اختلال هذیانی چیست ؟ چند نوع دارد و چگونه قابل درمان است ؟

اختلال هذیانی چیست ؟

اختلال هذیان (Delusional disorder) یک شرایط غیرمعمول روانی است که در آن بیمار با هذیان، اما بدون هیچ توهم برجسته همراه، اختلال فکر، اختلال خلقی یا بی‌احساسی قابل توجهی همراه است.

هذیان(delusion) باور ثابت غلطی است که هماهنگ با فرهنگ فرد نیست. هذیانها جزء جالبترین علایم روانپزشکی هستند. زیرا بسیاری از مردم ممکن است انواع بسیار زیادی از باورهای غلط داشته باشند و از سوی دیگر درمان هذیان ها دوشوار است.

تشخیص هذیان هنگامی مطرح می شود که هذیان های غیر غریب (nonbizarre) به مدت حداقل یک ماه وجود داشته باشند و قابل انتساب به سایر اختلالات روانپریشانه نیز نباشند.

هذیان‌های غیرعجیب و غریب (Non-bizarre delusion) باور‌های غلطی هستند در مورد موقعیت‌هایی که بالقوه می‌توانند در زندگی واقعی فرد رخ دهند مانند تعقیب بیمار یا مسموم کردن وی.

به جز هذیان، افراد مبتلا به اختلال هذیانی ممکن است همچنان به معاشرت و عملکرد به شیوه‌ای طبیعی و رفتار اجتماعی خود ادامه دهند و رفتارشان به طور کلی به نظر عجیب و غریب نرسد.

نشانه های تشخیصی اختلال هذیانی در DSM5

A. وجود یک یا چند هذیان است که حداقل به مدت ۱ ماه ادامه دارند.

B. فرد هرگز ملاک A اسکیزوفرنی را نداشته

C. غیر از تأثیر مستقیم هذیان­ها، اختلالات در عملکرد روانی-اجتماعی ممکن است محدودتر از آنهایی باشد که در اختلالات روان­پریشی دیگر نظیر اسکیزوفرنی دیده می­شوند، و رفتار آشکارا عجیب­ وغریب یا نامتعارف نیست

D. اگر دوره­ های خلقی همزمان با هذیان­ها روی دهند، کل مدت این دوره­های خلقی نسبت به کل مدت دوره­های هذیانی، کوتاه هستند

E. هذیان­ها ناشی از تأثیرات فیزیولوژکی مواد(مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری آلزایمر) نیستند، و با بیماری روانی دیگر، نظیر اختلال بدشکلی بدن یا اختلال وسواس فکری-عملی، بهتر توجیه نمی­شوند

انواع اختلال‌های هذیانی

اختلال هذیانی، یکی از اختلالات روانپزشکی به حساب می‌آید که علامت بیشتر آن هذیان است. افراد مبتلا به اختلال هذیانی دچار هذیان‌های غیرمتعارف و عجیب می‌شوند که این نوع هذیان حداقل به مدت یک ماه یا بیشتر ادامه پیدا می‌کند و همراه با توهم در فرد دیده نمی‌شود یا اگر هم باشد بارز نیست.

این افراد با افرادی که دچار روان‌پریشی و اسکیزوفرنی هستند، متفاوتند و تا زمانی که راجع به عقاید خاص خود صحبت نکنند ممکن است متوجه نشوید رفتار بیمارگونه دارند.

فرد مبتلا به اختلال هذیانی در عملکرد خود و کارکرد شغلی و بین فردی با مشکل مواجه می‌شود و ممکن است دچار انزوای اجتماعی شود.

انواع اختلال هذیانی عبارتند از :

نوع بددلی (حسد)

هذیان‌ها حاکی از این است که همسر یا نامزد فرد وفادار نیست و به او خیانت می‌کند.

فرد مبتلا با کوچک‌ترین شواهدی تصور می‌کند نسبت به او خیانت صورت گرفته است و با همسر خود درگیر می‌شود تا از این بی وفایی جلوگیری کند.

نوع متکبر (خود بزرگ‌بینی)

در این نوع هذیان فرد تصور می‌کند دارای قدرت‌های خاصی است یا استعداد یا دانش خاصی دارد که کشف نشده است. برخی مواقع این نوع هذیان در فرد در مباحث دینی و مذهبی نیز به چشم می‌خورد و فرد تصور می‌کند شواهد خاصی دارد و از توانایی‌های به خصوصی برخوردار است.

نوع اروتومانیک (شهوانی)

هذیان‌ها حاکی از این است که فرد تصور می‌کند شخص دیگری عاشق او شده است.

در این نوع هذیان، فردی که از نظر فرد دلباخته است معمولا جایگاه بالاتری نسبت به او دارد و حتی ممکن است فردی کاملا غریبه باشد و گاهی نیز فرد تلاش می‌کند با آن فرد تماس برقرار کند.

نوع جسمانی

هذیان‌ها حاکی از این است که فرد به نوعی نقص جسمی یا بیماری طبی عمومی دچار شده است.

نوع گزند و آسیب

هذیان‌ها حاکی از این است که فرد باور دارد علیه او توطئه، نیرنگ و جاسوسی صورت می‌گیرد یا تحت تعقیب است یا تصور می‌کند عده‌ای قصد مسموم کردن یا بی آبرو کردن یا آزار و اذیت او را دارند یا می‌خواهند از دستیابی او به اهداف بزرگش جلوگیری کنند. این افراد حتی ممکن است از دست افرادی که نسبت به آن‌ها شک دارد به مراجع قضایی شکایت کند.

نوع مختلط

هذیان‌هایی که خصوصیات بیش از یکی از انواع فوق را دارند.

نوع نامعین

هذیان‌هایی که در هیچ یک از انواع فوق گنجانده نشود (مثل برخی از هذیان‌های عاطفی).

شایع‌ترین نوع هذیان گزند و آسیب است و نوع بددلی در مردان شایع‌تر از زنان است.

این اختلال اگر درمان نشود و پیشروی کند می‌تواند منجر به اختلال اسکیزوفرنی شود و در گروه سنی جوانان شایع‌تر است.

برای درمان لازم است ابتدا مداخلات دارویی صورت گیرد و سپس سایر درمان‌ها با توجه به مدت زمان بروز بیماری و نوع هذیان در سطح روان شناختی آغاز شود.

ویژگی­های مرتبط که تشخیص را تأیید می­کنند

مشکلات اجتماعی، زناشویی، یا شغلی می­توانند از عقاید هذیانی اختلال هذیانی ناشی شوند. افراد مبتلا به هذیانی ممکن است بتوانند واقعاً شرح دهند که دیگران عقاید آنها را غیرمنطقی می­دانند، ولی نمی­توانند خودشان این را قبول کنند(یعنی، ممکن است «بینش واقعیت ­بنیاد» اما نه بینش درست وجود داشته باشد).

شماری از افراد، دچار خلق تحریک­پذیر یا ملول می­شوند که معمولاً می­ تواند به عنوان واکنشی به عقاید هذیانی آنها درک شود. خشم و رفتار خشونت ­آمیز می­توانند همراه با انواع گزند و آسیب، حسادت، و شهوانی روی دهند.

امکان دارد فرد به رفتارهای دعوایی و خصومت ­آمیز بپردازد(مثل فرستادن صدها نامه اعتراض­آمیز به دولت). مشکلات قانونی می ­توانند روی دهند، مخصوصاً در نوع حسادت و شهوانی.

درمان اختلال هذیانی

معمولاً مبتلایان به اختلال هذیانی اعتقادات و رفتارهای عجیب و غریبی دارند و سعی می کنند با توضیح و منطق رفتارهای خود را توجیه کنند.

این بیماری اگر در مراحل اولیه تشخیص شود به سادگی قابل درمان است ولی در مراحل پیشرفته درمان آن می تواند سخت و زمانبر باشد.

درمان اختلال هذیانی بستگی به شرایط فیزیکی و روانی بیمار دارد. در برخی موارد دارو درمانی و در برخی موارد جلسات رواندرمانی توسط متخصص روانپزشک تجویز می شود.

در بسیاری از موارد افراد نزدیک و خانواده فرد بیمار نیز باید در جلسات شرکت کنند. یکی از نکات مهم این است که نباید با فرد بیمار لج کرد زیرا لجبازی اوضاع را بدتر کرده و باعث بدتر شدن علائم این بیماری می شود.