آموزش کاشت و تکثیر گلرنگ

معرفی گیاه گلرنگ

گلرنگ با خصوصیات مطلوب زراعی نظیر مقاومت نسبی به شوری خاک و خشکی هوا، مقاومت بالا به سرمای زمستانه (تیپ پاییزه)، وجود روغنی مطلوب با بیش از ۹۰ درصد اسیدهای چرب غیر اشباع، همواره به عنوان یک دانه روغنی با ارزش مطرح بوده است. کشت گلرنگ اخیرا در کشور افزایش یافته و در راستای آن، تحقیقات این گیاه روغنی نیز براساس دستیابی به ارقام پر محصول، پر روغن، بی خار و مقاوم به سرما در حال گسترش است.

گلرنگ ، بومی مشرق زمین است و از نواحی عربستان برخاسته و پس زا آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می شود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگی گلهای ان مورد توجه است.تکثیر گلرنگ از طریق کاشت دانه آن صورت می گیرد.دانه ان را برای اینکه در جوانه زدن تسریع شود،قبل از کاشت 24 ساعت در آب می خیسانند و معمولا در ارقام مختلفه گلرنگ پس از5-4 ماه گیاه قابل بهره برداری می شود.این گیاه در خراسان ،تفرش تبریز و برخی مناطق دیگر می روید.

گیاه شناسی گلرنگ

گلرنگ گیاهی است یکساله، ارتفاع ان در حدود 65/0 متر کمی خاردار و منظره کلی ان بخصوص گلهایش شباهت با خارخسک دارد.برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف است.رگبرگهادر سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می باشد.گلهای ان منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهرمی شود.میوه ان فندقه سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته ای تار نازک وجود دارد.

گلرنگ گیاهی بلند روز است ، اما گلدهی آن در هوای گرم بمیزان قابل توجهی جلو می افتد . گیاهچه های جوان به سرما مقاومند . اما گیاه با انتقال از مرحلة رویشی به مرحلة زایشی به سرما حساس می گردد . گلرنگ به گرما نیز مقاوم است و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند ماکزیمم حرارتهای حدود 40 درجة سانتیگراد را تحمل کند . به هوای مرطوب بخصوص در دوران گلدهی علاقمند نیست . زیادی رطوبت هوا در این دوره گلدهی موجب توسعه بیماریها و افت عملکرد می گردد . گلرنگ با داشتن ریشة عمیق و توسعه یافتگی به خشکی مقاوم است . اما مقاومت آن به خشکی از جو کمتر می باشد . گلرنگ به آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز حساس است . گلرنگ خاکهای عمیق ، دارای بافت متوسط و اسیدیتیة حدود خنثی را ترجیح می دهد .

خاک مناسب کشت گلرنگ

گلرنگ برای جوانه زنی نیاز به بستر بدون کلوخ با رطوبت کافی دارد. در زراعت گلرنگ به سهولت می توان از مکانیزاسیون معمول در غلات بهره برد، اما به دلیل وجود ریشه عمیق، شخم با گاوه آهن های قلمی و زیرشکن برای شکستن طبقات نفوذ ناپذیر رس یا لایه های جانبی در ناحیه ریشه، توصیه می شود. در مناطقی که رطوبت عامل محدود کننده است، هدف عملیات کشت باید در جهت حداکثر مقدار رطوبت در خاک باشد. برای تولید اقتصادی استفاده از شخم مناسب جهت رشد مطلوب ریشه در مناطقی که وضعیت فیزیکی خاک مناسب نمی باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

گلرنگ در مقابل شوری خاک تقریبا مقاوم است و به راحتی EC حدود ۷ میلی موس بر سانتی متر را تحمل می نماید، ولی در طول دوره خروج گیاهچه نسبت به شوری حساسیت دارد و به همین لحاظ در زمین های شور جهت اجتناب از شوری که در بالای پشته جمع می شود بذر گلرنگ را باید در محلی نزدیک داغ آب کشت نمود.

آب مورد نیاز گلرنگ

گلرنگ به علت دارا بودن ریشه عمیق قادر است رطوبت را از اعماق ۴-۳ متری خاک جذب نماید، اما باید توجه داشت که گلرنگ به آبیاری بیش از حد در اوایل رشد حساس است و باعث افزایش بیماری در گلرنگ می شود، در چنین مواردی استفاده از واریته های مقاوم، کشت به صورت جوی و پشته و اجتناب از ایستابی آب در هوای گرم توصیه می شود.

به طور کلی آبیاری در مراحل بعد از کشت، جوانه زنی، رشد سریع ساقه، غنچه دهی، گلدهی و دانه بندی ضروری است (۷ نوبت) و این تعداد براساس زمان کشت، نوع رقم، منطقه کشت، ساختمان خاک و کود مصرفی تا ۱۰ نوبت نیز افزایش می یابد.

روش کوددهی گلرنگ

در کشت پاییزه مصرف 120 کیلوگرم اوره و 50 کیلوگرم فسفات آمونیوم مناسب است . این کودها در کشت بهاره به 80 کیلوگرم اوره و 40 کیلوگرم فسفات آمونیوم تقلیل می یابد . میزان کود مصرفی می تواند تحت تاثیر بارندگی و نیز وضعیت خاک از نظر وجود این عناصر قرار گیرد . نکته اساسی در مصرف کوده های ازته این است که بذر گلرنگ نباید در تماس با کود باشد زیرا سطح سبز را بشدت کاهش می دهد . لذا استفاده از بذرکارهایی که کود و بذررا در کنار هم قرار می دهند توصیه نمی شود . مصرف کود سرک ازته به میزان 50 کیلوگرم در هکتار در اوایل بهار برای مناطقی با بارندگی بیش از 400 میلی متر و بارندگی های مناسب بهاره توصیه می گردد .

مقدار بذر و تراکم مناسب برای کاشت گلرنگ

از عوامل موثر بر میزان بذر و تراکم مناسب در کشت گلرنگ می توان به زمان کاشت، نوع رقم، عمق کاشت، ساختمان خاک و میزان کود مصرفی و وضعیت آب و هوایی منطقه اشاره نمود، به طور مثال کشت با تراکم بالا سبب نازکی ساقه ها خواهد شد، بدین ترتیب در مناطقی که بادهای فصلی از یک سمت می وزند معمولا فاصله بوته ها را بیشتر و فاصله ردیف ها را کمتر در نظر می گیرند تا ضمن افزایش مقاومت در برابر بادهای شدید، میزان رطوبت بین بوته ها کاهش یافته و در نتیجه از شیوع بیماری ها جلوگیری به عمل آید.

با توجه به موارد فوق و بررسی های انجام شده می توان نتیجه گیری نمود که در کشت بهاره مناسب ترین میزان بذر مصرفی ۳۰-۲۵ کیلوگرم در هکتار و مطلوب ترین فاصله ردیف ها ۴۰-۳۰ سانتی متر و بهترین فاصله بین بوته ها ۵ سانتی متر می باشد. با توجه به رشد رویشی بالا در ارقام پاییزه، معمولا فاصله بین ردیف ها ۵۰ سانتی متر، فاصله بین بوته ها ۵ سانتی متر و میزان بذر مصرفی ۲۵-۲۰ کیلوگرم در نظر گرفته می شود.

زمان کاشت گلرنگ

براساس آزمایشات انجام شده مطلوب ترین تاریخ کاشت گلرنگ در مناطق گرم، نیمه دوم آذرماه در نظر گرفته شده است. آخرین بررسی ها نشان داده است که رقم گلدشت مناسب کشت پاییزه در مناطق گرم و لاین صفه مناسب کشت بهاره در مناطق معتدل سرد کشور می باشد. مناسب ترین زمان کاشت ارقام فوق اواسط تا اواخر آذرماه (مناطق گرم) و اواخر اسفندماه تا اوایل فروردین ماه (مناطق معتدل سرد) می باشد.

برداشت گل و دانه گلرنگ

بهترین زمان برداشت گلچه های گلرنگ سه روز پس از شروع گلدهی و تکرار آن تا پایان دوره گلدهی می باشد. نکته قابل توجه اینکه خشک کردن گلچه های برداشت شده در زیر آفتاب، کاهش کیفیت رنگ دانه ها را در پی خواهد داشت. از این رو برای حفظ رنگ و کیفیت رنگ دانه ها بایستی گلچه ها را در سایه خشک کرد. عوامل مهم موثر بر میزان تولید گل شامل ارتفاع گیاه، تعداد شاخه های فرعی و نیز تعداد دانه در غوزه می باشد. ضمنا برداشت گلچه بر عملکرد دانه، تاثیر منفی ندارد.

زمان برداشت دانه گلرنگ به نوع رقم و عوامل محیطی مانند دمای هوا و رطوبت نسبی بستگی دارد. برداشت دانه، بلافاصله پس از خشک و قهوه ای شدن برگ ها و نیز خشک و سخت شدن دانه های وسط طبق صورت می گیرد. رطوبت دانه ها در زمان برداشت، بایستی در حدود 8 درصد باشد. خشک شدن بیش از حد گیاه، ممکن است ریزش دانه در زمان برداشت را در پی داشته باشد. میوه گلرنگ مشابه میوه آفتابگردان، به صورت فندقه و به رنگ های سیاه، زرد، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف می باشد. وزن هر دانه در گلرنگ در حدود 35 تا 50 گرم می باشد.

مبارزه با علف های هرز ، آفات و بیماری های گلرنگ

گلرنگ در مراحل اولیه رشد و قبل از به ساقه رفتن به علف های هرز حساس بوده و عملکرد آن می تواند به شدت تحت تاثیرقرار گیرد . مبارزه با علف های هرز در کشت پاییزه از اهمیت بیشتری برخوردار است . بدین منظورمی توان در کشت پاییزه از علفکش گالانت سوپر به میزان 8/0 تا 1 لیتر در هکتار بر علیه علفهای هرز باریک برگ و گندم ریزش کرده از فصل زراعی قبل استفاده نمود . زدن پنجه غازی در مرحله 6 – 4 برگی در این زراعت می تواند در کنترل علفهای هرز موثر باشد . به همین منظور می بایست فاصله بین ردیف های کاشت 50 تا 60 ساتیمتر در نظر گرفته شود و از تراکتورهای چرخ باریک ، فاصله ردیف ها می بایست به 20 سانتی متر تقلیل یابد .

مگس گلرنگ از آفات مهم بوده و در برخی از سال ها خسارت شدید وارد می کند . بهترین روش مبارزه با این آفت کشت زودهنگام است بطوریکه گیاه در اوایل اردیبهشت به قوزه برود و از دوره فعالیت مگس ( خرداد ) مصون بماند . در مبارزه شیمیایی با این آفت از سموم تماسی نظیر دیازینون ، آمبوش و سوین استفاده نمود .

سایر آفات گلرنگ که ممکن است خسارت زا باشند شامل کرم قوزه پنبه که از برگ های جوان و جوانه های گل تغذیه می کند . سرخرطومی قوزه گلرنگ از جوانه های گل و قوزه های نو رس تغذیه کرده و در غنچه ها تخمریزی می کند و لارو آن از محتویات قوزه و دانه های تازه تشکیل شده تغذیه می کند . سوسک های گرده خوار نیز در زمان گلدهی بر روی قوزه های گل ظاهر شده و از گرده گلهای گلرنگ تغذیه می کنند. برای مبارزه با این آفات سمپاشی با حشره کشهای تماسی نظیر سوین ، آمبوش و لاروین موثر می باشد . ضمن اینکه کشت ارقام زودهنگام نیز بسیار اثر بخش خواهد بود .

برای کنترل شته سیاه گلرنگ که در حالت طغیانی موجب پیچیدگی برگ ، ضعف و کوتاهی گیاه ، تاخیر در گلدهی و حتی عدم تشکیل دانه یا تولید دانه های ضعیف می گردند ، می توان از حشره کش های سیستمیک نظیر الدیکارپ و متاسیستوکس استفاده کرد

خواص دارویی گلرنگ

1. خاصیت مسهلی دارد.

2. مسکن است.

3. تنظیم کنندهٔ پریود است.

4. بلغم را خارج می سازد.

5. تقویت کنندهٔ اعصاب است.

6. برای رفع درد آرتروز و رماتیسم، محل های درد را با روغن گلرنگ ماساژ دهید.

7. استفاده از روغن گلرنگ در غذاها، کلسترول را پایین می آورد.

8. در برطرف کردن تصلب شرائین مفید است.

9. تقویت کنندهٔ عمومی بدن است.

10. دردها و ناراحتی های قبل از عادت ماهانه را برطرف می کند.

11. داروی مفیدی برای رفع فلج های ناگهانی است که بر اثر سکته پیش می آید.

12. مقوی نیروی جنسی و زیاد کنندهٔ اسپرم است.

13. آب آوردگی را بر طرف می کند.

14. خلط آور است و در برطرف کردن بیماری های ریوی مانند ذات الریه مؤثر است.

15. برای معالجهٔ یرقان مفید می باشد.

16. استفراغ خونی را مدارا می کند.

17. از گلهای آن می توان به جای زعفران برای رنگین کردن برنج استفاده کرد.

18. خاصیت ضد تورمی دارد.

19. معرق است.

بیشتر بخوانید:

نحوه ی نگهداری و تکثیر گیاه کرواتی (سانسوریا) در منزل

کاشت و پرورش و شرایط نگهداری گل قهر و آشتی

راهنمای کاشت و پرورش گل ختمی