معرفی یولاف یا جو دوسر
یولاف در ابتدا علف هرز مزارع گندم و جو بوده و با گسترش دامنه‌ی کشت گندم و جو به عرض‌های جغرافیایی بالاتر به دلیل رشد و نمو بهتر در این عرض‌ها به صورت گیاهی زراعی درآمده است. دلیل اصلی عملکرد زیادتر دانه‌ی این گیاه در عرض‌های جغرافیایی بالاتر سازش آن با سرماست. عمده‌ترین مصرف یولاف برای تغذیه‌ی دام‌هاست. دانه‌ی یولاف، یا جو دو سر، به طور مستقیم مورد استفاده‌ی اسب، گوسفند و پرندگان قرار می‌گیرد و به عنوان مهمترین غله در تغذیه‌ی اسب شناخته شده است. تنها بخش اندکی (نزدیک به ۵ درصد) یولاف تولیدی در جهان به مصرف انسان می‌رسد.
یولاف در بیشتر نقاط کشور رویش دارد و دانه های آن خاصیت دارویی فراوانی دارند. دانه های این گیاه دارای اسیدهای چربی مانند اسید پالمتیک، اسید اولئیک و اسید لینولئیک است و به میزان زیادتری هیدرات های کربن مانند نشاسته را در ترکیبات خود داراست.
این گیاه سبز، یکساله بوده و دارای ساقه های میان خالی و برگ های آن هموار می باشد. قطر ساقه آن از 1.4 تا 1.8 اینچ تخمین می گردد. ساقه آن دارای Internods یا میانگره است که فاصله بین بندها می باشد. ریشه آن تا چندین فوت در زمین فرو می رود. ریشه واریته های دیررس عمیق تر می باشد.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی یولاف
یولاف گیاهی است از خانواده گندمیان که دارای گل های بسیار ریز و نامشخص است. این گل ها در دستجاتی که اصطلاحاً سنبله نامیده می شود قرار گرفته اند و هر سنبله توسط دو برگچه کوچک که پوش یا گلوم است پوشیده می شود و دارای زواید دراز نخی شکلی به نام ریشک هستند. Panicle یا سنبله امکان دارد به صورت مساوی در اطراف محور مرکزی دارای شاخه ها باشد. تعداد دانه ها در یک Panicle از 20 تا 150 دانه می رسد. رنگ گلوم ها در این نبات زرد کمرنگ و یا سرخ می باشد. بعضی انواع آن دارای غلاف بوده و برخی نیز بدون غلاف می باشد. در دانه یولاف شیار طویل وجود دارد. این گیاهان اغلب از نظر گرده افشانی خودگشن هستند.
یولاف گیاهی یکساله از قبیله‌ی Avenae می‌باشد. ساقه‌ی آن مانند سایر غلات بند‌بند و تو خالی است. ارتفاع ساقه از ۶۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر متغیر است. و در برخی ارقام یولاف در محل گره‌ها کرک‌هایی وجود دارد. قدرت پنجه‌زنی آن کمتر از گندم و جو می‌باشد. در یولاف در محل تلاقی پهنک با غلاف برگ‌ها گوشوارک وجود ندارد. سیستم ریشه‌ای یولاف مشابه گندم و جو است. گل‌آذین یولاف خوشه است که انشعابات آن ممکن است همگی در یک سو و یا در دو سو باشند. گل آذین یولاف رشد – محدود بوده که دارای یک‌محور اصلی و تعدادی انشعاب‌های فرعی است. انشعاب‌های فرعی از گره‌های روی محور گل‌آذین به وجود می‌آیند. انتهای محور اصلی و هر یک از انشعاب‌های فرعی به یک سنبلک انتهایی ختم می‌شود. هر سنبلک دارای دو تا سه گلچه است که دوتای پایینی بارور و سومی (درصورت موجود بودن) عقیم است. سیستم ریشه‌ی یولاف مانند گندم و جو می‌باشد.
شرایط محیط رشد یولاف
یولاف یا جو دوسر از جمله علوفه مهم زمستانی بوده به زودی نمو می کند. این گیاه تحت شرایط خاک نسبتاً ضعیف و یا کشت در شرایط نامساعد می تواند نتیجه بهتر بدهد بنابراین یکی از عواملی که باعث شهرت این نبات می گردد نیز همین امر می باشد. خصوصاً پس از اینکه درسال 1940 انواع مقاوم آن به وجود آمده، تولید آن در جهان بیشتر گردیده است. ممالک عمده تولیدکننده آن شوروی سابق، آمریکا، آلمان، آرژانتین، اسپانیا، استرلیا، جمهوری چک، سوئد و غیره می باشد.
یولاف نباتی است که در اکثر تناوب زراعتی سازگاری خوب دارد کشت یولاف در تیرماه که زمستان گرم باشد به منظور چراگاه و محافظت خاک از تخریب کشت می گردد به مقایسه دیگر غلات یولاف آسانترین نبات برای کشت نمودن، درو و عملیات دیگر می باشد.
معمولاً در مناطقی که نسبتاً سرد و یا معتدل و دارای بارندگی سالانه 30 اینچ و یا بشتر از آن باشد سازگاری خوب دارد. وجود هوای گرم و خشک قبل از تشکیل خوشه سبب خشک شدن و از دست دادن تازگی Blast می شود. ولی در زمان تشکیل خوشه سبب پخته شدن خوشه قبل از وقت گردیده و دانه ها نامناسب پر می گردد و در نتیجه وزن دانه کم می گردد. البته بعضی واریته ها وجود دارد که در مقابل حرارت زیاد مقاوم می باشد مثلاً یولاف سرخ اکثراً در قسمت های شمالی آفریقا و دیگر مناطق گرم کشت می گردد. در گذشته بیشتر صدماتی که به یولاف رسیده به حرارت زیاد ارتباط داده شده است. انواع یولاف که به گرما مقاومند اکثراً رنگ تیره داشته و در خاک های مختلف ولی خوب زهکشی شده کشت می گردند. به طور کلی، یولاف در خاک های لومی محصول بهتر و بلندتری تولید می کند.
روش کشت یولاف
یولاف نیز مانند سایر غلات معتدله دارای ارقام بهاره و پاییزه (زمستانه) است. عمده‌ی تولید جهانی یولاف از مزارع پاییزه به دست می‌آید. کمینه‌ی دما برای آغاز جوانه‌زنی ۲-۳ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌باشد. مزارع پاییزه‌ی یولاف که برای چرای مستقیم دام کاشته می‌شود، نسبت به سایر غلات پاییزه زودتر و با تراکم بیشتر (۱۴۰- ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار) کشت می‌شود، یولاف به‌صورت مخلوط با جو برای تولید دانه به عنوان خوراک دام کاشته می‌شود. کاشت زودهنگام یولاف باعث پرهیز از خطر خشکی در اواخر فصل می‌شود. عملکرد دانه‌ی یولاف در شرایط خشکی و گرما به شدت کاهش می‌یابد. میانگین میزان بذر مصرفی در هکتار برای تولید دانه نزدیک به ۹۰ کیلوگرم در هکتار است. یولاف توانایی رشد درخاک‌های ضعیف و کم‌عمق را دارا است. کشاورزان نیز درخاک‌های ضعیفی که توانایی رشد گندم و جو را ندارند به کشت یولاف اختصاص می‌دهند.
ارقام پرمحصول یولاف بیشتر پابلند بوده و حساسیت به خوابیدگی در آنها، بسیار زیاد است، به‌گونه‌ای که یولاف را حساس‌ترین غله به خوابیدگی دانسته‌اند. بنابراین، کاربرد کود نیتروژن در این گیاه می‌بایست با احتیاط صورت گیرد، زیرا حساسیت به خوابیدگی را افزایش می‌دهد. عمق مناسب کاشت ۲ تا ۳ سانتیمتر است. عمق کاشت بذر نباید از ۵ سانتیمتر زیادتر باشد. وزن ۱۰۰۰ دانه‌ی یولاف بین ۲۰ تا ۳۰ گرم می‌باشد. یولاف گیاهی یکساله و روزبلند است که نیازهای حرارتی آن بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ درجه‌ی روز است. دمای بسیار زیاد (۳۸ تا ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد) پیش از رسیدن دانه‌ها موجب بادزدگی و چروکیدگی دانه‌ها می‌شود. برداشت یولاف به منظور سیلو کردن در مرحله‌ی شیری شدن دانه و به منظور دانه‌ای یا استفاده از علوفه‌ی تازه در مرحله‌ی خمیری شدن دانه صورت می‌گیرد.
خطر ریزش بذر یولاف پس از رسیدن دانه بسیار زیاد است. بوته‌های یولاف پس از برداشت، رشد دوباره ندارند. بیشترین میزان ماده‌ی خشک به‌وسیله‌ی ارقام پابلند و دیررس تولید می‌شود. هرچند چنین ارقامی بیشتر در معرض خطر خوابیدگی قرار دارند. برداشت دانه‌ی یولاف، با کمباین زمانی صورت می‌گیرد که رطوبت دانه‌ها ۱۴.۵ درصد یا کمتر باشد. یولاف نسبت به ریزش دانه حساس‌تر از سایر غلات دانه‌ای است.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی یولاف
یولاف یا جو دوسر دارای حدود هفت درصد مواد چرب، چهارده درصد مواد ازته و شصت درصد مواد نشاسته ای می باشد. به علاوه ارسنیک، اسید اگزالیک و ید نیز در آن وجود دارد.
یولاف از نظر طب قدیم ایران معتدل یعنی نه سرد است و نه گرم. البته عده ای عقیده دارند که این گیاه کمی خشک است.
طبق تحقیقاتی که اخیرا انجام گرفته، این گیاه در کاهش کلسترول خون اثر معجزه آسایی دارد و برای این منظور باید یولاف را بدون اینکه سبوس آن گرفته شده باشد، مصرف کرد.
-
تقویت کننده ی اعصاب است. -
ضد عفونی کننده ی بدن می باشد. -
تقویت کننده ی بدن می باشد. -
ادرارآور و ملین است و یبوست را بر طرف می کند. -
تقویت کننده ی قلب و خون است. -
تسکین دهنده ی درد است. -
برای دفع سنگ کلیه و مثانه مفید است و بدین منظور باید مقدار بیست گرم از آن را در یک لیتر آب جوش بریزید و به مدت چند دقیقه بگذارید بجوشد، سپس از آن استفاده کنید. -
برای برطرف کردن درد کلیه، رفع بی خوابی، از بین بردن سرفه و ورم گلو نیز می توان از این جوشانده استفاده کرد. -
برای تقویت اطفال و افراد مسن و همچنین برطرف کردن ضعف بیماران در دوران نقاهت، باید آن را با شیر بجوشایند و به این افراد بدهید. اگر ضعف خیلی زیاد باشد، می توان یک زرده ی تخم مرغ را نیز به این جوشانده اضافه نمود. -
برای رفع خارش، از جوشانده ی جو دوسر استفاده کنید. -
جوشانده ی آن در برطرف کردن بیماری های پوستی و اخلاط خونی نیز مؤثر است. -
برای رفع یبوست و درمان بواسیر، می توانید این گیاه را بو دهید، سپس آن را آرد کنید، یک قاشق چای خوری از آن را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت پنج دقیقه دم کنید. این چای را به مدت سه روز، هر روز صبح ناشتا بنوشید. -
یولاف بهترین دارو برای تقویت قلب و نیز اشخاصی است که در معرض حمله ی قلبی قرار دارند. -
این گیاه قند خون را متعادل می کند و افرادی که به بیماری قند مبتلا هستند، باید هر روز از این گیاه استفاده کنند. -
جو دوسر بهترین دارو برای روده بزرگ است، زیرا حجم مدفوع را افزایش می دهد و روده را تمیز می کند. -
برای لاغر شدن، هر روز جو دو سر بخورید. -
اگزما را درمان می کند. -
برای بر طرف کردن کمر درد، پهلو درد و اسپاسم های عضلانی، یولاف یا جو دوسر را با سرکه مخلوط کنید، بپزید و به صورت ضماد گرم روی عضو دردناک بگذارید. -
برای درمان زخم هایی که دیر بهبود می یابند، آن را آرد کنید، با شراب سفید مخلوط نمایید و روی این قبیل زخم ها بگذارید. -
جو دو سر را آرد کنید، در وان حمام بریزید و در آن دراز بکشید. این نوع حمام بیماری های پوستی، درد کلیه،نقرس و رماتیسم را بر طرف می کند. -
این گیاه اثر ضد سرطان دارد. استفاده ی مداوم از این گیاه از سرطان جلوگیری می کند.
تعدادی از ارقام یولاف اصلاح شده تا 18 درصد روغن دارند. این روغن می تواند مصرف خوراکی داشته باشد اما به دلیل خصوصیات منحصر به فرد فیزیکی و خواص بالای آنتی اکسیدانی و میزان قابل توجه آنتی اکسیدان آلکیل فئونالات، بیشتر در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می شود و در تولید کرم های ضد چروک و پیری، کرم های خاص برای مراقبت از کودک، لوسیون های اصلاح مردانه و انواع شامپوها و… استفاده می گردد. همچنین از روغن یولاف برای درمان بیماری پوستی اگزما استفاده شده و اثر مثبت آن بر پوست کاملاً ثابت شده است.
بیشتر بخوانید:
روش کاشت گیاه چای ترش و نحوه برداشت آن
نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس
روش کاشت اسطوخودوس و خواص درمانی فوق العاده این گیاه
