بارش شهابی برساوشی چیست ؟
زمین طی گردش خود به دور خورشید گاهی از میان توده ذرات می‌گذرد. این ذرات که به نام شهاب‌واره شناخته شده‌اند گاهی بقایای مرگ یک ستاره دنباله‌دار و گاهی بقایای سیارک‌ها هستند.
شهاب‌واره‌ها در برخورد به جو زمین می‌سوزند و ما در واقع اثر سوختن آن‌ها را می‌بینیم. در موارد خیلی خیلی نادری ممکن است ذرات بزرگی از این ذرات از جو زمین عبور کند و به سطح زمین برسند که ما آن‌ها را به عنوان شهاب سنگ می‌شناسیم؛ شهاب سنگ‌ها در مورزه نگهداری می‌شوند.
موزه کاخ نیاوران و گنبد مینا در پارک آب و آتش تهران نمونه‌هایی از آن‌ها را دارد. اما این مورد خیلی نادر است و در واقع قرار نیست ما در سفرهای رصدمان شاهد بارش شهاب سنگ‌ها باشیم و آنچه خواهیم دید اثر سوختن شهاب‌واره‌ها در جو زمین است که از آن به عنوان بارش شهابی یاد می‌شود.
چرا بارش شهابی خاص است ؟
روزهای مختلف سال، از سطح زمین می‌توان در آسمان صاف شب و بدون آلودگی نوری شهاب‌ها را دید اما در سال چند روز این بارش شهابی به اوج خود می‌رسد؛ در ماه مرداد بارش شهابی برساوشی و در ماه آذر بارش شهابی جوزایی از معروف‌ترین آن‌هاست.
در علم نجوم تعداد شهاب‌ها در ساعت با پارامتر ZHR شناخته می‌شود و بارش شهابی برساوشی و جوزایی ZHR بالایی دارد.
بارش شهابی برساوشی
بارش شهابی برساوشی در واقع حاصل سوختن ذرات باقی‌مانده ستاره دنباله‌داری به‌نام سویفت- تاتل در برخورد با جو زمین است. وقتی به مسیر این شهاب‌ها نگاه کنید متوجه خواهید شد که همه آن‌ها به منطقه مشترکی در آسمان می‌رسند که اصطلاحا به آن کانون بارش می‌گویند.
به دلیل این که کانون این بارش، صورت فلکی برساوش است نام آن نیز به بارش شهابی برساوشی شهرت یافته است. بارش شهابی بَرساوُشی یکی از مهم‌ترین بارش‌های شهابی سالیانه است. بیشینهٔ نرخ ساعتی سرسویی این بارش غالباً در حدود ۱۰۰ است.
این بارش شهابی از تودهٔ ذرّات برجای‌مانده از دنباله‌دار سوئیفت‌تاتل به وجود می‌آید و معمولاً از بیست و هفتم تیر تا سوم شهریور (بیش از یک ماه) فعّال است که بازهٔ زمانی بلندی برای بارش شهابی به‌شمار می‌آید.
در نیمه‌شب ۲۱ و ۲۲ مرداد به اوج خود می‌رسد و با حضور در مناطق مناسب می‌توانید حدود ۶۰ تا ۷۰ شهاب را در هر ساعت مشاهده کنید.
اوج بارش شهابی برساوشی
اوج این بارش شهابی معمولاً هرساله در حدود بیست و دوم مرداد روی‌می‌دهد. کانون این بارش در ناحیه صورت فلکی برساوش و در نزدیکی مرز آن با ناحیه صورت فلکی ذات‌الکرسی واقع شده‌است، به همین دلیل است که به آن بارش شهابی برساوشی می‌گویند.
بارش شهابی جوزایی
بر خلاف اغلب بارش‌های شهابی که منشا آن‌ها از بقایای ستاره‌های دنباله‌دار است منشا بارش شهابی جوزایی از یک سیارک است که به نظر برخی اخترشناسان نوعی جرم به نام دنباله‌دار خاموش است. چگونگی تولید شهاب‌ها توسط سیارک‌ها تاکنون کشف نشده است.
به نظر می‌رسد که کانون این بارش شهابی به صورت فلکی جوزا می‌رسد و علت نام‌گذاری آن نیز همین است. بارش شهابی جوزایی در حدود ۱۶ آذر آغاز می‌شود و در روز ۲۳ ماه آذر به اوج می‌رسد و ۲۷ آذر ماه پایان می‌یابد.
ZHR این بارش حدود 100 است یعنی اگر در منطقه مناسب رصد باشید شانس تماشای 100 شهاب در هر ساعت را دارید.
بارش شهابی چگونه ایجاد می‌شود ؟
تعداد زیادی از ذرات گرد و غبار دنباله‌دارها پس از ورود به بخش‌های داخلی منظومه شمسی از دنباله‌دار جدا می‌شوند و در مسیر باقی می‌مانند. زمین در طول مسیر حرکتش به دور خورشید در زمان‌های مشخصی از سال از میان ذرات به جا مانده از دنباله‌دارها عبور می‌کند.
تلاقی مدار زمین و این ذرات کوچک باعث ورود آن‌ها به جو زمین و سوختن آن‌ها در جو می‌شود. فرآیندی که ما از روی زمین آن را به شکل عبور شهاب از آسمان می‌بینیم.
ذرات به جا مانده از دنباله‌دارهای مختلف بارش‌های شهابی مختلفی را پدید می‌آورند که هر کدام در زمان مشخصی از سال فعالیت می‌کنند. سرچشمه بارش شهابی برساوشی توده ذرات به جا مانده از دنباله‌دار سویفت تاتل است.
هرچند که شهاب‌ها با سرعت یکسان و به صورت موازی وارد جو زمین می‌شوند، اما به دلیل فاصله‌ی زیاد شهاب‌ها از زمین و بر اثر پدیده‌ی پرسپکتیو طوری به نظر می‌رسد که انگار شهاب‌ها از یک نقطه از آسمان سرچشمه می‌گیرند.
اگر مسیر هر شهاب را در جهت مخالف امتداد دهید به کانون بارش شهابی می‌رسید که در بارش شهابی برساوشی صورت فلکی برساوش است. نام تمام بارش‌های شهابی از کانون بارش گرفته می‌شود.
چطوری بارش شهابی را بینیم ؟
یکی از بهترین مکان‌ها برای رصد آسمان شب، مناطق کویری است؛ که هم افق دیدتان باز است و هم از آلودگی‌های نوری دور هستید. یکی از این کویرها، کویر رضا آباد است.
رضا آباد در نزدیکی پارک ملی خارتوران قرار دارد. در نزدیکی کویر رضا آباد دو روستای زیبای رضا آباد و قلعه بالا نیز وجود دارد. در طول روز می‌توانید در میان کوچه پس‌کوچه‌های دلربای این روستاها قدم بزنید، از صنایع دستی زیبای‌شان خرید کنید و با فرهنگ مردم دوست‌داشتنی‌شان آشنا شوید
. شب‌هنگام در شرایطی که آسمان صاف و بدون غبار باشد بدون چشم مسلح می‌توانید علاوه بر شهاب‌های دلربا، گوشه‌ای از بازوی کهکشان راه شیری و صورت‌های فلکی جذابی را نیز در آسمان تماشا کنید.
کی به تماشای بارش شهابی برویم ؟
همانطور که گفتیم در دو ماه مرداد و آذر اوج بارش شهابی برساوشی و جوزایی را داریم. در این دو ماه اگر به مناطقی سفر کنید که آسمان صاف، بدون ابر و غبار باشد و از آلودگی نوری دور باشید می‌توانید شهاب‌های زیادی را تماشا کنید.
در بقیه روزهای سال نیز اگر در همچنین مناطقی باشید، در نیمه‌های شب اگر چشم به آسمان بدوزید باز هم امکانش وجود دارد که شهابی از گوشه چشم‌تان بگذرد.
برای رصد بارش شهابی چه چیزهایی با خودمان ببریم ؟
اگر برای بارش شهابی برساوشی عازم مناطق کویری هستید فقط یک لایه لباس گرم برای شب کافی است. اما اگر برای تماشای بارش شهابی جوزایی عازم مناطق کویری هستید حتما چند لایه لباس گرم همراه خود داشته باشید زیرا شب‌های پاییزی کویر بسیار سرد است.
در شب‌های رصد گاهی آنقدر غرق آسمان می‌شوید که احساس گرسنگی نمی‌کنید برای همین بهتر است مقداری مغز و خوراکی‌های کوچک همراه خود داشته باشید تا هر چند ساعت یکبار آن‌ها را مصرف کنید و ساعت‌های طولانی معده‌تان خالی نماند و با افت فشار مواجه شوید.
در هر فصلی که به مناطق کویری سفر می‌کنید بهتر است در پیاده‌روی‌های شب هنگام کفش‌های ساق‌دار به پا کنید تا از گزش احتمالی موجودات آن حوالی در امان باشید.
همراه داشتن یک زیرانداز نرم نیز باعث می‌شود راحت روی زمین دراز بکشید و تماشای هیچ شهابی را از دست ندهید. برای تماشای بهتر عمق آسمان بهتر است از هرگونه آلودگی نوری حتی نور سفید چراغ قوه نیز به دور باشید برای رفع این مشکل اگر چراغ قوه با نور قرمز ندارید می‌توانید تکه‌ای طلق قرمز را جلوی چراغ گوشی یا چراغ قوه خود بچسبانید تا نور آن قرمز بتابد.
نور قرمز به دلیل طول موجش، اثر کمتری در چشمان‌تان می‌گذرد. اگر دوربین دو چشمی دارید حتما همراه خود ببرید تا بتوانید بیشتر از همیشه آسمان جادویی شب را کشف کنید و میان آن غرق شوید.
برای عکاسی از آسمان شب نیاز به سه پایه خواهید داشت اگر دوربین و سه پایه دارید در این سفر آن را همراه خود ببرید؛ با داشتن کمی دانش عکاسی و آزمون و خطا می‌توانید تکه‌ای از آسمان را در کادر چشمان‌تان برای همیشه ثبت کنید.
نکاتی در مورد تماشای بارش شهابی برساوشی
برای بهتر و راحت‌تر رصد کردن بارش شهابی برساوشی باید به موارد زیر توجه داشته باشید:
-
یکی از مهم‌ترین نکات در رصد بارش های شهابی، دور شدن از آلودگی‌های نوری شهرها است. البته برخی از شهاب‌های بسیار درخشان که به آن‌ها آذرگوی گفته می‌شود با وجود آلودگی‌های نوری هم قابل رویت هستند.
جایی که برای رصد کردن انتخاب می‌کنید باید از هرگونه نور مستقیم مانند تیر برق، پروژکتور یا چراغ خانه‌ها عاری باشد. -
تعداد شهاب‌ها از نیمه‌های شب تا بامداد بیشتر می‌شوند. بنابراین در برنامه‌ریزی خود به ساعات پس از نیمه شب تا سحر توجه بیشتری داشته باشید، اما ساعات پیش از نیمه شب را نیز فراموش نکنید. -
شهاب‌های بارش برساوشی، رنگ، سرعت و طول‌های متفاوتی دارند. اگر دم شهاب‌ها را امتداد دهیم و به صورت فلکی برساوشی برسیم، این شهاب متعلق به بارش برساوشی است.
در غیر این صورت، شهابی متفرقه یا متعلق به بارشی دیگر را رصد کرده‌اید. -
همزمان با بارش شهابی برساوشی ، می‌توانید سیاره‌های دیگری را نیز در آسمان رصد کنید. سیاره‌های زهره و مشتری از آغاز شب در افق غربی آسمان حضور دارند. زهره در ساعت حدود 10:30 شب و مشتری در نیمه‌های شب غروب می‌کنند و دیگر قابل مشاهده نخواهند بود.
همچنین سیاره‌های زحل و مریخ در نیمه‌های شب در وسط آسمان قرار می‌گیرند. مریخ بسیار پر نور و درخشان است. زحل در ساعت 3 بامداد و مریخ در ساعت 5 بامداد غروب می‌کنند. -
بیل کوک، یکی از مدیران ناسا در مرکز پرواز فضایی مارشال در آلاباما می‌گوید برای تماشای این شهاب باران نیازی به دوربین دو چشمی یا تلسکوپ نخواهید داشت و با چشمان غیر مسلح در یک مکان مناسب و به دور از آلودگی نوری می‌توانید شهاب‌ها را مشاهده کنید.
وی همین‌طور گفت چشم‌های شما به حدود 30 دقیقه زمان نیاز دارد تا به وضعیت نوری محیط عادت کند و بتوانید شهاب‌ها را به خوبی ببینید.
ویدیو بارش شهابی برساوشی
در این ویدئوی گذر زمانی (timelapse) می توانند شهاب باران برساوشی را بر فراز پارک ملی جاشوا در کالیفرنیا مشاهده کنید که در شب دوشنبه 11 آگوست 2014 به ثبت رسیده است.