جشن چهارشنبه سوری به چهار روایت
جشن چهارشنبه سوری روایت های مختلفی دارد. آنچه که مسلم است یکی از آیین های باستانی ایرانیان به شمار می رود و جز فرهنگ ایران زمین است.
ظهور آتیش بازی به چهار روایت
-
آتش بازی در شب چهار شنبه سوری در زمان ناصرالدین شاه و به وسیله ی فرانسوی ها در ایران رواج پیدا کرد. در ابتدا فقط برای سرگرمی شاه بود ولی بعدا مردم هم در این سرگرمی سهیم شدند و دستور نمایش آن در میدان توپ خانه صادر شد و مردم در آن جا به تماشای آتش بازی می ایستادند و کم کم به شکلی که امروزه اجرا می شود در آمد. -
منشأ و زمان پیدایش چهارشنبه سوری دقیقاً مشخص نیست. اما در ایران باستان، روز چهارشنبه آخر سال نحوست داشته است و برای رفع نحوست، آتش را که مظهر فروغ ایزدی بوده است روشن می کردند و از روی آن می پریدند. -
از طرفی می گویند با ورود اسلام به ایران این مراسم وارد کشور ایران شد. چون آتش در اسلام جزو مطهرات است و هرچیز ناپاکی که در آتش بسوزد پاک و طاهر می شود. -
و روایت آخر که می گوید روشن کردن آتش به آیین زرتشتی برمی‌گردد اما دکتر نیک‌نام می‌گوید: «چهارشنبه‌سوری رسم زرتشتی‌ها نیست. اصلاً زرتشتی‌ها هفته ندارند و شنبه و چهارشنبه ندارند تا جشن چهارشنبه‌سوری در کار باشد.»
آداب چهارشنبه سوری
کوزه شکنی
ایرانیان در شب چهارشنبه سوری کوزه‌های سفالی کهنه را بالای بام خانه برده، به زیر افکنده و آنها را می‌شکستند و کوزه نویی را جایگزین می‌ساختند که این رسم اکنون نیز در برخی از مناطق ایران معمول است و بر این باورند که در طول سال بلاها و قضاهای بد در کوزه متراکم می‌گردد که با شکستن کوزه، آن بلاها دور خواهد شد.
قاشق‌زنی
در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می‌ریزد.
شال انداختن
جوانان چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می‌ساختند. آنگاه از راه پلکان خانه‌ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می‌کردند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می‌گرفتند ، صاحبخانه در گوشه شال برای جوان هدیه می‌ریزد و آنگاه شال‌انداز شال را بالا می‌کشد.
اگر هدیه نان باشد آن نشانه نعمت است، اگر شیرینی باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی، انار نشانه کسرت اولاد در آینده و گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری‌ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و اگر سکه نقره باشد نشانه سپیدبختی است.
مراسم شب چهارشنبه ی آخر سال در استانهای مختلف به اشکال گوناگون
در بسیاری از نقاط ایران، اعتقاد بر این است که باید چهارشنبه‌سوری از خانه بیرون رفت و همراه بقیه مردم جشن گرفت و شاد و سرخوش بود تا سال جدید سالی شاد و پر از موفقیت باشد.
استان آذربایجان شرقی
تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و آب پاشیدن را زندگی با سعادت می دادند. فرستادن خُنچه از منزل داماد به منزل عروس از دیگر مراسم باشکون این شب هست.
خرید چهارشنبه آخر سال ازجمله سنت‌های قدیمی مردم تبریز در این روز محسوب میشود.
استان آذربایجان غربی
رفتن به خانه ی مسن ترین فرد فامیل و خوردن آجیل هفت نوع خوراکی از مراسم مردم این استان است.
انجیر، کشمش، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو
استان اردبیل
مردم دسته جمعی به کنار رودخانه رفته و آتشی بر می افروزند و زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند که با این کار، سال جدید، سالی سرشار از روشنی و زلالی و پاکی خواهد بود.
استان بوشهر
بوشهری ها با قایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این کار نحسی این شب از بین می رود.
استان خراسان
مراسم کوزه شکستن در این شب رواج دارد. در کوزه های کهنه مقدار نمک به علامت شور بختی و مقداری ذغال به علامت سیاه بختی میریزند و یک نفر کوزه را از پشت بام به کوچه پرت می کند.
استان خوزستان
مراسم قاشق زنی انجام می گیرد و خوراکی یا آجیل شور و شیرین در ظرف قاشقزنان می ریزند.
استان فارس
در شیراز از آب استخر سعدیه بر سر و روی دختران می ریزند و معتقدند بخت دختران بدین گونه باز میشود.. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند که مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود.
در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.
با توجه به ارادتی که شیرازیان به حافظ دارند، در شب چهارشنبه سوری دور هم جمع شده و از دیوان حافظ فال می‌گیرند.
استان کردستان
شال اندازی از مراسم این شب است که جوانان بالای پشت بام خانه ها و کنار درها و پنجره های همسایگان شال را آویزان می کنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند که همانطور که توضیح دادیم هرهدیه نشان دهنده چیزی است.
استان گیلان
غروب شب چهارشنبه سوری، در پنج منطقه پوشال برنج را با فاصله کنار هم می چینند، سپس آنها را آتش می زنند و برای دفع چشم زخم، اسپند در آتش می ریزند و افراد هرخانواده از بزرگ به کوچک، سه مرتبه از روی آن می پرند.
در این شب خورشت«ترشه تره» می پزند و آن را با کته و دوغ می خورند.
در شب چهارشنبه‌سوری، اسپند و کندر و گلاب و شمع حتما باید در خانه باشد و دخترانِ دم‌بخت را غروب چهارشنبه‌سوری با جارو می‌زنند و از خانه بیرون می‌اندازند به این امید که تا سال بعد ازدواج کنند.
استان لرستان
هیزم را به هفت دسته تقسیم می کنند و با فاصله های معینی در یک ردیف می چینند و آتش می زنند .
استان مازندران
کشتی گرفتن و اسپند دودکردن و پختن انواع آشها از جمله آش هفت ترشی از مراسم این شب است.
مردم مازندران سرخی آتش را نشانه‌ی سلامت و گرمایش را زندگی بخش می‌دانند.
استان مرکزی
مردم برای آمرزش اموات مقداری خرما یا حلوا درست می کنند و خیرات میکنند و مردم برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای می خوانند.
تاریخ دقیق چهارشنبه سوری در سال ۹۸ چه روزی است ؟
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
آیین و فلسفه چهارشنبه سوری
داستان چهارشنبه سوری در شاهنامه