از اسید لاکتیک و کاربردهای آن چه می دانید؟

اسید لاکتیک چیست؟

اسید لاکتیک یک اسید آلی بی رنگ با فرمول شیمیایی CH3CH(OH)COOH است که به صورت محلول در آب و اتانول است. اسید لاکتیک یک آلفاهیدروکسی اسید کایرال است که حاصل عمل تخمیر لاکتوز است.اسید لاکتیک جز موادی است که در اثر فعالیت شدید بدنی در ماهیچه ها تولید می گردد. علاوه بر اینکه این ماده را می توان به روش شیمیایی تولید کرد، می توان آن را به روش تخمیر گلوکز نیز تولید کرد که روشی ارزان تر است.

خواص فیزیکی شیمیایی اسید لاکتیک

اسید لاکتیک یک ترکیب آلی است که به حالت جامد و مایع عرضه می شود. اسید لاکتیک [CH3CH(OH)COOH] یک اسید بدون بو است که بی رنگ تا زردرنگ می باشد و در دمای بالای 16 درجه سانتی گراد مایع است. در بدن انسان اسید لاکتیک به شکل یونی ان یعنی لاکتات وجود دارد که تجمع آن در بافت ماهیچه های بدن سبب درد ماهیچه ای می شود.

تاریخچه کشف اسید لاکتیک

اسید لاکتیک نخستین بار توسط Scheele در سال 1789 از شیر ترش بدست آمد. در سال 1881، نخستین تولید تجاری توسط شرکت کلینتون در ایالات متحده آمریکا انجام شد.

اسید لاکتیک به روش صنعتی از تخمیر کربوهیدرات ها و یا به روش سنتز از هیدرولیز لاکتونیتریل تولید می شود. فرآیندهای تجاری تولید اسید لاکتیک از شکرهای مختلف (ساکاروز یا دکستروز) به عنوان ماده اولیه استفاده می کند که انتخاب نوع شکر به قیمت و دسترسی به آن بستگی دارد.

تولید اسید لاکتیک در بدن

اسید لاکتیک محصول فرعی گلیکولیز بی هوازی است . اگر اکسیژن کافی در دسترس نباشد اسید لاکتیک تولید شده و درماهیچه تجمع می یابد . این اسید لاکتیک موجب ایجاد احساس سوزش در ماهیچه ها در طی فعالیت و ورزش می گردد و به این ترتیب عملکرد بهینه ماهیچه ها نیز مختل می گردد . این احساس سوزش ( burning sensation ) ناشی از تغییر در اسیدیته عضلانی است .

نقطه ای که در آن اسید لاکتیک شروع به تجمع سریع در خون می نماید آستانه بی هوازی ( anaerobic threshold) یا آستانه لاکتیکی ( lactic threshold = LT) نامیده می شود . شخص می تواند تولید سریع اسید لاکتیک را با انجام ورزش های سبک تر بعد از فعالیت های شدید کاهش دهد . مثلا حرکت مداوم به شکل آهسته تر تا سرعت تنفس نیز کاهش یافته و آهسته شود.

تمریناتی با ست های زمانی معین مثل ورزش هایی به مدت 2 یا 3 روز در هفته که شامل دوره فعالیت های شدید به دنبال آن دوره ای از فعالیت های متعادل تر است نیز به کاهش تولید اسید لاکتیک در ماهیچه ها کمک می کند در واقع بدن در طی این تمرینات فرجه دار یاد می گیرد که چگونه لاکتیک اسید تولید شده در طی این فرآیند را مصرف نماید . در واقع به این ترتیب فرد می تواند به تدریج به فعالیت های شدید خود به مدت طولانی تر ادامه دهد بدون هیچ گونه کوفتگی و درد عضلانی متعاقب آن .

متابولیسم اسید لاکتیک

اسید لاکتیک در بدن انسان به عنوان یکی از فراورده‌های جانبی قندکافت، در صورت کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن، ایجاد می شود. هیدروکسی اسیدها گروهی از اسیدهای کربوکسیلیک هستند که دارای یک گروه عاملی هیدروکسید می باشند.

کاربردهای اسید لاکتیک

استفاده از اسید لاکتیک در صنایع غذایی به دلیل ماهیت طبیعی آن، فعالیت های ضدمیکروبی و ویژگی های نگهدارنده بودن، آنتی اکسیدانی، طعم دهنده و اسیدیته و نیز قیمت پایینش بسیار گسترده می باشد. همچنین برای تولید پلیمرها، می توان از آن به عنوان مونومر استفاده کرده و با پلیمریزاسیون آن، پلی لاکتیک اسید (PLA) تولید کرد، حالت خالص آن نیز در صنعت پلاستیک کاربرد دارد.

اسید لاکتیک یک ماده شیمیایی است که در صنعت نساجی به عنوان تثبیت کننده استفاده می شود و کمک می کند تا پارچه رنگ را بهتر جذب کند. همچنین به عنوان مرطوب کننده و روان کننده در مواد آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. همچنین برای ایجاد طعم ترش، به غذا، ترشی و کلم ترش افزوده می شود. اسید لاکتیک در صنعت لبنیات در تولید ماست و پنیر استفاده می شود. یک ترکیب که از اسید لاکتیک ساخته می شود، calcium stearoyl-2-lactylate است که به عنوان نگهدارنده ماده غذایی به کار می رود. همچنین در دباغی چرم از اسید لاکتیک استفاده می شود. اسید لاکتیک به عنوان ماده شروع کننده در صنایع دارویی اهمیت دارد.

اسید لاکتیک در محصولات شخصی و مراقبت بهداشتی، محصولات پاک کننده، نگهدارنده های مواد غذایی، افزودنی های پوششی و رنگ ها، محصولات الکتریکی، مواد لباسشویی و ظرفشویی و نیز محصولات لبنی کاربرد دارد.

در حوزه محصولات شخصی، کرم های حاوی اسید لاکتیک برای درمان خشکی، زبری و خارش پوست سودمند هستند. اسید لاکتیک به پوست کمک می کند تا یک لایه چرب تشکیل دهد که از خشک شدن پوست جلوگیری می کند.

اسید لاکتیک، یک آلفا هیدروکسیل اسید (AHA) است که می تواند بدون نگرانی برای پوست استفاده شود و به عنوان عامل ضدپیری، بسیار سودمند است.

باکتری های اسید لاکتیک و مصارفشان در غذا

استفاده باکتری های لاکتیکی در تولید فرآورده های غذایی تخمیری به حدود 4000 سال پیش برمی گردد. به طوریکه عملا آنها در تولید فرآورده هایی چون ماست، پنیر ، کفیر ، سوسیس و … به کار می رفته اند.

باکتری های لاکتیکی به دسته ای از باکتری های مفید می گویند که ویژگی های مشابهی دارند و همگی محصول نهایی تخمیری شان اسید لاکتیک است. آنها به مقدار زیادی در طبیعت وجود دارند و در دستگاه گوارش نیز یافت می شوند.

اسید لاکتیک بیشتر برای تولید فرآورده های شیری استفاده می شود ولی از آنها در تولید ترشی سبزیجات ، نانوایی ، شراب سازی ، ماهی ها ، گوشت ها و سوسیس های پرورده استفاده می گردد.

مردم در گذشته بدون اطلاع از کاربرد عملکرد این باکتری ها از این باکتری ها ، برای تولید فرآورده های غذایی تخمیری برای افزایش ماندگاری یا بهبود عطر و طعم و بافت غذا نسبت به حالت اولیه اش استفاده می کردند. امروزه نیز فرآورده های شیری تخمیری مختلفی مثل نوشیدنی های تخمیری همچون کفیر یا فرآورده های نیمه جامد و سفت مثل ماست و پنیر از این دسته از میکروب های مفید تولید می گردد. به این شکل که این باکتری ها از لاکتوز شیر استفاده نموده و با تولید اسید لاکتیک مقدمات لخته شدن پروتئین شیر را مهیا می نمایند که البته متغیرهای دیگری همچون دما ، ترکیب خورشید و نوع باکتری مورد استفاده در تولید فرآورده های متفاوت دخیل می باشند. اسید لاکتیک به فرآورده ها مزه ترش ملایمی می دهد. این باکتری ها توانایی تولید ترکیبات آروماتیکی همچون استالوئید و دی استیل را دارند.

البته در برخی فرآورده ها می توان از مخمرها نیز در کنار این باکتری ها استفاده نمود مخمرها با تولید CO2 و الکل در ایجاد مزه مثلا در کفیر و کومیس دخیل اند.در تولید ماست دو سویه باکتریایی از این خانواه با همزیستی مناسبی که با هم دارند رشد یکدیگر را تقویت نموده و باعث ارتقا کیفی ژل شیری می شوند که از نظر ذائقه ای مطلوبیت بالایی داشته و ماست نامیده می شود.

پروبیوتیک ها که باکتری های سلامت بخش نامیده می شوند هم جز باکتری های خانواده اسید لاکتیک هستند. بنابراین از آنها می توان در تولید فرآورده های لبنی پروبیوتیکی فراویژه که در کنار خواص تغذیه ای خود خواص درمانی نیز برای مصرف کننده دارند، استفاده نمود. امروزه تولید این فرآورده ها در دنیا رونق زیادی یافته است.

خاصیت آرامش بخش اسید لاکتیک

علت آرامش بخش و خواب آور بودن ماست و دوغ این است که اسید لاکتیک تولید شده و موجود در این فرآورده ها با اثرگذاری به سیستم پاراسمپاتیک دستگاه عصبی و فعال نمودن آن منجر به ایجاد آرامش در عضلات بدن می گردد که متعاقبا خواب آرامی را به همراه دارد.

اثرات مثبت اسید لاکتیک روی پوست

لایه برداری: اسید لاکتیک می‌تواند سلول‌های مرده را از سطح پوست پاکسازی کند و آن را با پوست جوان و شاداب جایگزین کند. این کار با تحریک لایه‌های زیرین پوست به ترشح کلاژن باعث می‌شود که پوست درخشان‌تر و جوان‌تر گردد، یعنی همان چیزی که دنبال آن هستید.

مرطوب کنندگی قوی: اسید لاکتیک کمک می‌کند تا فاکتورهای آبرسانی خود پوست فعال شوند که در کنار اثر لایه برداری بیشترین سود را برای پوست‌های خشک و حساس خواهد داشت و به نرم شدن و درخشان شدن این نوع پوست کمک خواهد کرد.

از بین بردن لکه‌های پوستی: لایه برداری سطح پوست کمک می‌کند قسمت‌هایی از پوست که دچار تغییر رنگ و لک‌های مختلف شده‌اند سریع‌تر بازسازی شوند در نتیجه این تغییر رنگ‌ها به مرور زمان و با چند جلسه درمان کمرنگ‌تر شده و از بین خواهند رفت.

بیشتر بخوانید:

آشنایی با موارد مصرف شیاف لاکتیک اسید واژیسان

باکتری اسید لاکتیک در عسل تازه جایگزینی برای آنتی‌بیوتیک‌ها

درمان گرفتگی؛درد و کوفتگی عضلات در ورزش

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم