هفته به مراکز پرتو درمانی مراجعه کرده و به صورت سرپایی درمان می شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی در بیمارانی که بیماری آنها گسترش پیدا کرده و به خصوص آنهایی که با علائم هم مواجه هستند (مانند مراحل 3B یا مرحله 4) مورد استفاده قرار می گیرد.
این درمان معمولا به صورت سرپایی و هفتگی انجام شده و ممکن است چهار تا شش ماه طول بکشد. ممکن است شیمی درمانی باعث ریزش موهای بیمار شود اما جای نگرانی وجود ندارد. موهای فرد بعد از چند ماه دوباره رشد خواهند کرد. شیمی درمانی می تواند خود باعث بروز ناخوشی های دیگری شود که پزشکان با تجویز دارو ها از بروز این عوارض پیشگیری می کنند.
درمان سرطان غدد لنفاوی چگونه پایش می شود؟
-
اثربخشی درمان با توجه به کاهش علائم و یا کاهش اندازه غدد بزرگ شده پایش می شود. -
علاوه بر این ممکن است پزشک به صورت منظم برای شما انجام آزمایشهای تشخیصی را تجویز کند. -
انجام اسکن PET پس از هر دو دوره درمانی می تواند اطلاعات مفیدی را به پزشک بدهد. اگر این اسکن نشان دهد که درمان موثر نبوده است، ممکن است پزشک دوره درمان را فشرده تر کند. بیشتر بیماران به 4 تا 6 دوره ی درمانی نیاز پیدا می کنند. -
در این نوع سرطان، بیمار شانس بهبودی بالایی دارد، به خصوص اگر بیماری وی به موقع تشخیص داده شود. -
این بیماری ممکن است بعد از درمان موفقیت آمیز دوباره عود کند. -
در این دسته بیماران دوباره تمام مراحل تشخیص و درمانی بالا باید انجام شود. -
بیمارانی که دچار عود بیماری می شوند باز هم شانس درمان موفقیت آمیز را دارند با این تفاوت که ممکن است این بار به درمان فشرده تر و یا حتی پیوند سلول های بنیادی نیاز داشته باشند.
عود بیماری هوچکین
اکثر موارد عود بیماری در طی سه سال اول بعد از تشخیص اتفاق میافتد ولی گاهی ممکن است تا ده سال نیز عود بیماری دیده شود. بیمارانی که هرگز وارد فاز رمیسیون نمیشوند و یا اینکه در طی کمتر از 12 ماه از شروع بیماری، دچار عود میگردند کاندید پیوند مغز استخوان از نوع اتولوگ هستند که در رژیم آمادهسازی آنها میتواند رادیاسیون وجود داشته باشد یا نداشته باشد.
در بیمارانی که مبتلا به فرمهای مقاوم بیماری هستند و یا high risk بوده و سریعا عود میکنند، پیوند آلوژن مغزاستخوان ریسک عود بیماری را کاهش میدهد، در صورتی که میزان بقای کلی بیماران تغییر محسوسی نمیکند زیرا عوارض من جملهGVHD و موربیدیته پیوند آلوژن در مقایسه با پیوند اتولوگ به مراتب بیشتر است.
بیشتر بخوانید:
بیماریهای شایع چشمی و روش های پیشگیری از آنها
طحال و بیماریهای مربوط به آن
آیا در سایه سرطان بیماریهای وحشتناک دیگر فراموش میشوند؟
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله دلگرم