سلول های بنیادی سلول های تمایز نیافته ای هستند که می توانند به سلول های مختلفی که مورد نیاز بدن می باشند تبدیل شوند.
مثلا ممکن است بدن به سلول های کبدی احتیاج داشته باشد، به این ترتیب در مواردی سلول های بنیادی شروع به تبدیل شدن به سلول های کبدی می کنند. دانشمندان و پزشکان به سلول های بنیادی علاقه مند هستند زیرا به آن ها توضیحات کاملی از چگونگی عملکرد برخی از فعالیت های بدن می دهند.
سلول های بنیادی همچنین یک راه حل نویدبخش برای درمان برخی بیماری هایی است که در حال حاضر درمانی ندارند. این سلول ها مخصوصا در درمان سرطان هایی مانند سرطان خون، بسیار مورد توجه هستند.
منابع سلول های بنیادی
سلول های بنیادی از دو منبع اصلی سرچشمه می گیرند: بافت های بدن بزرگسالان و جنین ها. دانشمندان همچنین با استفاده از تکنیک های “برنامه ریزی مجدد” ژنتیکی (reprogramming)، در حال کار بر روی روش های تولید سلول های بنیادی از سلول های دیگر می باشند.
سلول های بنیادی کجا قرار دارند ؟
سلول های بنیادی در داخل انواع مختلفی از بافت های بدن وجود دارند. دانشمندان سلول های بنیادی را در بافت هایی از جمله موارد زیر پیدا کرده اند:
-
مغز -
مغز استخوان -
رگ ها و خون -
عضلات اسکلتی -
پوست -
کبد
با این حال، یافتن سلول های بنیادی دشوار است. آن ها می توانند سال ها بدون تقسیم و غیر تخصصی باقی بمانند تا زمانی که بدن آن ها را برای ترمیم یا رشد بافت جدید احضار می کند. سلول های بنیادی بالغ می توانند به طور نامحدود تقسیم یا تجدید شوند.
این بدان معنی است که آن ها می توانند انواع سلول های یک اندام را از تولید کرده و در صورت لازم حتی اندام مورد نظر را به طور کامل بسازد. مثلا تقسیم، بازسازی و بهبودی زخم پوستی. یا اینکه مثلاً عضوی مانند کبد می تواند با استفاده از سلول های بنیادی بعد از آسیب، خود را ترمیم کند.
کاربرد سلول های بنیادی
انواع سلول های بنیادی کدامند؟
محققان سلول های بنیادی را بر اساس پتانسیل تمایز آن ها به چند دسته تقسیم بندی می کنند.
1. سلول های بنیادی جنینی
سلول های بنیادی جنینی قوی ترین دسته سلول های بنیادی می باشند. زیرا وظیفه آن ها تبدیل شدن به هر نوع سلولی در بدن است. پس از لقاح اسپرم با تخمک در اولین مرحله بارداری، نطفه تشکیل می شود. حدود 3 الی 5 روز پس از لقاح اسپرم تخمک، این نطفه به شکل بلاستوسیست یا گلوله ای از سلول در می آید.
بلاستوسیست حاوی سلول های بنیادی است که بعداً در رحم کاشته می شود. سلول های بنیادی جنینی از یک بلاستوسیست نشات می گیرند که عمر آن ها 4 تا 5 روز است. سلول های بنیادی جنینی می توانند به سلول های بیشتری نسبت به سلول های بنیادی بالغ تمایز پیدا کنند.
2. سلول های بنیادی بالغ
سلول های بنیادی قبل از اینکه تمایز پیدا کنند می توانند به هر نوع سلولی تبدیل شوند. سلول های بنیادی بالغ از زمان رشد جنین در سراسر بدن وجود دارند. بنابراین بدن هر زمان که به آن ها احتیاج داشته باشد می تواند ازشان استفاده کند.این سلول ها از اندام ها و بافت های تکامل یافته بدن دریافت می گردند. سپس جهت درمان اندام مورد نظر، مورد استفاده قرار می گیرند.
3. سلول های پر توان القایی یا IPS:
دانشمندان با استفاده از سلول های پوستی و سایر سلول های خاص بافت، IPS را در آزمایشگاه تولید می کنند. این سلول ها رفتاری مشابه با سلول های بنیادی جنینی دارند، بنابراین می توانند برای توسعه طیف درمانی مفید باشند. دانشمندان امید دارند که روزی بتوانند از این سلول ها برای ساخت اعضای بدن طبیعی بزرگسالان نقص عضو کمک بگیرند.
4. سلول های بنیادی مزانشیمی (MSC):
سلول های بنیادی مزانشیمی از بافت همبند یا استروما می آیند که اندام های و سایر بافت های بدن را احاطه کرده است. دانشمندان از MSC برای ایجاد بافت های جدید بدن مانند سلول های استخوانی، غضروفی و چربی استفاده کرده اند. سلول های مزانشیمی ممکن است روزی در حل طیف وسیعی از بیماری های مختلف نقش ایفا کنند.
5. Oligopotent:
این دسته از سلول ها می توانند به چند نوع سلول مختلف تبدیل شوند. سلول های بنیادی لنفوئیدی یا میلوئیدی بالغ می توانند این کار را انجام دهند.
6. Unototent:
فقط می توانند سلول هایی از یک نوع (که از نوع خودشان است)، تولید کنند. با این حال، آن ها نیز هنوز سلول های بنیادی به حساب می آیند زیرا می توانند خود را تجدید کنند. به عنوان مثال می توان به سلول های بنیادی عضله ای بالغ اشاره کرد.
محل سلولهای بنیادی کجاست ؟
کاربرد و اهمیت سلول های بنیادی چیست ؟
پیوند سلول های بنیادی در حال حاضر به افراد مبتلا به بیماری هایی مانند لنفوم و برخی دیگر از بیماری های صعب العلاج کمک می کند. سلول های بنیادی، در ابتدا هدف خاصی را دنبال نمی کنند اما به چند دلیل مهم هستند:
اول، با تحریک مناسب، بسیاری از سلول های بنیادی می توانند نقش هر نوع سلولی از بدن را بازی کنند. همچنین آن ها می توانند بافت آسیب دیده را در شرایط مناسب بازسازی نمایند. این پتانسیل می تواند باعث نجات جان انسان ها یا ترمیم زخم ها و آسیب های بافتی در افراد پس از بیماری یا جراحات مختلف شود. دانشمندان کاربردهای احتمالی بسیاری را برای سلول های بنیادی در نظر گرفته اند.
بازسازی بافت:
بازسازی بافت احتمالاً مهمترین کاربرد سلول های بنیادی است. به عنوان مثال، تاکنون فردی که به کلیه جدید نیاز داشت، باید منتظر یک اهدا کننده کلیه می ماند و سپس پیوند می زد. بدیهی است که اهدا کننده های اندام کم تعداد هستند. بنابراین این روش بسیار پروسه طولانی را پشت سر می گذاشت.
اما با کار بیشتر و دستور دادن به سلول های بنیادی برای تمایز یافتن به بافت خاصی، دانشمندان می توانند از آن ها برای رشد یک نوع بافت یا اندام خاص استفاده کنند. به عنوان نمونه، پزشکان قبلاً از سلول های بنیادی موجود در زیر سطح پوست برای ساختن بافت جدید پوست استفاده کرده اند.
سپس آن ها می توانند با پیوند این بافت روی پوست آسیب دیده، پوست دچار سوختگی شدید یا آسیب دیده را ترمیم کنند و پوست جدید را دوباره رشد دهد.
درمان بیماری های قلبی عروقی:
در سال 2013، تیمی از محققان بیمارستان عمومی ماساچوست در PNAS Early Edition گزارش دادند که آن ها با استفاده از سلول های بنیادی انسان، رگ های خونی را در موش های آزمایشگاهی تولید کرده اند. در طی 2 هفته پس از کاشت سلول های بنیادی، شبکه های عروق پرفیوژن خون ایجاد شده بود. کیفیت این رگ های خونی جدید به خوبی رگ های طبیعی بود. پزشکان امیدوار هستند که این نوع تکنیک در نهایت بتواند به درمان افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی و عروقی کمک کند.
درمان بیماری های مغز:
پزشکان روزی می توانند از سلول ها و بافت های جایگزین برای درمان بیماری های مغزی مانند پارکینسون و آلزایمر استفاده کنند. به عنوان مثال، در پارکینسون، آسیب به سلول های مغزی منجر به حرکات کنترل نشده عضلانی می شود. دانشمندان می توانند از سلول های بنیادی برای جبران مجدد بافت آسیب دیده مغز استفاده کنند.
این کار می تواند سلول های مغزی ویژه ای را که حرکات کنترل نشده عضلات را متوقف می کنند، بازگرداند. محققان قبلاً سعی کرده اند سلول های بنیادی جنینی را به این نوع سلول ها متمایز کنند، بنابراین درمان در آینده امیدوار کننده خواهد بود.
ذخیره، اهدا یا دریافت سلول های بنیادی
افراد می توانند سلول های بنیادی خود را برای کمک به یکی از عزیزان خود و یا احتمالاً برای استفاده شخصیشان در آینده ذخیره یا اهدا کنند. این سلول ها از قسمت های زیر دریافت استخراج می شوند:
-
مغز استخوان: این سلول ها تحت بیهوشی عمومی، معمولاً از استخوان ران یا لگن گرفته می شوند. سپس تکنسین ها سلول های بنیادی را از مغز استخوان برای ذخیره یا اهدای خون جدا می کنند. -
خون بندناف: سلول های بنیادی را می توان پس از زایمان از بند ناف برداشت. این کار هیچ صدمه ای به نوزاد وارد نمی کند. برخی افراد خون بند ناف را اهدا می کنند و برخی دیگر آن را ذخیره می نمایند. -
سلول های بنیادی محیطی: فرد چندین تزریق انجام می دهد که باعث می شود مغز استخوان وی سلول های بنیادی را در خون آزاد کند. بعد، خون از بدن او خارج می شود. در نهایت دستگاهی سلول های بنیادی را جدا می کند و پزشکان خون را به بدن فرد بر می گردانند.
ترجمه و تولید مجله دلگرم
سارا فرخی