سلام نو – سرویس سیاسی: با آغاز به کار دولت ابراهیم رییسی مُدلی از اقدامات دولت که در هشت سال دولت روحانی تا حد زیادی کمرنگ شده بود دوباره جان گرفت و آن تلاش برای ارتباط مستقیم‌تر مقامات ارشد دولت با مردم بود؛ اقداماتی که اهالی دولت آن را مردمی‌سازی دولت و منتقدان پوپولیستی می‌دانند.
از جمله این اقدامات می‌توان به حضور رییسی در یک داروخانه و گفت‌وگو با مردم، سفر ناگهانی به اهواز، حضور حجت‌الله عبدالملکی، وزیر کار، در تامین اجتماعی و شماره دادن به مردم برای ارتباط مستقیم با او اشاره کرد. البته اقدام امیرعبداللهیان به پروتکل‌شکنی و ایستادن در کنار روسا و نخست وزیر کشورها در عراق هم تقریبا از همین جنس است که ماهیت دیپلماتیک نیز دارد.
منتقدان دولت این اقدامات را حلال مشکلات دارو، خوزستان و تامین اجتماعی یا افزایش دهنده قدرت چانه‌زنی ایران در نظام بین‌الملل نمی‌دانند و فکر می‌کنند رییسی مسیر احمدی‌نژاد را طی می‌کند.
علی صوفی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در خصوص سفر رییسی به خوزستان می‌گوید: دولت رئیسی فاقد یک مکانسیم علمی برای حل مشکلات است… واقعیت این است که نباید رفتاری از خود نشان دهند که بیشتر پوپولیستی باشد. اینکه به یکباره تصمیم می‌گیرند به خوزستان سفر کنند، صرف سفر نمی‌تواند در بلند مدت پاسخگوی نیازهای کشور باشد.
در مقابل مدافعان دولت چنین نظری ندارند و معتقدند رییسی و تیمش کاری را می‌کنند که روحانی باید انجام می‌داد. روح‌الله متفکر آزاد عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با تایید رویکرد رییسی گفت: سفرهای استانی رئیس‌جمهور و حضور وی در میان مردم کارهای پوپولیستی و شوآف نیست و مردمی بودن دولت سیزدهم منجر به رفع مشکلات می‌شود.
مرز باریک پوپولیسم و مردمی بودن
اما آیا اقدامات رییسی و تیمش تماما پوپولیسیتی است یا مردمی؟ پاسخ به این سوال نیازمند دقت در چند نکته ظریف است. پوپولیسم نوعی مردم‌گرایی است، چیزی که امثال دونالد ترامپ یا محمود احمدی‌نژاد از آن بهره بردند.
ترامپ مدل خروج آمریکا از افغانستان را نقد می‌کند چون جامعه این را می‌خواهد، اما به این نکته اشاره نمی‌کند که وزیر خارجه او بود که با طالبان قرارداد صلح بست. مایک پمپئو امروز از وحشی‌گری طالبان می‌گوید، اما به این اشاره نمی‌کند که او با ملا برادر، مذاکره کننده ارشد طالبان دست داد و دیدار کرد و از تغییر طالبان حرف زد.
باید گفت که ارتباط با مردم انوع مختلفی دارد که بدترین و رایج‌ترین آن پوپولیسم یا عوام‌گرایی است که با فریب مردم و سوار شدن بر موج احساسات آنها همرا است.
اما این به آن معنا نیست که نباید مردم‌دار بود، با مردم ارتباط برقرار کرد و حتی گاهی به صورت هوشمندانه از «شواف» هم استفاده کرد. مردم‌گرایی سالم ساختار جامعه را با قدرت همراه می‌کند و باعث تقویت اعتماد، روحیه و انرژی جامعه می‌شود.
به حسن روحانی فکر کنیم. ماندگارترین تصویرها از حسن روحانی جایی است که دانشجویان مخالفش در صورت او فریاد می‌زنند. تصویر خوشایند دیگر از روحانی جایی بود که او در بهار ۹۶ به معدن آزاد شهر رفت و در بین کارگران آسیب‌دیده و خانواده‌های داغ‌دیده کارگران حاضر شد و فریادهای آنها را شنید. حضور روحانی در معدن آزاد شهر و شنیدن اعتراضات کارگران باعث شد تا در آستانه انتخابات یک بحران تبدیل به نشانی از مسئولیت پذیری رییس جمهور شود.
پوپولیسم و مردمی بودن؛ تیغی دو لبه در دستان رییسی
ابراهیم رییسی و اعضای دولتش هم چنین هستند. حضور در یک دارخانه و بازتاب رسانه‌ای آن هر چند تاثیری در مافیای دارو ندارد، اما باعث دلگرمی مردم در شرایط فعلی می‌شود. حضور وزیر کار در تامین اجتماعی و حل مشکل چند نفر سازمان آن را اصلاح نمی‌کند اما امیدوار کننده است.
مشکل وقتی آغاز می‌شود که دولت رییسی در دور باطل این اقدامات اسیر شود و این اقدامات را جایگزین اقدامات اساسی کند. رییس جمهور تا امروز باید فکری به حال ماجرای وضعیت دارو کرده، برای اهواز چند برنامه تدارک دیده و کار را آغاز کرده باشد. وزیر کار نیاز به بازدید دیگری از تامین اجتماعی ندارد و حالا باید دنبال اصلاح ساختار آن سازمان عریض و طویل باشد.
اگر رییسی مثل احمدی‌نژاد سفر استانی و دستورات مستقیم را جایگزین اصلاح‌ساختارها، شعار دهان پرکن را جایگزین برنامه و ارتباط موثر با مردم را تبدیل به شوآف‌های مدام کند آن وقت اسیر پوپولیسم می‌شود و البته شکستی تلخ و سخت می‌خورد. رییسی در پوپولیستی عمل کردن و ارتباط عاطفی با مردم برقرار کردن به گرد پای احمدی‌نژاد هم نمی‌رسد و اگر گام در این راه بُگذارد زودتر از تصورش متضرر می‌شود.
ارتباط گرفتن با مردم تیغی دو لبه است که اگر درست استفاده شود رییسی و دولتش می‌تواند اعتماد جامعه را باسازی و آن را برای برنامه و اهدافی که در نظر دارد با خود همراه کند. با این همه اگر این ارتباط با مردم به سمت پوپولیسم بچرخد لبه دیگر تیغ تیز می‌شود و پیش از همه به رییسی و دولتش آسیب می‌زند.
پروانه سلحشوری، نماینده پیشین مجلس، در فرودین ماه نکته خوبی را درباره رویکرد رییسی مطرح کرد و گفت: متاسفانه اصلاح‌طلبان به جای اینکه تلاش کنند که به مردم نزدیک شوند، ارتباط‌شان با مردم کاملا قطع شده است. کاری که اصولگرایانی مثل آقای رییسی خوب انجام می‌دهند…درست است که این اقدامات را می‌توان «پوپولیستی» توصیف کرد اما به هر حال جواب می‌گیرند. آنها می‌خواهند مردم را پای صندوق رای بکشانند و رای بگیرند و انتخاب شوند که با این روش موفق می‌شوند. اصلاح‌طلبان اما علاوه بر اینکه ارتباط‌شان با مردم قطع شده، حتی دوست ندارند نداهای دلسوزانه‌ای را هم که بعضا عده‌ای سر می‌دهند، بشنوند.
حال باید کمی صبر کرد و دید دولت رییسی چه می‌کند؛ به مدد ارتباط گیری با مردم اعتماد از دست رفته به دولت را بازسازی می‌کند و اقدامات موثری را در سیاست و اقتصاد ایران پیش می‌برد یا در تله پوپولیسم می‌افتد و به راه احمدی‌نژاد می‌رود؟