پنجه شیطان چیست؟
اصطلاح «پنجه شیطان» یا «ریشه پنجه شیطان» اشاره به گیاه “هارپاگوفیتوم پروکامبِنس”، یک گیاه یافت شده در جنوب آفریقا و ماداگاسکار دارد. تسکین کمردرد و درد گردن، کاهش ورم مفاصل، درمان آرتروز و آرتریت از خواص گیاه پنجه شیطان است. ترکیبات فعال در گیاه پنجه شیطان، خواص ضد درد قوی دارند و امروزه از آن در داروسازی استفاده می‌شود.
در فرم تکمیلی، پنجه شیطان از ریشه‌های خشک شده این گیاه حاصل می‌شود. پزشکان سنتی و مردم آفریقایی و اروپایی قرن‌ها برای درمان بیماری‌های گوارشی، کاهش تب، کاهش درد و درمان برخی علائم حاملگی، پنجه شیطان را تجویز کرده‌اند.
اغلب گمان می‌کردند که مزایای پنجه شیطان به علت وجود ایریدوئیدگلیکوزیدهای ارزشمند موجود در آن، مانند هارپاگوسید، است. ایریدوئیدها ترکیبات ضدالتهابی هستند که بیشتر در گیاهان یافت می‌شوند و به مولکول‌های گلوکز متصل می‌گردند. به همین دلیل است که کل ترکیب ایریدیوئیدگلوکوزید نامیده می‌شود. ریشه پنجه شیطان، به گفته انجمن دانشمندان فیتوتراپی اروپایی، باید حاوی حداقل یک درصد هارپاگوسید باشد.
پنجه شیطان همچنین حاوی بیوفلاونوئیدهای مفید و فیتواسترول‌ها است که آنتی‌اکسیدان‌های گیاهی با خواص ضد اسپاسم می‌باشند (به همین علت از آن در درمان مشکلات گوارشی کمک می‌گیرند).فرانسه، پنجه شیطان را با این خاصیت که به طور سنتی برای تسکین علائم و اختلالات دردناک مفصلی مورد استفاده قرار گرفته، تأیید کرده است.
انجمن دانشمندان فیتوتراپی اروپایی نیز مزیت این گیاه در درمان آرتریت دردناک، تاندونیت، از دست دادن اشتها و ریفلاکس اسید معده مورد تأیید قرار داده است.هارپاگوفیتوم به معنای واقعی کلمه به عنوان “قلاب گیاهی” در یونانی ترجمه می‌شود. دیگر موارد استفاده سنتی از پنجه شیطان شامل تقویت سلامت قلب، کاهش علائم نقرس، بهبود سوزش سردل و کاهش درد کمر، قفسه سینه و سردرد است.
خواص جادویی گیاه پنجه شیطان
1. تسکین آرتریت
بیشترین تحقیقات در مورد مزایای استفاده از پنجه شیطان، توانایی آن در کاهش علائم استئوآرتریت است. طبق یک مطالعه ژاپنی، پنجه شیطان، به ویژه ترکیب هارپاگوساید، موجب کاهش قابل توجه التهاب آرتریتی در یک گروه از موش‌ها شد.
به طور کلی، پنجه شیطان توسط بسیاری از متخصصان پزشکی به عنوان درمان حمایتی از روماتیسم همراه انحطاط و دردناک، پذیرفته شده است. بیماری‌های روماتیسمی شامل تشخیص‌هایی مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید (یک بیماری خود ایمنی)، لوپوس، اسپوندیلیت آنکیالوز و سندرم سوزنر است. همه این اختلالات با التهاب مزمن و معمولاً درد مفصلی، ماهیچه‌ای و بافت فیبروزی مشخص می‌شوند.
هنگامی که بیماران مبتلا به اختلالات مختلف آرتریت مورد بررسی قرار گرفتند، این موضوع آشکار شد که پنجه شیطان به میزان قابل توجهی درد در دست، مچ دست، آرنج، شانه، لگن، زانو و کمر را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، همان مطالعه نشان داد که کیفیت زندگی برای اکثر بیماران بهبود یافته و در واقع، 60 درصد از آن‌ها توانستند مصرف داروهای دیگر ضددرد را کاهش دهند یا متوقف کنند.
یکی دیگر از آزمایش‌ها، بهبود در میزان درد را در بیش از 22 درصد و به میزان 45 درصد برای انواع مختلف درد استئوآرتریت نشان داد. در این تحقیق تنها دو عارضه جانبی جزئی (ریفلاکس اسید و احساس سیری) در 75 بیمار دیده شد.
میزان اثربخشی یک مکمل حاوی پنجه شیطان، زردچوبه و برملائین نیز بر دردهای روماتیسمی مشخص شده است که نشان می‌دهد ترکیب این سه ماده گیاهی، جایگزینی مطمئن برای NSAID ها (داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی) برای بیماران مبتلا به اختلالات مفصلی همراه انحطاط مانند استئوآرتریت هستند.
2. کاهش وزن
جالب است، این ریشه ضدالتهابی همچنین ممکن است راه جدیدی برای کاهش وزن باشد. یک مطالعه نشان داده که پنجه شیطان می‌تواند گرلین یا همان هورمون گرسنگی را متوقف کرده و یا سرعت تولید آن را آهسته‌تر کند. با کاهش فشارهای گرسنگی، افرادی که پرخوری را تجربه می‌کنند دچار کاهش اشتها شده که این به کاهش وزنشان کمک می‌کند.
همچنین ممکن است این گیاه به افراد مبتلا به چاقی، به طور بالقوه به جلوگیری از بیماری قلبی مرتبط با وزن (سخت شدن شریان‌ها) با روش خاصی که باعث سرکوب التهاب می‌شود، کمک کند.
3. مسکن طبیعی
اگرچه گفته شد که پنجه شیطان می‌تواند درد آرتریت را تسکین دهد، اما مزیت این گیاه در کاهش درد به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ با این که این مزیت به‌خوبی درک نشده است، اما پنجه شیطان می‌تواند التهاب و دردهای التهابی را در حالات مختلف، مانند دردهای حاد، با عوارض جانبی ناچیز در حدود 3 درصد از بیماران، کاهش دهد.
برخی منابع همچنین پنجه شیطان را به عنوان راهی در تسکین درد سیاتیک توصیه می‌کنند که البته لازم به ذکر است که هنوز در این زمینه مطالعات دقیقی صورت نگرفته است.
4. درمان بالقوه لنفوما
درحالی که تحقیق در این زمینه هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد پنجه شیطان می‌تواند به پسرفت لنفوم فولیکولار کمک کند.در یک واحد سرطانی در یک بیمارستان، پزشکی متوجه شد که لنفوم یک بیمار پس از 10 ماه بدون شیمی‌درمانی، بهبود جزئی پیدا کرده است. بیمار پزشک را از مصرف دو مکمل که یکی از آن‌ها پنجه شیطان بود، باخبر کرد.
پس از آشنا شدن با این درمان طبیعی، یکی دیگر از بیمارانی که در گروه حمایتی قرار داشت، ابتدا از پنجه شیطان استفاده کرد و پس از آن 11 ماه پسرفت مشابه این بیماری را تجربه کرد که نیز به مدت چهار سال ادامه یافت.
5. مبارزه با التهاب مزمن
یکی دیگر از دلایل ارزشمندی پنجه شیطان، توانایی آن در کاهش التهاب است که ریشه بسیاری از بیماری‌ها است. تحقیقات کنونی نشان می‌دهد که پنجه شیطان می‌تواند به مهار فاکتور نکروز تومور آلفا، سیتوکینین (پروتئین سلولی-سیگنالینگ) که در التهاب طبیعی بدن دخیل است، کمک کند.
این مسئله مهم است زیرا وقتی TNF-alpha بیش از حد فعال است، التهاب مزمن رخ می‌دهد که منجر به انواع بیماری‌ها شود. در واقع، مهار TNF-alpha یک موضوع مهم در پیشگیری از بیماری‌های التهابی مانند بیماری‌های روماتیسمی، پسوریازیس، آرتریت پسوریازیس و بیماری التهابی روده است.
6. غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
یکی دیگر از راه‌های اصلی پنجه شیطان در جلوگیری از بیماری‌ها به علت وجود آنتی‌اکسیدان‌های بسیاری است که در خود دارد. پنجه شیطان به ویژه غنی از آنتی‌اکسیدان‌های محلول در آب است.
در واقع، برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از مزایای ضدالتهابی پنجه شیطان ممکن است در نتیجه این آنتی‌اکسیدان‌ها باشند.
7. کمک به هضم غذا
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، پنجه شیطان می‌تواند موجب مهار فاکتور نکروز تومور آلفا شود که روشی درمانی برای بیماری التهاب روده است. التهاب بیشترین اثر را در فرایند هضم دارد.
آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص ضدالتهابی پنجه شیطان ممکن است به عنوان یک درمان مؤثر برای این دسته از بیماری‌ها، از جمله کولیت اولسراتیو و بیماری کرون باشد.
8. حمایت از سلامت کلیه‌ها
یکی دیگر از مزایای این گیاه که هنوز مطالعات پیشرفته‌ای روی آن صورت نگرفته است، اثر درمانی آن بر روی گروهی از بیماری‌های کلیوی به نام بیماری‌های گلومرولی است. این بیماری‌ها مربوط به التهاب است و به بیماری‌هایی اطلاق می‌شود که به فیلترهای کوچک کلیه که خون را پاک می‌کنند، آسیب می‌رساند.
عصاره پنجه شیطان به مهار تشکیل نوعی از نیتریت‌ها کمک می‌کند که نشان می‌دهد که این عصاره ممکن است داروهای ضدالتهابی بالقوه در درمان بیماری‌های التهابی گلومرولی محسوب شوند.
عوارض جانبی احتمالی پنجه شیطان
اطلاعات کافی در مورد عوارض احتمالی پنجه شیطان وجود ندارد. اکثر منابع می‌گویند اگر شما باردار یا در دوران شیردهی هستید، بهتر است از مصرف آن اجتناب کنید زیرا نتایج ناشناخته است.افراد مبتلا به مشکلات قلب، فشارخون بالا، فشارخون پایین، دیابت، سنگ کلیه یا بیماری زخم معده باید از پنجه شیطان جلوگیری کنند.
گزارش‌های دیگری نیز نشان می‌دهد که پنجه شیطان می‌تواند تولید اسید معده را افزایش دهد، بنابراین اگر شما از سوزش سردل مزمن رنج می‌برید، ممکن است یک عامل در نظر گرفته شود.یک گزارش موردی در سال 2015، پرفشاری سیستمیک (فشارخون بالا) را در بیمار مصرف‌کننده پنجه شیطان نشان داد.
بعضی از داروها به طور بالقوه می‌توانند با پنجه شیطان تداخل داشته باشند؛ از جمله داروهایی که توسط کبد تغییر می‌کند، زیرا پنجه شیطان ممکن است باعث کند شدن فرایند شکسته شدن این مواد توسط کبد شود. داروی انعقاد خون وارفارین (با نام‌های تجاری مانند کومادین و یانتوون) نیز ممکن است تحت تأثیر این گیاه قرار بگیرد.
داروهای دیگر که ممکن است با روش‌های جزئی با پنجه شیطان تعامل داشته باشند، شامل گلیکوپروتئینP، مسدودکننده‌های H2 و مهارکننده‌های پمپ پروتئین یا PPI هستند.
احتیاط فراموش نشود
انسان از دیرباز از گیاهان دارویی برای تقویت بدن و جلوگیری از بیماری‌ها استفاده می‌کند. با این حال، گیاهان دارویی می‌توانند عوارضی جانبی داشته باشند و با گیاهان ، مکمل‌ها یا داروهای دیگر، تداخل ایجاد کنند. به همین دلیل، گیاهان دارویی باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک متخصّص در زمینه ی طب گیاهی، مصرف شوند.
گیاه پنجه شیطان اگر برای مدت کوتاه و طبق دستورالعمل مصرف شود، غیرسمی و بی‌خطر است و عوارض جانبی چندانی ندارد. مصرف بیش از اندازه‌ی آن می‌تواند باعث مشکلات خفیف گوارشی در بعضی از افراد شود. در مورد بی‌خطر بودن مصرف طولانی مدت این گیاه هنوز شواهد کافی در دسترس نیست.
افراد مبتلا به زخم معده، زخم دوازدهه یا سنگ کیسه صفرا نباید از این گیاه استفاده کنند. زنان باردار و شیرده نباید از این گیاه استفاده کنند زیرا در این زمینه هنوز تحقیقات کافی صورت نگرفته است. افراد مبتلا به بیماری های قلبی یا فشار خون بالا یا پایین باید قبل از مصرف، با پزشک مشورت کنند.
در پایان لازم باید بگوییم، از آنجا که مطالعات کافی بر روی تاثیر طولانی مدت مصرف این گیاه و تداخلات دارویی آن صورت نگرفته است، توصیه می‌شود، از مصرف خودسرانه گیاه و فراورده‌های جانبی آن پرهیز کنید و در صورت مصرف حتما با پزشک متخصص مشورت داشته باشید.
همچنین بخوانید:
آشنایی با خواص بی نظیر گیاه افنان برای زنان
خواص دارویی و درمانی گیاه زوفا