آشنایی با درخت قهوه سودانی

قهوه سودانی یا درخت دوریان

قهوه سودانی با نام علمی Durio zibethinus یکی از گونه های جنس Durio که میوه ای خوراکی تولید می کند. و بومی جنوب شرقی آسیا است.

میوه های گونه های مختلف این جنس، حتی زمانی که پوستشان جدا نشده و دست نخورده و سالم هستند نیز عطر بسیار مطبوع، قوی و نافذی تولید می کنند. بسیاری از افراد به دلیل همین عطر دلپذیر، به این گیاه توجه خاصی می نمایند.

حدود 30 گونه از این جنس وجود دارد که حداقل 9 گونه از آنها، میوه هایی خوراکی تولید می کنند. حدود صدها کولتیوار از گونه ی D. zibethinus وجود دارد که به قیمت های بالا در بازارهای جهانی به فروش می رسد.

خصوصیات گیاهشناسی قهوه سودانی

قهوه سودانی درختی بزرگ است که تا 25 تا 50 متر ارتفاع رشد می کند. برگ ها همیشه سبز، بیضوی تا کشیده و به طول 10 تا 18 سانتی متر می باشند.

گل ها بصورت خوشه هایی حاوی سه تا سی گل و روی شاخه های بزرگ و یا بصورت مستقیم روی تنه ی اصلی گیاه ظاهر می شوند. هر گل دارای یک کاسه ی گل و پنج (به ندرت چهار یا شش) گلبرگ می باشد. این گل ها در هنگام بعدازظهر باز شده و در عصر گرده افشانی صورت می گیرد، به دنبال آن در صبح، کاسه ی گل، گلبرگ ها و پرچم ها ریزش کرده و در نهایت فقط مادگی گل باقی خواهد ماند. درخت دوریان یک تا دو دوره ی گلدهی و میوه دهی در هر سال دارد. این گل ها به شکل پرمانند بوده و دارای شهد فراوانی می باشند.

میوه ها معطر، به طول بیش از 30 سانتی متر و قطر 15 سانتی متر می باشند. هر میوه وزنی حدود یک تا سه کیلوگرم دارد. شکل میوه ها از دوکی تا گِرد متغیر است. پوست میوه ها به رنگ سبز تا قهوه ای و گوشت آنها نیز بسته به گونه ی گیاه، به رنگ زرد کمرنگ می باشد. این میوه ها به صورت آویزان از درخت مشاهده می شوند. میوه های دوریان در برخی موارد شبیه به جک فروت می باشند ولی از نظر خویشاوندی، ارتباطی با آن ندارند. چوب این گونه به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است.

شرایط محیط رشد قهوه سودانی

درخت قهوه سودانی قرمز به خاک های حاصلخیز نیاز داشته و باید از زهکشی خوبی برخوردار باشند. اگر خاک آن کمی اسیدی باشد بهتر بوده و مورد پسند این گیاه می باشد. این گیاه بصورت وحشی در خاکهای رسی و شنی می روید.

از لحاظ نوری باید در شرایط آفتاب کامل بوده و این شرایط حفظ گردد. این گونه گیاهی به سرما بسیار حساس بوده و در شرایط یخبندان و سرمای زیاد از بین می رود. درختان مسن تر در برابر سرما مقاومت بهتری دارند.

ارزش غذایی قهوه سودانی

در هر صد گرم از بخش خوراکی (میوه) این گیاه حدود 615 کیلوژول (147 کیلوکالری) انرژی، 65 گرم آب، 27.09 گرم کربوهیدرات ها، 3.8 گرم فیبر خام، 5.33 گرم چربی، 1.47 گرم پروتئین، 44 IU ویتامین آ، 0.374 میلیگرم ویتامین ب1 یا تیامین، 0.2 میلیگرم ویتامین ب2 یا ریبوفلاوین، 0.074 میلیگرم ویتامین ب3 یا نیاسین، 0.23 میلیگرم ویتامین ب5 یا پانتوتنیک اسید، 0.316 میلیگرم ویتامین ب6، 36 میکروگرم ویتامین ب9 یا فولات، 19.7 میلیگرم ویتامین ث، 6 میلیگرم کلسیم، 0.43 میلیگرم آهن، 30 میلیگرم منیزیم، 0.325 میلیگرم منگنز، 39 میلیگرم فسفر، 436 میلیگرم پتاسیم، 2 میلیگرم سدیم و 0.28 میلیگرم روی، وجود دارد.

نحوه تکثیر درخت قهوه سودانی

قهوه سودانی ممکن است از طریق کشت بذر یا پیوند زدن تکثیر گردد. بذرها به سرعت قوه نامیه ی خود را از دست داده و باید پس از برداشت بلافاصله کشت شوند. به ویژه نباید تا قبل از کشت، خشک گردند. بذرها حدود یک هفته پس از کشت جوانه می زنند و رشد خوب و سریعی دارند.

درختانی که توسط پیوند زدن، تکثیر می شوند، چهار تا پنج سال پس از پیوند به باردهی می رسند. در حالی که نهال های بذری یا گیاهان به وجود آمده از طریق کشت بذر، 15 سال یا بیشتر پس از کشت به میوه دهی خواهند رسید.

از گونه های D. malaccensis ، D. mansoni و D. lowianus از همین جنس (Durio) به عنوان پایه برای انجام پیوند روی این گیاه استفاده می گردد. همچنین در هند، برای تسریع در باردهی این گیاه از گیاه Cullenia excelsais به عنوان پایه استفاده می شود.

خوابانیدن هوایی نیز قابل ذکر است ام غالباً موفقیت آمیز نمی باشد. برای پیوند grafting durio zibethinus عموماً از پایه گونه مورد بحث استفاده می گردد چراکه به اکثر خاکها آداپته تر بوده و به بیماری و خشکی مقاومت بیشتری دارد.

خواص درمانی و کاربردی قهوه سودانی

اندام اصلی مورد استفاده قهوه سودانی قرمز میوه آن است. میوه آن را برای مصرف تازه خوری استفاده می کنند. همچنین آن را برای پخت غذاها و نیز پخت با سبزیجات در مناطق بومی استفاده می کنند.

دوریان یا قهوه سودانی قرمز میزان بسیار زیادی پتاسیم داشته و از این لحاظ غنی است. همچنین حاوی فیبر بالای بوده و برای عبور راحت تر غذا از سیستم گوارشی موثر است.

مصرف این میوه همچنین کالری بالای را به بدن می دهد و انرژی زا می باشد. روغن دار بوده این میوه این نتیجه را که شاید حاوی مقادیر بالای بتا کاروتن باشد را می دهد. از این نظر دارویی نیز بشمار می رود.

بیشتر بخوانید:

روش های کاشت و نگهداری درخت بید مجنون

آموزش کاشت و پرورش درخت نارنگی در خانه

اصول کاشت و تکثیر درخت زبان گنجشک