معرفی گیاه رزماری
رزماری بوته ای با دوام و همیشه سبز است، گیاه رزماری در مناطقی رویش می یابد که دمای هوا در زمستان، بیش از 15 درجه سانتیگراد است. با این وجود، این گیاه چندساله باید در طی زمستان در مناطق شمالی، به خانه برده شده و به عنوان یک گیاه گلدانی از آن نگهداری شود. برگ های باریک این گیاه چرم مانند بوده و عطری صمغی و تند دارند.
رزماری ادویه ای معروف برای گوشت ها و چاشنی ها یا رست (بریانی )های بزرگ است. روغن برگ های این گیاه در داروسازی استفاده می شود.
گیاه شناسی رزماری
رزماری، برگ و سرشاخه های گلدار خشک شده گیاه Rosmarinus officinalis از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است که حداقل دارای 1 درصد (حجم/وزن) روغن فرار می باشد.رومارَن یا اِکلیل کوهی یا رُزماری (Rosmarinus officinalis) گیاهی خشبی، چندساله و معطر است که برگ هایی سوزنی شکل و همیشه سبز دارد. رومارن بومی منطقهٔ مدیترانه و کشور اوروگوئه است. گل های آن در رنگ های گوناگون سفید، صورتی، بنفش یا آبی می رویند. در گذشته در کشورهای اروپایی بویژه در یونان و روم باستان، کاربرد درمانی این گیاه شناخته شده و مردم از این گیاه استفاده غذایی و دارویی می کردند.
رزماری گیاهی چند ساله، بوته ای، همیشه سبز با شاخه های بالا رونده است که طول آن به 90 تا 150 سانتی متر می رسد. شاخه های گیاه هنگامی که جوان باشد نرم و کرک دار اما با گذشت زمان چوبی شده و پوست آن فلس مانند می شود. گل های رزماری به رنگ آبی هستند. برگ و سرشاخه های گلدار گیاه، اندام دارویی رزماری را تشکیل می دهد. رزماری بومی حوزه مدیترانه است و در این منطقه به صورت خودرو رشد می کند و پرورش آن در ایران در بیشتر نواحی انجام می شود. پرورش دهندگان عمده آن در دنیا کشورهای شمال آفریقا به خصوص مراکش و تونس، کشور های جنوب اروپا مانند فرانسه و ایتالیا است.
از ویژگی های این گیاه بوی فراوان برگ ها محسوب می شود که آن را به عنوان یک گیاه معطر مشهور کرده است. رزماری گیاهی مقاوم به سرما و شرایط خشکی است و به همین دلیل خاصیت پرورش و کاربرد در فضای سبز شهری را دارد. ماده مؤثره اصلی برگ و سرشاخه های گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل می دهد. میزان روغن فرار این گیاه در نقاط مختلف دنیا بین 5ر0 تا 5ر2 درصد گزارش شده است. رزماری یکی از چاشنی های پُرمصرف در آشپزی است. مردم می گویند رزماری فقط در باغ خانه هایی رشد می کند که بانوی خانه، حقیقتاً ارباب خانه باشد.
تکثیر/ کشت رزماری
تکثیر این گیاه با دانه، قلمه زنی، لایه بندی یا تقسیم صورت می گیرد. دانه ها را در خانه و در عمق 4.5 سانتی متری ظرفی کاشته و وقتی ارتفاع جوانه ها 7.5 سانتی متر شد، آن ها را به فاصله 60 سانتی متری از هم در باغچه یا باغ بکارید. از طریق کاشت دانه های رسیده، قلمه زدن و خوابانیدن تکثیر می شود. بهترین روش تکثیر این گیاه قلمه است. بدین طریق که در بهار یا پائیز سر شاخه های این گیاه را در ماسه کاشته و در محل مناسبی نگهداری می کنند که پس از 2 الی 3 ماه قلمه ها ریشه دار شده و سپس آنها را به محل اصلی منتقل می کنند. معمولاً فاصله کاشت بوته ها 70 الی 100 سانتی متر است و تراکم کشت آن در هکتار 10000 الی 12000 بوته در هکتار است.برای کاشت این گیاه در زمین در پائیز شخم عمیقی زده می شود و کود حیوانی و شیمیایی بر حسب نیاز با توجه به توصیه آزمایشگاه داده می شود.
کاشت همراه رزماری
رزماری را کنار گیاهی بالغ (sage) بکارید چون یکدیگر را تحریک می کنند. گفته می شود که رزماری حشره هویج را دفع کرده و همچنین زنبورهای عسل را جذب می کند.
کود دهی رزماری
هنگام کاشت و پس از انجام شخم عمیق از کود حیوانی به میزان 10 الی 15 تن در هکتار و در طول فصل رشد از کود دامی یا کود کامل ( K ، P ، N ) در 2 الی 3 نوبت استفاده می شود که بین ردیف های کشت کود اضافه می گردد .دوره آبیاری بین 7 تا 10 روز است .
نیازها اکولوژیک رزماری
رزماری نیاز به محل آفتابی و خاک معمولی با زهکشی خوب دارد. نسبت به سرما نسبتاً مقاوم است و تا دمای 5ـ درجه سانتیگراد را تحمل می کند اما در مناطق سرد بهتر است آن را در ضلع جنوبی یا غربی دیوار کاشت. هنگام بهار (بعد از پایان یخبندان) شاخه های آسیب دیده از یخبندان را حذف نموده و تنها شاخه های چوبی سالم را باقی می گذارند و گیاهان مسن را که به صورت آشفته درآمده و فرم خود را از دست داده اند سر بر می کنند تا جوانه های جدید رشد کنند.
اگر از این درختچه برای ایجاد پرچین استفاده شود، هرس فرم آن باید بعد از پایان گلدهی صورت گیرد.در پاییز زمین را شخم عمیق می زنیم و در بهار پس از شخم مجدد و اضافه نمودن کود حیوانی نشاها را به خاک می نشانیم.
بد نیست بدانید که رزماری تاکنون در کشور ما هیچ حساسیتی نسبت به آفات و بیماری ها از خود نشان نداده و حتی در زمین های آلوده به نماتد مقاومت خوبی داشته است.
عوامل محیطی برای کاشت رزماری
گیاه رزماری غیر بومی محسوب می شود، تحمل خوبی به کم آبی و کم و بیش به شوری دارد. رزماری به بسیاری از آفت ها و بیماری ها، و به تشعشع زیاد خورشید مقاوم است. بنابراین در حاشیه سنگ فرش و آسفالت می توان این گیاه را به خوبی کشت کرد. رزماری به آلودگی هوا تحمل خوبی نشان می دهد، ولی آب ایستادگی پای بوته را تحمل نمی کند. از نظر سازگاری مشابه اسطوخودوس بوده، اما تحمل به شوری بیشتر از اسطوخودوس است. رزماری در زیبا سازی فضای سبز کاربرد دارد. این گیاه بسیار هرس پذیر است و به فرم های دلخواه (توپیاری) قابل شکل دهی است.
آموزش گام به گام کاشت رزماری با دانه در گلدان
-
دانه های رزماری را باید 6 تا 12 هفته قبل از آخرین سرما برای کاشت آماده کرد. دانه ها را قبل از کاشت بخیسانید. آن ها را در یک ظرف شیشه ای قرار دهید و روی دانه ها مقداری آب بریزید و اجازه دهید چند ساعت در آب بمانند. در این صورت دانه ها آب جذب کرده و زودتر جوانه می زنند. -
یک سینی نشا را با خاکی که زهکشی خوبی داشته باشد پر کنید. می توانید از خاک باغچه یا ورمیکولیت استفاده کنید. -
دانه های رزماری را در سینی نشا بکارید. در هر خانه از سینی نشا 3 یا 4 دانه رزماری قرار دهید و روی دانه ها را به آرامی با لایه نازکی خاک بپوشانید. -
با اسپری به آرامی به دانه ها آب دهید. خاک باید مرطوب باشد ولی خیس نشود. -
روی سینی نشا را با پوشش پلاستیکی بپوشانید(برای حفظ رطوبت) و آن را در یک جای گرم قرار دهید. درجه حرارت ایده آل برای جوانه زنی رزماری 25 تا 30 درجه سانتی گراد می باشد. -
بعد از این که دانه های رزماری جوانه زدند، پوشش پلاستیکی را بردارید. جوانه زنی ممکن است تا 6 هفته طول بکشد. -
بعد از جوانه زنی ، رزماری به مقدار زیادی نور و گرما برای ادامه رشد نیاز دارد. همچنین خاک هم باید مرطوب نگه داشته شود و آب دهی به گیاه باید به آرامی انجام شود. -
بعد از این که جوانه های رزماری حدود 7 یا 8 سانتی متر بلند شدند، هر کدام از آن ها را به یک گلدان منتقل کنید. -
یک گلدان متوسط برای هر بوته رزماری آماده کنید. حداقل یک سوراخ زهکشی باید در ته گلدان وجود داشته باشد. گلدان های گلی گزینه مناسبی هستند. -
گلدان ها را با خاکی که زهکشی خوبی دارد پر کنید. می توان از مخلوط خاک باغچه با شن و ماسه و ورمیکولیت استفاده کر -
یک سوراخ در خاک ایجاد کنید. سوراخ باید تقریبا به اندازه خانه های سینی نشا باشد که رزماری در آن کاشته شده بود. -
رزماری را با خاک از سینی نشا جدا کنید و آن را در گلدان قرار دهید و خاک اطراف ساقه را فشار دهید.
کشت بافت گیاه رزماری
تکثیر این گیاه از طریق تکنیک کشت بافت و دستکاری ژنتیکی افزایش تولیدات ثانویه درگیاه را میسر می سازد بررسی مر احل مختلف کالوس زایی درون شیشه ای و سپس متابولیت های تولید شده دراین مرحله این گیاه میتواند گام مهمی در کمک به استخراج موادموثره این گیاه باشد با توجه به ارزش دارویی این گیاه آزمایشاتی به منظور تعیین بهترین شرایط تشکیل کالوس در سطوح مختلف IBA صفر، 1و5و10میکرومولار و BAP صفر 1،5و10 میکرومولار به تنهایی یا درترکیب با هم از روش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار صورت گرفت.
برداشت گیاه رزماری
هرگاه که احتیاج داشتید می‌توانید قسمتی از گیاه را ببرید، اما دقت داشته باشید که هر بار بیشتر از ۲۰ درصد کل گیاه را جدا نکنید. برای خشک کردن، قبل از اینکه گیاه گل بدهد، شاخه‌ها را ببرید. زمانی که شاخه‌ها را برداشت می‌کنید، گیاه را به شکل دلخواه‌تان دربیاورید. دسته‌های رزماری را برعکس در مکانی هوادار آویزان کنید. وقتی شاخه‌ها خشک شدند، برگ‌ها را از ساقه بکنید و استفاده نمایید.
آفات و بیماریهای رزماری
آفات خاصی که بطور جدی به رزماری آسیب وارد کند وجود ندارد ولی رزماری به بیماری قارچی مبتلا می شود که مهمترین آن Rhizoctonia solan می باشد که با قارچ کش بنومیل یا مانکوزب قابل درمان خواهد بود.
موارد استفاده از گیاه رزماری
پرورش رزماری را جهت استفاده آن در عطریات، آرایشی، آشپزی، زینتی و دارویی انجام می دهند. روغن معطر این گیاه به صابون‌ها، کرم‌ها، لوسیون‌ها، عطر‌ها اضافه می‌شود. برگ‌های آن در عنبرچه‌ها، عطردان‌ها و همچنین حمام‌های گیاهی، بخور صورت، شوینده‌های مو و رنگ مو‌ها استفاده می‌شود. برگ‌های تازه و خشک شده رزماری برای مزه دار کردن مرغ، ماهی، بیف، گوشت بره، گوجه، قارچ، پنیر، تخم مرغ، سیب زمینی، سرکه و کره‌های گیاهی کاربرد دارد. رزماری گل‌های جذابی دارد و برای تزئین مناظر نیز پرورش داده می‌شود. این گیاه که ظاهری خوابیده دارد، روی دیوار یا برای پوشاندن زمین جذاب است. همچنین در جعبه نیز می‌توان آن را پرورش داد. گفته می‌شود که این گیاه خواص دارویی هم دارد.
بیشتر بخوانید:
اصول کاشت و نگهداری گل آگلونما در خانه
آیا به نگهداری و پرورش گل یاس علاقه دارید؟
نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس
